Ιστορία
Στις 8 Σεπτεμβρίου 1822, ανήμερα της εορτής του Γενεθλίου της Θεοτόκου, στο θαλάσσιο στενό που ορίζεται από τις ανατολικές ακτές των Σπετσών και την ακτογραμμή της Ερμιονίδας, έλαβε χώρα μια σημαντική ελληνοτουρκική ναυτική σύγκρουση, η ναυμαχία των Σπετσών.
Την ημέρα αυτή σκάφη του τουρκικού στόλου, εν πλω προς το Ναύπλιο, που βρισκόταν σε πολιορκητικό κλοιό από τις στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις των Ελλήνων, ήλθαν αντιμέτωπα με ελληνικά πολεμικά πλοία, σπετσιώτικα, υδραίικα και ψαριανά.
Παρά την εντολή του ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη να κατευθυνθεί ο ελληνικός στόλος προς το εσωτερικό του Αργολικού κόλπου, ορισμένοι πλοίαρχοι, για να μην αφήσουν το νησί των Σπετσών απροστάτευτο, αποφάσισαν να εξαπολύσουν επίθεση εναντίον των τουρκικών πλοίων.
Ακολούθησε μια σφοδρή σύγκρουση με συνεχείς κανονιοβολισμούς και αβέβαιο αποτέλεσμα, καθώς τα ελληνικά πλοία επιχειρούσαν να εμποδίσουν τη διέλευση του τουρκικού στόλου από το θαλάσσιο στενό.
Σύμφωνα με την παράδοση, την έκβαση της ναυμαχίας έκρινε τελικά η παράτολμη πράξη ενός σπετσιώτη πυρπολητή, του Κοσμά Μπαρμπάτση, ο οποίος εφόρμησε με απαράμιλλη ανδρεία στον τουρκικό ναυτικό σχηματισμό, προσέγγισε με το μικρό σκάφος του την τουρκική ναυαρχίδα και κατάφερε να την πυρπολήσει.
Η τουρκική ναυαρχίδα παραδόθηκε στις φλόγες και βυθίστηκε, γεγονός που προκάλεσε την αποχώρηση των τουρκικών σκαφών και σηματοδότησε τη λήξη της ναυμαχίας.
Στην περιοχή του ξακουστού Παλαιού Λιμανιού, στην περίοπτη θέση του παλαιού σπετσιώτικου κανονιοστασίου, που έλαβε κι αυτό μέρος στη ναυμαχία των Σπετσών, είναι χτισμένο το εκκλησάκι της Παναγίας της Αρμάτας.
Ο ναΐσκος οικοδομήθηκε κατά τα έτη 1826-1830 από την ιστορική σπετσιώτικη οικογένεια του ναυμάχου Ιωάννη Κούτση, προς τιμήν του Γενεθλίου της Θεοτόκου και σε ανάμνηση της μεγάλης νίκης των Ελλήνων επί των Τούρκων στις 8 Σεπτεμβρίου 1822 με τη συμπαράσταση της Θεοτόκου (η λέξη Αρμάτα αποτελεί παράφραση της λέξης αρμάδα, δηλαδή πολεμικός στόλος).
Οι επισκέπτες της Παναγίας της Αρμάτας βλέπουν, επίσης, το ταφικό μνημείο του κτήτορα του ναΐσκου, Ιωάννη Κούτση, και της συζύγου του, καθώς και τον μπρούντζινο ανδριάντα του Κοσμά Μπαρμπάτση, έργο της γλύπτριας Ναταλίας Μελά.
Το δεύτερο Σαββατοκύριακο του Σεπτεμβρίου, κάθε χρόνο, γιορτάζεται η επέτειος της ναυμαχίας των Σπετσών. Η «Αρμάτα», όπως είναι ευρέως γνωστή, περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις και καλλιτεχνικές εκθέσεις. Οι εορταστικές εκδηλώσεις κορυφώνονται με την πυρπόληση και την ανατίναξη ομοιώματος της τουρκικής ναυαρχίδας.
Οι φετινές εκδηλώσεις της «Αρμάτας», επί τη συμπληρώσει 200 ετών από τη διεξαγωγή της ναυμαχίας των Σπετσών, άρχισαν στις 20 Αυγούστου και θα ολοκληρωθούν την Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου.
Σήμερα, Πέμπτη 8 Σεπτεμβρίου, τελούνται Θεία Λειτουργία και δοξολογία στο ναό της Παναγίας της Αρμάτας, ενώ πραγματοποιείται κατάθεση στεφάνων στο μνημείο του Κοσμά Μπαρμπάτση.
Το βράδυ του Σαββάτου 10 Σεπτεμβρίου θα λάβει χώρα η αναπαράσταση της ναυμαχίας.
Τέλος, την Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου θα τελεστούν Θεία Λειτουργία και δοξολογία στο μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου, καθώς και επιμνημόσυνη δέηση στο μνημείο πεσόντων ηρώων.
