Θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ»: Ο Θρύλος του ελληνικού Ναυτικού & η δράση του

Την περίοδο εκείνη η ιταλική κυβέρνηση είχε παραγγείλει το θωρηκτό «Pisa» στα ναυπηγεία Ορλάντο, καθώς και ένα ακριβές αντίγραφό του, το «Β», όπου µε εκτόπισµα 10.018 τόνων και µήκος 140 µέτρων αποτελούσε ένα από τα µεγαλύτερα πολεµικά σκάφη της εποχής.

Επίσης, ναυπηγούσε το απολύτως όµοιο πλοίο «Αµάλφι» στο ναυπηγείο Odero, καθώς και τα πλοία «San Giorgio» και «San Marco» στα κρατικά ναυπηγεία του Καστελαµάρε (η διαφορά που είχαν τα «San Giorgio» και «San Marco» είναι ότι κινούνταν µε ατµοστροβίλους). Έκρινε όµως ότι το «Β» δεν είναι αναγκαίο και αποφάσισε να το πουλήσει.

Το φθινόπωρο του 1909 ο αντιναύαρχος Γκέιµπλ, αρχηγός της βρετανικής ναυτικής αποστολής στην Τουρκία, κατάρτισε ένα πρόγραµµα ναυπήγησης νέων θωρηκτών εκτοπίσµατος περίπου 10.000 τόνων για το Ναυτικό των Οθωµανών, και πήγε στη Βρετανία για να προετοιµάσει συµφωνία ανάµεσα στα αγγλικά ναυπηγεία και στην τουρκική κυβέρνηση.

Η τουρκική ηγεσία όµως προτιµούσε πλοία τύπου ντρέντνοτ (dreadnought) τα οποία αποτελούσαν βρετανική σχεδίαση µε πολύ ισχυρό οπλισµό και πρόωση µε ατµοστρόβιλους, και όχι θωρηκτά 10.000 τόνων. Επικαλέστηκε µάλιστα ένα ερώτηµα της ρωσικής κυβέρνησης για ποιο λόγο ετοιµάζεται τέτοιας έκτασης εξοπλιστικό πρόγραµµα, για να απορρίψει τις εισηγήσεις του Γκέιµπλ.

Ενώ ο οίκος Ορλάντο διαπραγµατευόταν στην Αθήνα µε την ελληνική κυβέρνηση την πώληση του πλοίου «Β», που δεν θα έπαιρνε το ιταλικό Ναυτικό, αφίχθησαν στο Λιβόρνο Τούρκοι αξιωµατικοί για να το εξετάσουν.

Οι Τούρκοι δεν πίστευαν ότι η Ελλάδα υπήρχε περίπτωση να αγοράσει το πλοίο και γι’ αυτό κινήθηκαν κάπως νωθρά. Οι απεσταλµένοι τους βρήκαν το πλοίο καλό αλλά µε µικρές γαιανθρακαποθήκες, άρα ακατάλληλο για µακρούς πλόες, για τους οποίους το ήθελαν.

Αναχώρησαν για το Παρίσι, αλλά καθ’ οδόν πήραν ένα τηλεγράφηµα που έλεγε ότι η Ελλάδα επρόκειτο να αγοράσει το πλοίο. Επέστρεψαν άρον άρον στο Λιβόρνο και, χωρίς να ρωτήσουν πόσα προσφέρει η Ελλάδα, είπαν ότι δίνουν 250.000 στερλίνες παραπάνω προκειµένου να το πάρουν. Η απάντηση των Ιταλών ήταν ότι το πλοίο ήδη αγοράστηκε και πληρώθηκε.

Η ελληνική κυβέρνηση πέτυχε τελική τιµή κατά 2.000.000 χρυσές δρχ. µικρότερη από το ποσό που πρόσφερε το ιταλικό Βασιλικό Ναυτικό για το αδελφό πλοίο «Pisa». Η οριστική σύµβαση της αγοράς του επικυρώθηκε στις 30 Νοεµβρίου του 1909.

Τελικώς η Ελλάδα δαπάνησε 23.650.000 χρυσές δρχ. για την απόκτησή του. Και εδώ υπεισέρχεται η µεγάλη δωρεά του Γ.Αβέρωφ, χωρίς την οποία η Ελλάδα δεν θα κατάφερνε να αποκτήσει το πλοίο και είναι πολύ πιθανό να είχαν πάρει το πλοίο οι Τούρκοι.

Αυτό γιατί τα 8.000.000 χρυσές δρχ. από τα 23 εκατ. προέρχονταν από το 20% της συνολικής κληρονοµιάς του Γεωργίου Αβέρωφ, που παραχώρησε µε τη διαθήκη του στο «Ταµείο Εθνικού Στόλου» το 1899 (χρονολογία δηµοσίευσης της διαθήκης), στην οποία όριζε ότι το ποσό αυτό διατίθεται για την ναυπήγηση πολεµικού πλοίου που θα φέρει το όνοµά του και θα χρησιµοποιείται ως Εκπαιδευτικό πλοίο και «Σχολή Ναυτικών ∆οκίµων». Το υπόλοιπο ποσό (15.650.000 χρυσές δραχµές) καλύφθηκε από το «Ταµείο Εθνικού Στόλου».

Παραλαβή και υπηρεσία

Στις 16 Μαΐου του 1911 το Ελληνικό Ναυτικό παραλαµβάνει και επίσηµα και το θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» (είχε καθελκυστεί στις 12 Μαρτίου του 1910) το οποίο ήταν µια από τις πιο ισχυρές µονάδες επιφανείας της εποχής του. Η απόκτηση του θωρηκτού Αβέρωφ εντάχθηκε στο γενικότερο πρόγραµµα της κυβέρνησης Μαυροµιχάλη για την ανανέωση του Στόλου. Το πρόγραµµα είχε ξεκινήσει πρακτικά στα τέλη του 1908 όταν το Ελληνικό Ναυτικό παρέλαβε 8 νέα αντιτορπιλικά (τέσσερα από τη Βρετανία και τέσσερα από τη Γερµανία).

Το «Θωρακισµένο Καταδροµικό» εκείνη την περίοδο (Φθινόπωρο 1909) ναυπηγείτο στα ναυπηγεία του Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας, για λογαριασµό του ιταλικού Ναυτικού. Η ακύρωση της παραγγελίας από την πλευρά των Ιταλών και η άµεση προκαταβολή του 1/3 της συνολικής αξίας του πλοίου επέτρεψαν την απόκτηση του θωρηκτού από την Ελλάδα. Η οριστική σύµβαση της αγοράς του επικυρώθηκε στις 30 Νοεµβρίου του 1909.

Το Θωρηκτό δεν άργησε να δει πολεµική δράση. Τον Οκτώβριο του 1912, µε την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέµου, το «Γ.Αβέρωφ», επικεφαλής του Στόλου του Αιγαίου υπό τον Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, απέπλευσε µε κατεύθυνση τα ∆αρδανέλια.

Κατέλαβε τη Λήµνο και στον όρµο του Μούδρου καταλήφθηκε το Άγιο Όρος και τα νησιά του βορείου και ανατολικού Αιγαίου (Θάσος, Σαµοθράκη, Ίµβρος, Τένεδος, Αγ. Ευστράτιος, Μυτιλήνη, Χίος). Ο Ναύαρχος Κουντουριώτης διέταξε το Στόλο να αρχίσει να πλέει από βορρά προς νότο, οπότε ο οθωµανικός στόλος εµφανίσθηκε στην έξοδο των Στενών.

Ήταν τότε που ο Κουντουριώτης απηύθυνε το ιστορικό σήµα του στα ελληνικά πλοία που συνέπλεαν µε το «Γ. Αβέρωφ»:

«Με την δύναµιν του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως µας και εν ονόµατι του ∆ικαίου πλέω µεθ’ ορµής ακαθέκτου και µε πεποίθησιν προς την νίκην εναντίον του εχθρού του Γένους».

Η έκβαση των Ναυµαχιών της Έλλης (3 ∆εκεµβρίου 1912) και της Λήµνου (5 Ιανουαρίου 1913) που ακολούθησαν, διέλυσε τις προσδοκίες του Σουλτάνου και της Υψηλής Πύλης για τον έλεγχο του Αιγαίου.

Ο οθωµανικός στόλος δεν θα επιχειρούσε πια νέα έξοδο στο Αιγαίο. Το 1917 η Κυβέρνηση του Ε. Βενιζέλου αποφάσισε να συµµετάσχει στον πόλεµο, στο πλευρό των Συµµάχων. Με το τέλος της παγκόσµιας σύρραξης -Οκτώβριος 1918- η Τουρκία συνθηκολόγησε (ανακωχή του Μούδρου) και η Ελλάδα βρέθηκε στην πλευρά των νικητών. Το «Γ. Αβέρωφ» κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη και εκεί ύψωσε την ελληνική σηµαία ως µία από τις νικήτριες δυνάµεις του Μεγάλου Πολέµου.

Στις 30 Απριλίου του 1919 Μοίρα αποτελούµενη από τέσσερα αντιτορπιλικά µε οδηγό το ανιχνευτικό “Λέων” και τρία ακόµη Βρετανικά αντιτορπιλικά µεταφέρουν την 1η Μεραρχία για την κατάληψη της πόλης. Το «Γ. Αβέρωφ» παρακολουθεί τα δρώµενα από το λιµάνι της Σµύρνης και τον Αύγουστο αναχωρεί για την Μάλτα, επειδή χρειαζόταν µηχανικές επισκευές.

Το «Γ. Αβέρωφ» βρέθηκε ξανά στα µικρασιατικά παράλια, τούτη τη φορά για να βοηθήσει στη µεταφορά των στρατευµάτων και του ξεριζωµένου ελληνικού στοιχείου.

Με την έναρξη του Β΄ Παγκόσµιου Πολέµου το Αβέρωφ τέθηκε και πάλι επικεφαλής, ως ναυαρχίδα του ελληνικού πολεµικού στόλου. Αρχικά το «Γ. Αβέρωφ» δραστηριοποιήθηκε στον Ινδικό Ωκεανό, µε αποστολή την προστασία νηοποµπών, που κατευθύνονταν από τη Βοµβάη στο Άντεν.

Στο τέλος του 1942 το «Γ. Αβέρωφ» κατέπλευσε στο Πορτ Σάιντ, όπου συµµετείχε σε αποστολές προστασίας λιµένων.

Με την αποχώρηση των γερµανικών στρατευµάτων κατοχής στα τέλη του Σεπτεµβρίου του 1944 και ύστερα από απουσία σχεδόν τεσσάρων ετών, ο ένδοξος «Γ. Αβέρωφ» επέστρεψε στις 16 Οκτωβρίου 1944 το απόγευµα στην Ελλάδα, φέρνοντας µαζί του την τότε εξόριστη ελληνική κυβέρνηση και αγκυροβόλησε πανηγυρικά στον φαληρικό όρµο. Στο χρονικό διάστηµα 1947 έως 1949 το Θωρηκτό έγινε Αρχηγείο Στόλου στο Κερατσίνι.

Όµως, το πλοίο είχε ‘γεράσει’ και το 1952 διατάχθηκε ο παροπλισµός του. Το 10.200 τόνων θωρακισµένο καταδροµικό (όπως ακριβέστερα περιγράφεται) είχε ιταλικές µηχανές 19.000 ίππων, 22 γαλλικούς λέβητες και γερµανικές γεννήτριες.

Ο κύριος οπλισµός του την περίοδο πριν τον Β΄ΠΠ αποτελείτο από 4 πυροβόλα των 234 χιλιοστών, 8 πυροβόλα των 190 χιλιοστών 14 ταχυβόλα των 75 χιλ., 2 ταχυβόλα αντιαεροπορικά (Α/Α) των 75 χιλ., 4 ταχυβόλα των 47 χιλ. και 3 τορπιλοσωλήνες, 2 υποβρύχιοι πλευρικοί και 1 υποβρύχιος πρυµναίος, των 430 χιλιοστών.