Το «μυστικό» αεροδρόμιο: Η βάση της ΕΒΑ στην Παραμυθιά το 1940

Η περιοχή όπου βρισκόταν το αεροδρόμιο προσέφερε άριστη κάλυψη και ήταν πολύ κοντά στο μέτωπο της βορείου Ηπείρου και χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα τόσο από την ΕΒΑ όσο και από την RAF.

Η ιστορία του µυστικού αεροδροµίου της Παραµυθιάς, ξεκινά στα τέλη του 1939 όταν η τότε κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά και στο πλαίσιο των επειγουσών προετοιµασιών για τον πόλεµο µε την Ιταλία που φαίνεται ότι πλησίαζε, προχώρησε εσπευσµένα στη δηµιουργία ενός πεδίου προσγείωσης για την εξυπηρέτηση των αεροσκαφών της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας (ΕΒΑ).

Με το ξέσπασµα του πολέµου την 28η Οκτωβρίου 1940, το αεροδρόµιο δεν ήταν επιχειρησιακό ακόµη, αφενός γιατί  οι επιχειρήσεις διεκπεραιώνονταν από τα δύο άλλα αεροδρόµια αυτά των Ιωαννίνων, εκεί που είναι έως σήµερα και το αεροδρόµιο Κατσικά και αφετέρου γιατί το πεδίο αποπροσγείωσης ήταν ουσιαστικά αυτό: Ένας απλός χωµάτινος διάδροµος µε υποτυπώδεις εγκαταστάσεις διαβίωσης του προσωπικού και εξυπηρέτησης των αεροσκαφών.

Το αεροδρόµιο όµως είχε ένα άλλο σηµαντικό πλεονέκτηµα:  Ήταν άριστα  επιλεγµένο ουσιαστικά µια «κρυµµένη» αεροπορική βάση, ανάµεσα σε δύο βουνά δίπλα σε παραπόταµο του Αχέροντα (ο περίφηµος Κωκυτός) εξαιρετικά δύσκολο στον εντοπισµό του από αέρος.

Παράλληλα βρισκόταν σε απόσταση αναπνοής από το Μέτωπο της Αλβανίας, περί τα 6 χιλιόµετρα νότια της Παραµυθιάς Εξαιτίας αυτής της θέσης του ακριβώς, διατήρησε και για πολύ καιρό τη µυστικότητα του, δίνοντας την δυνατότητα τόσο στη Ελληνική Βασιλική Αεροπορία, όσο και στην RAF να επιχειρούν µε αεροσκάφη δίωξης και βοµβαρδιστικά υποστηρίζοντας την προσπάθεια των ελληνικών δυνάµεων  στο αλβανικό µέτωπο. Ενδιαφέρον όµως από πολύ νωρίς για το συγκεκριµένο αεροδρόµιο επέδειξε και η RAF.

Η ενεργοποίηση του αεροδροµίου

Όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Ο Αεροπορικός Πόλεµος στην Ελλάδα 1940-1941» στις αρχές Φεβρουαρίου του 1941, αποφασίζεται η ενεργοποίησή του  µε την αποστολή εκεί αρχικά αεροσκαφών δίωξης της ΕΒΑ. 

Λίγες ηµέρες αργότερα και καθώς οι αποστολές έβαιναν από εκεί µε επιτυχία, η ηγεσία της επέλεξε και αυτή την Παραµυθιά εξαιτίας της ιδανικής κάλυψης που προσέφερε η τοποθεσία και της γειτνίασης µε το αλβανικό Μέτωπο ξεκινώντας αποστολές βοµβαρδισµού ιταλικών θέσεων στην βόρειο Ήπειρο.

Όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Στις 30 Οκτωβρίου του 1940, ο Βρετανός πρεσβευτής  στην Αθήνα έστειλε τηλεγράφηµα στον Βρετανό στρατηγό Γουέιβελ διοικητή δυνάµεων της Μέσης Ανατολής, µε το οποίο  τον ενηµέρωνε ότι παρά το γεγονός ότι το ηθικό των Ελλήνων παρέµενε υψηλό, υπήρχε κρίσιµη ανάγκη για παροχή άµεσης και ορατής βοήθειας προκειµένου να συνεχιστεί η αντίσταση τους.

Ο στρατηγός Γουέιβελ έστειλε τότε την 30η Μοίρα αεροσκαφών στην Ελλάδα η όποια είχε «καταδιωκτικά» Blenheim IF (ουσιαστικά για νυκτερινές επιχειρήσεις)  βοµβαρδιστικά Blenheim Ι, καταδιωκτικά Gladiator και Hurricane. Ένα µέρος από αυτά είχαν τις βάσεις τους στα Ιωάννινα και την Παραµυθιά».

Στη σελ. 44 του βιβλίου «Ο Αεροπορικός Πόλεµος στην Ελλάδα 1940-1941» διαβάζουµε ότι « οι Βρετανοί είχαν επισηµάνει  ότι στην Ελλάδα µόνο το αεροδρόµιο του Τατοΐου είχε τις απαραίτητες υποδοµές, αλλά ήταν πολύ µακριά από το µέτωπο της Ηπείρου.

Οι επιχειρήσεις

Έτσι τις επιχειρήσεις ανέλαβαν οι αεροπορικές βάσεις των Ιωαννίνων (µε κωδικό αριθµό 212), και της Παραµυθιάς (µε κωδικό αριθµό 211). Αυτό παρά  τις σηµαντικές έλλειψης που παρουσίαζαν, για τον λόγο ότι ήταν αρκετά κοντά στους στόχους και τα αεροσκάφη µπορούσαν µε µικρότερο φορτίο καυσίµου  να κάνουν τις αναγκαίες επιχειρήσεις τους κατά του εχθρού.

Στις 3 Νοεµβρίου 1940 έφτασαν τα πρώτα αεροσκάφη της 30ης Μοίρας µε επικεφαλής τον επισµηναγό Ο.Γ. Σανον τα οποία διαµοιράστηκαν στις Ελληνικές βάσεις, στην Παραµυθιά τα πρώτα αεροσκάφη που έφτασαν ήταν τα Gladiator και µετέπειτα τα Blenheim. Ταυτόχρονα ο στρατηγός Γουέιβελ  έστειλε και πυροβολαρχίες οι όποιες ενισχυµένες µε τις αντίστοιχες Ελληνικές ανέλαβαν την αντιαεροπορική άµυνα των βάσεων.

Η RAF πραγµατοποίησε µια επιχείρηση από το αεροδρόµιο της Παραµυθιάς κατά στόχων σε ιταλικό έδαφος: Αυτή  πραγµατοποιήθηκε στις 28 Μαρτίου από έξι Βlenheim της 6ης Μοίρας τα οποία είχαν  µετασταθµεύσει στην Παραµυθιά από την προηγούµενη 27 Μαρτίου. Τα αεροσκάφη, µε αρχηγό σχηµατισµού τον σµηναγό Tοµ Χόργκαν απογειώθηκαν στις 05:35 µε στόχο το αεροδρόµιο στο Λέτσε της Ιταλίας, όπου υπήρχε µεγάλη συγκέντρωση αεροσκαφών της  Regia Aeronautica. Ο φόβος για το βρετανικό στρατηγείο Μέσης Ανατολής ήταν ότι η συγκεκριµένη βάση θα µπορούσε να αποτελέσει βάση εξόρµησης βοµβαρδισµού του βρετανικού Στόλου στη Μεσόγειο.

Ο σχηµατισµός των Βlenheim έφτασε πάνω από το στόχο του στις 06:35 πετώντας σε ύψος 3.000 µέτρων και εκτέλεση απότοµη βύθιση στα 500 µέτρα προκειµένου να προχωρήσει σε πολυβολισµό των στόχων. Στο αεροδρόµιο ήταν συγκεντρωµένα τουλάχιστον 90 µε 100 αεροσκάφη  όλων των τύπων. Τα Βlenheim πραγµατοποίησαν δύο διελεύσεις πριν αποχωρήσουν προκαλώντας ζηµιές ή καταστροφές σε 20 ιταλικά αεροσκάφη.

Στο µεταξύ η ιταλική Αεροπορία -και µετά από αλλεπάλληλες ανεπιτυχείς προσπάθειες- είχε καταφέρει να ανακαλύψει την τοποθεσία του αεροδροµίου   και είχε πραγµατοποιήσει αρκετές επιδροµές. Μια από αυτές έγινε στις 26 Μαρτίου, όπως πληροφορούµαστε από το βιβλίο «Ο Αεροπορικός Πόλεµος στην Ελλάδα 1940-1941».

Νωρίς το απόγευµα, της συγκεκριµένης ηµέρας αεροσκάφη Macchi C-200 της 153ης Σµηναρχίας ∆ίωξης επέδραµαν στην  Παραµυθιά. Καθώς πλησίαζαν αναχαιτίστηκαν από τέσσερα Gladiator της 112ης Μοίρας της RAF, τα οποία είχαν απογειωθεί πριν λίγη ώρα από την Παραµυθιά.

Κατά την διάρκεια της αεροµαχίας που ξέσπασε αµέσως ένα  Gladiator υπέστη σοβαρές ζηµιές, αλλά ο χειριστής του κατάφερε να πραγµατοποιήσει  αναγκαστική προσγείωση µε ασφάλεια ενώ ο σµηναγός Souamp κατεδίωξε ένα από τα υπόλοιπα αυτά µε αποτέλεσµα αυτό να καταπέσει στη θάλασσα ανοικτά της Πέρδικας Θεσπρωτίας.

Κατά την διάρκεια της αεροµαχίας δυο Macchi C-200 κατάφεραν να απεµπλακούν προκειµένου να πολυβολήσουν  το αεροδρόµιο, αναφέροντας ότι κατέστρεψαν δυο Gladiator και ένα Wellington. Στην πραγµατικότητα κατέστρεψαν µόνο ένα Gladiator και έπληξαν πάλι τα συντρίµµια του Welligton το οποίο είχε ήδη καταστραφεί πριν από τέσσερις ηµέρες, από άλλη επιδροµή.

Οι επιχειρήσεις από το αεροδρόµιο της Παραµυθιάς, το οποίο εντοπίστηκε τελικά από την ιταλική Αεροπορία και υπέστη πλήγµατα, συνεχίστηκαν έως και τις αρχές Απριλίου του 1941, όταν οι Γερµανοί ξεκίνησαν την εισβολή τους στην Ελλάδα, µε την επιχείρηση Μαρίτα.

Η αυλαία έπεσε µε την τραγική 13η Απριλίου 1941, όταν η 211η Μοίρα Βοµβαρδισµού της RAF που είχε συνδεθεί άρρηκτα µε το αεροδρόµιο, αποδεκατίστηκε πάνω από τις Πρέσπες, από την γερµανική Luftwaffe χάνοντας σε µία µόνο αποστολή, 16 αεροπόρους και 6 αεροπλάνα.

Με στοιχεία από το βιβλίο «Ο Αεροπορικός Πόλεµος στην Ελλάδα 1940-1941».

Φωτογραφίες: paramythia-online.gr