Σαν σήμερα το 1964 η «Ημέρα των μαρτύρων» και οι «διαδηλώσεις της σημαίας»

Η «Ημέρα των Μαρτύρων» εμφανίζεται σε πολλές χώρες ως γιορτή. Για κάθε χώρα είναι διαφορετική η σημασία της. Η πιο γνωστή είναι αυτή του Παναμά. Στις 9 Ιανουαρίου, ο Παναμάς έχει εθνική εορτή και τα πάντα είναι κλειστά. Μια γιορτή που ισχύει από το 1964.

Ο Παναμάς κέρδισε την ανεξαρτησία του από την Κολομβία το 1903 με την βοήθεια των ΗΠΑ. Αυτομάτως οι ΗΠΑ πήραν τον έλεγχο της ζώνης του καναλιού και ξεκίνησαν να το χτίζουν τον επόμενο χρόνο. Οι ΗΠΑ πλήρωσαν 10 εκατομμύρια δολάρια και κάθε χρόνο έδιναν επιπλέον 250 χιλιάδες δολάρια. Σιγά σιγά, η διώρυγα του Παναμά έγινε έδαφος των ΗΠΑ, με δική της αστυνομία, σχολεία, λιμάνια και ταχυδρομεία.

Το 1963, ο πρόεδρος Τζον Κένεντι δέχθηκε να προσθέσει τη σημαία του Παναμά δίπλα σε εκείνη των ΗΠΑ σε όλες της μη στρατιωτικές εγκαταστάσεις της διώρυγας, αλλά δολοφονήθηκε πριν ολοκληρωθεί η απόφασή του. Έναν μήνα μετά τον θάνατό του, η σημαία των ΗΠΑ αποσύρθηκε από όλες τις εγκαταστάσεις, αλλά η απόφαση έλεγε πως ούτε εκείνη του Παναμά θα ανέβαινε σε αυτά τα μέρη. Οι Zonians, οι κάτοικοι δηλαδή της ζώνης της διώρυγας, εξοργίστηκαν και άρχισαν να σηκώνουν την σημαία των ΗΠΑ όπου μπορούσαν. Οι μαθητές το έκαναν πρώτη στα σχολεία, κι όταν οι αρχές τις κατέβασαν, ξεκίνησαν οι κινητοποιήσεις.

Τα νέα έφτασαν στο καλύτερο δημόσιο σχολείο του Παναμά. Ο 17χρονος τότε Guillermo Guevara Paz μαζί με 200 ακόμα μαθητές πήραν τη σημαία του Παναμά και αποφάσισαν να την ανεβάσουν δίπλα από εκείνη των ΗΠΑ, διακηρύσσοντας έτσι την ανεξαρτησία της χώρας τους. Η αστυνομία δέχθηκε να ανέβει η σημαία του Παναμά αλλά το συγκεντρωμένο πλήθος των Zonians αντέδρασε. Ξέσπασαν επεισόδια και η ιστορικής σημασίας σημαία του Παναμά σκίστηκε.

Το νέο έφτασε στον λαό του Παναμά που έφτασε στα σύνορα της χώρας με την Ζώνη της Διώρυγας. Το πλήθος πετούσε πέτρες και η αστυνομία απάντησε με πυροβολισμούς. Πολλοί ανέβηκαν στον φράχτη με σημαίες του Παναμά, έναν φράχτη που κάποιοι παρομοίαζαν με το τείχος του Βερολίνου. Τη νύχτα τουλάχιστον 5.000 Παναμέζοι βρίσκονταν ακόμα σε διαμάχη με του 85 αστυνομικούς.

Το επόμενο πρωί, υπήρχαν ήδη 6 νεκροί. Τα νέα έφτασαν σε ολόκληρο τον Παναμά και οι μαζικές εξεγέρσεις δεν άργησαν. Ο αριθμός των νεκρών έφτασε συνολικά τους 28. Τα κράτη καταδίκασαν το περιστατικό εις βάρος των ΗΠΑ, με την Αίγυπτο δια στόματος του ηγέτη της Gamal Abdel Nasser, πρότεινε την κρατικοποίηση της διώρυγας, ακριβώς όπως είχε κάνει κι εκείνη με το Σουέζ.

Η «ημέρα των μαρτύρων», ή οι «διαδηλώσεις της σημαίας» όπως επίσης ονομάζεται, ήταν ο μεγαλύτερος καταλύτης ώστε οι ΗΠΑ να αποχωρήσουν πλήρως από τη χώρα 13 χρόνια αργότερα και να θέσουν ένα χρονοδιάγραμμα για την πλήρη παραχώρηση της διώρυγας στον Παναμά.