Το στρατηγικό έλλειμμα της Luftwaffe στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Η Κεντρική Ευρώπη υπέκυψε σε διάστημα λίγων μηνών. Οι επιτυχίες του πρώτου καιρού δεν επαναλήφθηκαν όταν μπήκε στο «παιχνίδι» και η RAF.

Eκεί φάνηκε για πρώτη φορά μια μεγάλη έλλειψη της Luftwaffe: η ρεαλιστική και σωστή στρατηγική σκέψη και διοίκηση με τα δεδομένα της νέας εποχής και των εξελίξεων στην αεροπορική τεχνολογία και όχι με τις εμπειρίες του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, με τις οποίες είχαν ωριμάσει και εμποτιστεί στρατιωτικά οι δύο μεγάλες κεφαλές του Γ’ Ράιχ, ο Xίτλερ και ο Γκέρινγκ.

Η στρατηγική του Blitzkrieg – «αστραπιαίου πολέμου» ήταν απόλυτα επαρκής για κοντινές προς τη Γερμανία χώρες.

Η θάλασσα όμως που χώριζε τη Γερμανία από την Αγγλία ήταν καθοριστική και έβαζε μια νέα παράμετρο, τη μεγάλη ακτίνα δράσης των αεροσκαφών. Οι Βρετανοί πολεμούσαν πάνω από τις βάσεις τους, συνεπώς δεν είχαν κανένα τέτοιο πρόβλημα.

Τα γερμανικά καταδιωκτικά Bf109, που συνόδευαν τα βομβαρδιστικά, δεν διέθεταν την απαραίτητη ακτίνα δράσης για να παραμένουν αρκετά πάνω από το στόχο και να εμπλακούν με άνεση πριν τους τελειώσουν τα καύσιμα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τις μεγάλες απώλειες των Γερμανών, που οδήγησαν στην ήττα.

Θα ρωτήσει κάποιος εύλογα: «Όταν σχεδιαζόταν η επιχείρηση ‘‘Sea Lion’’ κανείς δεν σκέφτηκε ότι τα καταδιωκτικά δεν είχαν την απαραίτητη ακτίνα δράσης και, συνεπώς, θα είχαν μεγάλες απώλειες»; Η μόνη λογική απάντηση που μπορεί να δοθεί είναι «ακόμα κι αν το είχαν σκεφτεί ήταν πολύ αργά».

Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες και ο πόλεμος δεν περιμένει πότε θα αποκτήσεις τα κατάλληλα όπλα για τη δουλειά που τα θέλεις!

Η μεγαλύτερη ακτίνα δράσης των Fw190 και Μe262 δεν ήταν διαθέσιμη κατά τη Μάχη της Αγγλίας. Ωστόσο, ας μην ξεχνάμε ότι το Fw190, o «διάδοχος του Bf109», σχεδιαζόταν από το 1937 και ήταν σαφώς πολύ καλύτερο αεροσκάφος και με πολύ μεγαλύτερη εμβέλεια, ενώ το Me262 άρχισε να σχεδιάζεται μόλις ένα χρόνο μετά!

Αν δεν υπήρχε η εμμονή με το Bf109, oι Βρετανοί ίσως να είχαν να αντιμετωπίσουν Me262 το 1940, τα οποία δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα ούτε εμβέλειας ούτε να καταρρίψουν οποιοδήποτε αντίπαλο αεροσκάφος!

Βέβαια ας μην ξεχνάμε και τα προβλήματα εξέλιξης του στροβιλοκινητήρα, τα οποία ήθελαν χρόνο για να επιλυθούν, αλλά η ιστορία έχει δείξει ότι, αν ληφθεί η τελική απόφαση παραγωγής ενός αεροσκάφους, τα προβλήματα λύνονται γρήγορα με τις συνεχείς δοκιμές.

Έτσι, είναι ρεαλιστικό να πούμε ότι τόσο το Fw190 όσο και το Me262 θα μπορούσαν να ήταν διαθέσιμα στη Μάχη της Αγγλίας αν δεν υπήρχε η σαφής προτίμηση της ηγεσίας στο Bf109 αλλά και η ψευδαίσθησή της ότι ο πόλεμος θα ήταν πολύ σύντομος και δεν χρειαζόταν να εξελίξουν νέα αεροσκάφη ενώ είχαν το τεχνολογικό υπόβαθρο.

Όταν όμως ανέκυψε το πρόβλημα της ανικανότητας των υπαρχόντων αεροσκαφών να πετύχουν το στρατηγικό στόχο, ήταν πλέον πολύ αργά για να δοθεί λύση. H στρατηγική σκέψη προϋποθέτει και σωστή πρόβλεψη των μελλοντικών συνθηκών, εναλλακτικές λύσεις και διορατικότητα.

Εν αντιθέσει, η γερμανική ηγεσία πίστευε ότι αν ενώ εξελισσόταν ο πόλεμος δινόταν εντολή για ανάπτυξη νέων αεροσκαφών, θα μειωνόταν η παραγωγή των ήδη υπαρχόντων σε χρήση, κάτι που δεν το ήθελαν διότι μετά τη Μάχη της Αγγλίας οι απώλειες της Luftwaffe ήταν πολύ μεγάλες, περίπου 1.700 αεροσκάφη από τον Ιούνιο μέχρι και τον Οκτώβριο του 1940.

Τα στρατηγικά λάθη

Το πρώτο μεγάλο στρατηγικό λάθος έγινε στις 4 Σεπτεμβρίου του 1940, όταν ο Χίτλερ, ενοχλημένος και οργισμένος από τον πρώτο αεροπορικό βομβαρδισμό του Βερολίνου από τη RAF στις 25 Αυγούστου, διέταξε τον Γκέρινγκ να αφήσει κατά μέρος το βομβαρδισμό των βρετανικών αεροδρομίων και να επικεντρωθεί στο βομβαρδισμό του Λονδίνου! Αυτό το έκανε τη χρονική στιγμή ακριβώς που η RAF είχε φτάσει στο σημείο που ήταν έτοιμη να λυγίσει!

Οι συνεχείς αερομαχίες τής είχαν στερήσει πολύτιμους, έμπειρους πιλότους αλλά και πολλά αεροσκάφη. Τα Spitfire δεν ήταν ακόμα διαθέσιμα σε μεγάλες ποσότητες. Μόνο στις 31 Αυγούστου η RAF έχασε 40 αεροσκάφη και μέχρι εκείνη την ημέρα είχε ήδη χάσει περίπου 200 από τους πιο έμπειρους πιλότους της.

Αν οι εχθροπραξίες συνεχίζονταν για ελάχιστες ακόμα εβδομάδες, η Luftwaffe θα αποκτούσε την κυριαρχία πάνω από την Αγγλία και ο αποβατικός γερμανικός στόλος, που περίμενε το σήμα, θα μπορούσε να αποπλεύσει και να φτάσει αλώβητος…

Τότε ακριβώς η μετατόπιση του επίκεντρου της μάχης στο Λονδίνο και στον άμαχο πληθυσμό έδωσε τον πολύτιμο χρόνο στη RAF να ανασυνταχθεί, να παράγει τα Spitfire και να αντεπιτεθεί καταρρίπτοντας πολύ περισσότερα γερμανικά αεροσκάφη. Στις 15 Σεπτεμβρίου μόνο η Luftwaffe έχασε 60 αεροσκάφη και δύο μέρες αργότερα ο Χίτλερ διέτασσε την αναβολή της επιχείρησης «Sea Lion»… επ’ αόριστον…

Αξίζει να σημειωθεί ότι, όσον αφορά τη Μάχη της Αγγλίας, η Luftwaffe δεν χρειαζόταν κανένα μακράς ακτίνας δράσης τετρακινητήριο βομβαρδιστικό για να νικήσει. Το πρόβλημα ήταν η προσωπική παρέμβαση του Xίτλερ και η αλλαγή του αρχικού σχεδίου, που ήταν σωστό!

Θα έλεγε κανείς ότι ο πενιχρός σε υλικά αποτελέσματα βομβαρδισμός του Βερολίνου στις 25 Αυγούστου ήταν μια λαμπρή στρατηγική κίνηση των Βρετανών: εξοργίζοντας τον Χίτλερ τον έκαναν να στραφεί σε λάθος στόχο και να τους δώσει το χρόνο να αντεπιτεθούν ενώ είχαν ήδη γονατίσει…

Βέβαια οι Γερμανοί τότε δεν το ήξεραν αυτό! Άλλο μεγάλο πρόβλημα της Luftwaffe ήταν η πολύ κακή οργάνωση και αξιοποίηση της φωτοαναγνώρισης και εκτίμησης των πραγματικών ζημιών ή και δυνατοτήτων του αντιπάλου. Χωρίς επαρκείς πληροφορίες είναι αδύνατο να ληφθούν σωστές αποφάσεις.

Ο Γκέρινγκ λίγες μέρες πριν ο Χίτλερ πάρει τη μοιραία απόφαση αλλαγής του σχεδίου ήταν σε πολύ δύσκολη θέση. Ύστερα από δύο μήνες και πολλές απώλειες γερμανικών αεροσκαφών δεν φαινόταν να είχε καταφέρει σχεδόν τίποτα! Ο Xίτλερ πίστευε ότι ο βομβαρδισμός του Λονδίνου θα έκαμπτε το φρόνημα των Άγγλων και ταυτόχρονα τον έβγαζε από τη δύσκολη θέση.

Αν ο Γκέρινγκ είχε σωστή πληροφόρηση για την κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει η RAF, τα πράγματα ίσως ήταν διαφορετικά…

Το ίδιο λάθος έγινε και στην επόμενη επιχείρηση, εναντίον της Ρωσίας. Οι γρήγορες επιτυχίες στην αρχή δεν έθεσαν μεγάλες απαιτήσεις στη Luftwaffe. Όταν όμως τα πράγματα δυσκόλεψαν και έπρεπε να υποστηριχθεί από αέρος η στρατιά του Φον Πάουλους, τότε φάνηκε  η αδυναμία της αεροπορίας να στηρίξει τις επίγειες δυνάμεις. Πρακτικά έχουμε κι εδώ ένα πολύ σημαντικό έλλειμμα σωστής πληροφόρησης και τακτικής εκτίμησης.

Οι δυνάμεις των Ρώσων ήταν πολύ μεγαλύτερες -περίπου τριπλάσιες- από όσες είχαν υπολογίσει ή εντοπίσει οι Γερμανοί. Η Ρωσία είναι πολύ μεγάλη χώρα. Χωρίς στρατηγικό αεροπορικό βραχίονα είναι πρακτικά αδύνατο να ελέγξεις τις εφεδρείες της και τη δυνατότητά της να παράγει ανενόχλητα νέα όπλα στα μετόπισθεν. Μόνο μια πολύ ικανή δύναμη φωτοαναγνώρισης και μετά μια καλά οργανωμένη στρατηγική επίθεση από αέρος θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν τις ρωσικές μεραρχίες που εμφανίστηκαν ξαφνικά κυκλώνοντας τους Γερμανούς.

Στο ρωσικό μέτωπο για πρώτη φορά η Luftwaffe στάθηκε ανίκανη ακόμα και να λειτουργήσει ως υποστηρικτικό όπλο για το στρατό. Η αχανής έκταση της χώρας, οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες, αλλά κυρίως το περιθώριο ανασύνταξης των Ρώσων στα μετόπισθεν ήταν καθοριστικά. Όπως και στη Μάχη της Αγγλίας ο χρόνος κυλούσε σε βάρος των Γερμανών.

Η εμπλοκή με την καθημερινότητα της αντιμετώπισης των τρεχόντων προβλημάτων δεν άφησε περιθώρια στους Γερμανούς να σχεδιάσουν στρατηγικές κινήσεις, που θα τους έβγαζαν από τη δύσκολη θέση. Και εδώ η Luftwaffe θα μπορούσε να παίξει αποφασιστικό ρόλο αν είχε τα μέσα να βομβαρδίσει στρατηγικούς στόχους, οι οποίοι στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν για να γονατίσουν την ίδια.

Το πρόβλημα δεν ήταν η άμυνα από τις συνεχείς επιθέσεις των Συμμάχων, που έσφιγγαν τον κλοιό από όλες τις κατευθύνσεις.

Το θέμα ήταν ότι η Luftwaffe με μια διαφορετική στοχοθέτηση προτεραιοτήτων θα μπορούσε να βομβαρδίσει εκείνους ακριβώς τους στόχους που έπρεπε. Στις 6 Ιουνίου του 1944 η απόβαση των Συμμάχων έγινε χωρίς σχεδόν καμιά ενόχληση από γερμανικά αεροσκάφη.

Η Ρωσία είχε παίξει το ρόλο της, όπως επίσης και οι στρατηγικοί αεροπορικοί βομβαρδισμοί των Συμμάχων στο έδαφος της Γερμανίας είχαν τραβήξει εκεί τα περισσότερα γερμανικά αεροσκάφη. Πριν από την απόβαση οι Σύμμαχοι είχαν διασφαλίσει την αεροπορική υπεροχή στην περιοχή της απόβασης, έχοντάς την ουσιαστικά αποκλείσει, καταστρέφοντας κάθε πρόσβαση σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων.

Η απόβαση έδειξε πόσο λάθος ήταν η ματαίωση της επιχείρησης «Sea Lion» τέσσερα χρόνια πριν…

Στο Στάλινγκραντ η Luftwaffe έκανε το ίδιο λάθος με τη Μάχη της Αγγλίας. Ενώ διέθετε μόνο στο ρωσικό μέτωπο 2.500 αεροσκάφη (περίπου τη μισή από τη συνολική της δύναμη), το μόνο που πέτυχε ήταν να ισοπεδώσει την πόλη και να τη μετατρέψει σε ερείπια! Όταν ο Πάουλους περικυκλώθηκε, ήταν ανίκανη, μεσούντος βέβαια ενός τρομακτικού χειμώνα, τόσο να του μεταφέρει εφόδια όσο και να σπάσει τον κλοιό των Ρώσων.

Ο βαρύς χειμώνας έδειχνε να έχει ιδιαίτερη προτίμηση στους Γερμανούς, ενώ δεν φαινόταν να επηρεάζει τις ετοιμασίες, τις κινήσεις ή το φρόνημα των Ρώσων. Άλλη μία σημαντική παράμετρος ήταν και το ότι τα γερμανικά αεροσκάφη, όπως και τα άρματα, λόγω του πολικού ψύχους που επικρατούσε αδυνατούσαν να εκκινήσουν το πρωί διότι πάγωνε το λάδι στους κινητήρες.

Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αυτό, το προσωπικό εδάφους άναβε φωτιές δίπλα στα αεροσκάφη και έθετε περιοδικά σε λειτουργία τους κινητήρες από το προηγούμενο βράδυ! Λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα, οι Ρώσοι δεν έδειχναν να έχουν παρόμοια προβλήματα. Κάθε απώλεια αναπληρωνόταν αμέσως και ο χρόνος δούλευε υπέρ τους…

Να σημειωθεί ότι σε όλα σχεδόν τα μέτωπα η Luftwaffe υπόκειτο σε δυσάρεστες αυξομειώσεις της δύναμής της λόγω διαφορετικών αναγκών σε κάθε μέτωπο ανά χρονική περίοδο. Ενώ φαινομενικά, λοιπόν, έδειχνε να έχει αεροπορική υπεροχή, η ξαφνική αφαίμαξη αεροσκαφών, που έπρεπε επειγόντως να παρουσιαστούν σε άλλο μέτωπο, άλλαζε άρδην την εικόνα του μετώπου, που εμφάνιζε την έλλειψη.

Ο αρχηγός της υπηρεσίας προμήθειας αεροσκαφών και εφοδιασμού Ernst Udet αυτοκτόνησε τον Νοέμβριο του 1941, δύο μήνες πριν από την ήττα στο Στάλινγκραντ, όταν έγινε εμφανές στο ρωσικό μέτωπο ότι θα έπρεπε να είχε προβλέψει και παραγγείλει πολύ περισσότερα αεροσκάφη!

Ο δύσκολος χειμώνας και το μεγάλο στρατηγικό βάθος της Ρωσίας συνδυάστηκαν αρνητικά με την τακτική του «αστραπιαίου πολέμου – Blitzkrieg» και του υποστηρικτικού ρόλου της Luftwaffe προς τις επίγειες δυνάμεις, ενώ οι Ρώσοι εκμεταλλεύτηκαν πλήρως τις συνθήκες αυτές, οπισθοχωρώντας και κερδίζοντας πολύτιμο χρόνο ανασύνταξης, έστω και με μεγάλες απώλειες, γνωρίζοντας ότι η Luftwaffe δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει τα στρατεύματα σε τόσο μεγάλη έκταση.

Η πολύ μεγάλη δύναμη των 800 γερμανικών αναγνωριστικών αεροσκαφών που βρίσκονταν στο ρωσικό μέτωπο δεν αξιοποιήθηκε σωστά. Αντί να ανακαλύπτουν κρυμμένα άρματα και πυροβόλα, θα έπρεπε να εντοπίσουν τις γραμμές παραγωγής και μεταφορών/επικοινωνιών των Ρώσων στα μετόπισθεν, αφαιρώντας τους τη δυνατότητα αντεπίθεσης με το να βομβαρδίζουν εργοστάσια και μεγάλες συγκεντρώσεις δυνάμεων.

Σίγουρα η ύπαρξη τετρακινητήριων στρατηγικών βομβαρδιστικών πολύ μεγάλης ακτίνας δράσης θα έφερνε πολύ γρήγορα το επιθυμητό αποτέλεσμα πριν ενσκήψουν τα προβλήματα του χειμώνα.

Για να γίνει αυτό όμως θα έπρεπε η Luftwaffe να υποστηρίξει τις επίγειες δυνάμεις με ικανό αριθμό αεροσκαφών στρατηγικού ρόλου, που δεν θα επηρεάζονταν ούτε από το βαρύ χειμώνα (επιχειρώντας από βάσεις στα μετόπισθεν με ηπιότερο κλίμα) ούτε από το αχανές της Ρωσίας…

Να σημειωθεί εδώ και η αρνητική παράμετρος της παρέμβασης του Χίτλερ, ο οποίος, με τη λανθασμένη εκτίμηση ότι οι Ρώσοι είχαν ήδη αποδυναμωθεί αρκετά, αποφάσισε ξαφνικά στις 5 Δεκεμβρίου 1941 να μετακινήσει τις στρατιές του προς το Νότο (Βόλγα, Στάλινγκραντ, με απώτερο προορισμό τις πλούσιες πετρελαιοπηγές του Καυκάσου) και ενώ αυτές βρίσκονταν ήδη ελάχιστα χιλιόμετρα έξω από τη Μόσχα, χωρίς όμως να έχουν τη δύναμη να την καταλάβουν λόγω εξάντλησης από τις καιρικές συνθήκες!

Αλλά και στη Μεσόγειο έγιναν σημαντικά λάθη, που επηρέασαν τρομακτικά την έκβαση του πολέμου. H Luftwaffe θα μπορούσε κι εδώ να παίξει καθοριστικό ρόλο αλλά δεν τον έπαιξε. Βέβαια, ανοίγοντας έναν πολυμέτωπο πόλεμο, η σημασία των αρχικών στρατηγικών επιλογών είναι καθοριστική.

Η είσοδος της αμερικανικής αεροπορίας στην Ευρώπη δεν φάνηκε να ανησυχεί τους Γερμανούς. Η δράση της όμως ειδικά στη Μεσόγειο ήταν καθοριστική. Η ήττα στη βόρεια Αφρική και η απώλεια των πολύ σημαντικών διυλιστηρίων πετρελαίου στη Ρουμανία θα στερούσε πολύτιμους πόρους από τη γερμανική μηχανή. Πρακτικά η μεγάλη έμφαση στο μέτωπο της Ρωσίας έθεσε σε δεύτερη προτεραιότητα όλα τα άλλα.

Στη Μεσόγειο και στο μέτωπο της Αφρικής η Luftwaffe δεν εκμεταλλεύτηκε σωστά τη δυνατότητα χρησιμοποίησης νήσων όπως η Κρήτη σαν μία στρατηγική βάση, με τον ίδιο τρόπο που οι Άγγλοι χρησιμοποίησαν επιτυχώς τη Μάλτα. Ουσιαστικά η γερμανική ηγεσία ποτέ δεν έδωσε τη δέουσα σημασία στο μέτωπο της Αφρικής και της ΝΑ Μεσογείου εν όψει των προβλημάτων στο ρωσικό μέτωπο.

Επίσης είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ενώ για την Ευρώπη δεν υπήρχαν καθόλου σχέδια για τη χρήση ενός στόλου στρατηγικών βομβαρδιστικών, υπήρχαν αντίστοιχα σχέδια για το στρατηγικό βομβαρδισμό των ΗΠΑ πολύ πριν αυτές εισέλθουν στον πόλεμο.

Οι κατασκευαστικές προσπάθειες της Luftwaffe…

Το γερμανικό υπουργείο Αεροπορίας είχε ζητήσει συγκεκριμένες προτάσεις από τις εταιρείες αεροναυπηγικής οι οποίες αφορούσαν το τετρακινητήριο Me264 (γνωστό και ως «America Bomber»), το Fw300 (βασισμένο στο Fw200 Kondor αλλά με ισχυρότερους κινητήρες Jumo222), το εξακινητήριο Focke Wulf Τa400 και το επίσης εξακινητήριο Ju390 «Νew York Bomber» (βασισμένο στο Ju290).

Άλλες πιο εξελιγμένες προτάσεις αφορούσαν το φουτουριστικό πυραυλοκίνητο βομβαρδιστικό διηπειρωτικής εμβέλειας Silverbird του Eugen Sanger και την ιπτάμενη πτέρυγα Horten HoXVIII με 6 κινητήρες τζετ (παρόμοιο με το Αrado E.555).

Μάλιστα τον Ιανουάριο του 1944 ένα από τα πρωτότυπα Junkers Ju390 με ακτίνα δράσης 10.000 χλμ. πραγματοποίησε επιτυχημένη αποστολή αναγνώρισης πετώντας από το Βισκαϊκό Κόλπο της Γαλλίας (κάτω από τη Βρετάνη) μέχρι τις ακτές της Νέας Υόρκης και ξανά πίσω στη βάση του!

Eπίσης, εκτός από το αεροπλανοφόρο Graf Zeppelin (η ναυπήγηση του οποίου δεν ολοκληρώθηκε) υπήρχαν σχέδια για την κατασκευή άλλων τριών μεγάλων τέτοιων σκαφών, των Peter Strasser/Deutschland Carrier, Europa Carrier και Potsdam Carrier.

Ωστόσο η ηγεσία του ναυτικού ποτέ δεν μπόρεσε να συνεργαστεί αρμονικά σε αυτό το θέμα με τη Luftwaffe και κυρίως τον Γκέρινγκ, ο οποίος έβλεπε με μισό μάτι τη νέα αυτή δυνατότητα του Kriegsmarine και έτσι άλλη μια σημαντική στρατηγική επιλογή έμεινε για τους Γερμανούς ανεκμετάλλευτη…

Συμπερασματικά, η Luftwaffe είχε αποδεδειγμένα πολύ περισσότερες δυνατότητες από όσες χρησιμοποίησε στην πράξη. Ο στρατηγικός της κλάδος ουσιαστικά έμεινε αναξιοποίητος και μόνο στα χαρτιά.

Η χρήση στρατηγικών βομβαρδιστικών σε καίριας σημασίας στόχους είναι βέβαιο ότι θα είχε αλλάξει πολλές από τις αρνητικές για τους Γερμανούς εξελίξεις.

Χωρίς τεχνολογικές εξάρσεις και φουτουριστικά σχέδια, οι Σύμμαχοι εφάρμοσαν αυτό ακριβώς με τα τετρακινητήρια βομβαρδιστικά τους και χάρη σε αυτά άνοιξαν το δρόμο στις επίγειες δυνάμεις προς την «καρδιά» της Γερμανίας…