Σαν σήμερα: Το «Ανάθεμα» κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου

Το 1916 ο «Εθνικός Διχασμός» βρίσκεται στο απόγειό του. Βενιζελικοί και αντιβενιζελικοί βρίσκονταν σε διαρκή κόντρα, με τον Ελευθέριο Βενιζέλο να θεωρεί πως η Ελλάδα ως θαλάσσια χώρα πρέπει να εξέλθει στο Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο με τις δυνάμεις της Αντάντ, αλλά από την άλλη ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ήθελε την ουδετερότητα της χώρας.

Στην Αθήνα κυριαρχούσαν η βασιλικοί με τον βασιλιά Κωνσταντίνο να ηγείται του «Κράτους των Αθηνών», ενώ ο Βενιζέλος βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη, επικεφαλής της κυβέρνησης «Εθνικής Άμυνας». Η Ελλάδα είχε κοπεί στα δυο, με τους ηγέτες των δυο «μετώπων» να προχωρούν σε διώξεις των αντιπάλων τους.

Τον Νοέμβριο του 1916, οι γαλλικές δυνάμεις έκαναν επέμβαση και βομβάρδισαν διάφορες περιοχές της Αθήνας, γύρω από το Στάδιο και κοντά στα Ανάκτορα. Ήταν κάτι που εξαγρίωσε τους αντιβενιζελικούς, που κατηγόρησαν τους αντιπάλους τους για προδοσία. Ένα από τα συνθήματα που φώναζαν ήταν «Ο φονεύων βενιζελικόν δεν φονεύει άνθρωπον». Αμέσως ξέσπασε ένα κύμα τρομοκρατίας κατά των βενιζελικών στην Αθήνα. 35 φόνοι, 922 παράνομες φυλακίσεις, 503 λεηλασίες και αναστολές κυκλοφορίας εφημερίδων.

Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν ξέφυγε από τον Εθνικό Διχασμό. Οι μητροπολίτες της λεγόμενης και ως Παλαιάς Ελλάδας (οι περιοχές που είχαν απελευθερωθεί πριν το 1912), συντάχθηκαν με τον βασιλιά, ενώ εκείνοι των «Νέων Χωρών» με τον Βενιζέλο.

Στις 12 Δεκεμβρίου του 1916, διοργανώθηκε μια ογκώδης αντιβενιζελική πορεία. Οι διαδηλωτές κατευθύνονταν στο πεδίο του Άρεως με επικεφαλής την Ιερά Σύνοδο, θέλοντας να αναθεματίσουν τον «σατανά» της πολιτικής ζωής της χώρας, τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Κάθε διαδηλωτής, φθάνοντας εκεί που σήμερα είναι το άγαλμα της Αθηνάς, πέταγε μια μέτρα και επαναλάμβανε την κατάρα του Αρχιεπισκόπου Αθηνών, Θεόκλητου: «Κατά Ελευθερίου Βενιζέλου φυλακίσαντος αρχιερείς και επιβουλευθέντος την βασιλείαν και την πατρίδαν, ανάθεμα έστω».

Για τον επόμενο χρόνο η Ελλάδα βρίσκεται υπό καθεστώς εμφύλιας σύρραξης. Οι σύμμαχοι δεν μένουν αδιάφοροι και εξαναγκάζουν σε παραίτηση τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Στις 13 Ιουνίου του 1917, ο Βενιζέλος επιστρέφει στην Αθήνα ως νικητής και σχηματίζει κυβέρνηση. Αμέσως η χώρα τίθεται στο πλευρό της Αντάντ και γίνονται εκκαθαρίσεις στην Εκκλησία, τις διοικητικές θέσεις και τον στρατό, με σκοπό να ξεκαθαριστούν οι λογαριασμοί με τους βασιλικούς του «Κράτους των Αθηνών».

Με νόμο ήρε την ισοβιότητα των δικαστών και την μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, με αποτέλεσμα να κηρυχθούν έκπτωτοι ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Θεόκλητος και οι μητροπολίτες που είχαν πρωτοστατήσει στο «Ανάθεμα», να απολυθούν 570 δικαστικοί όλων των βαθμίδων και 6.500 δημόσιοι υπάλληλοι, ενώ αποστρατεύθηκε το 40% του συνόλου των μόνιμων αξιωματικών του στρατού.