Ιστορία
Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής το 1943, η ζακυνθινή κοινωνία με θάρρος και αποφασιστικότητα, κατάφερε να σώσει από τις ναζιστικές θηριωδίες και τα 275 μέλη της Εβραϊκής κοινότητας του νησιού, τα οποία ζούσαν αρμονικά με τους υπόλοιπους κατοίκους της Ζακύνθου.
Με μοναδική μεθοδικότητα και ψυχραιμία, δύο σημαντικές προσωπικότητες της Ζακύνθου τότε, ο μητροπολίτης Χρυσόστομος και ο δήμαρχος Λουκάς Καρρέρ, κατάφεραν να πείσουν, όπως αναφέρουν οι πηγές, τον ίδιο τον Χίλτερ να αφήσει τους 275 Εβραίους να μείνουν στη Ζάκυνθο. Το φαινόμενο υπήρξε μοναδικό σε ολόκληρη την κατακτημένη από τους Γερμανούς, Ευρώπη.
Όμως δεν ήταν μόνο ο μητροπολίτης Χρυσόστομος και ο δήμαρχος Λουκάς Καρρέρ αλλά και οι 42.000 κάτοικοι της Ζακύνθου, που με κίνδυνο της ζωής τους, δεν κατέδωσαν στους Ναζί τις οικογένειες των Εβραίων που κατοικούσαν στο νησί και επιπλέον, πολλοί απ’ αυτούς τούς έκρυβαν μέσα στα σπίτια τους, σε αποθήκες, σε στάβλους ή τους φυγάδευσαν στα βουνά, έως ότου έρθει η απόφαση να μείνουν στο νησί.
Το ιστορικό της διάσωσης
Το 1943, έφθασε η εντολή στους διοικητές των «Ες-Ες» στα Ιόνια νησιά, να μεταφερθούν όλοι οι Εβραίοι με πλοίο στην Πάτρα και από εκεί με τρένο να οδηγηθούν στο κολαστήριο του Άουσβιτς. Ο τότε Γερμανός Φρούραρχος Behrens, μαζί με τον διοικητή του νησιού Αλφρεντ Λιτ κάλεσαν τον δήμαρχο Λουκά Καρρέρ να τους παραδώσει κατάλογο των οικογενειών των Εβραίων της Ζακύνθου, εντός 72 ωρών. Μη θέλοντας να δώσει τη λίστα των Εβραίων πολιτών στους Γερμανούς ο δήμαρχος απευθύνθηκε στον Μητροπολίτη Ζακύνθου, Χρυσόστομο και μαζί ξεκινούν έναν σπουδαίο αγώνα για να γλυτώσουν τα 275 μέλη της Εβραϊκής κοινότητας του νησιού.
Το πρώτο που σκέφτονται και πραγματοποιούν είναι να δημιουργήσουν ψεύτικα πιστοποιητικά ώστε να παρουσιάσουν τους Εβραίους ως Χριστιανούς και μετά να τους κρύψουν. Όλα έγιναν γρήγορα και όταν είχαν εξασφαλίσει την προστασία των Εβραίων, τότε έκαναν μια κίνηση που έμεινε στην ιστορία. Παρέδωσαν μια λίστα στους Γερμανούς, στην οποία αναγράφονταν μόνο δύο ονόματα. Ήταν γραμμένα στα γερμανικά και στα ελληνικά: «Ο Ζακύνθου Χρυσόστομος» το ένα, και «Δήμαρχος Ζακυνθίων Λουκάς Καρρέρ» το άλλο. Και αμέσως έθεσε τον εαυτό του, προς σύλληψη.
Με μια κίνηση υψηλής στρατηγικής ο μητροπολίτης Χρυσόστομος, στέλνει προσωπική επιστολή στον Αδόλφο Χίλτερ, στην οποία ζητά την εξαίρεση της εβραϊκής κοινότητας της Ζακύνθου από το διωγμό. Σύμφωνα με το βιβλίο «Οι Ζακυνθινοί Εβραίοι» του Διονύση Βίτσου, στην επιστολή ανέφερε ότι:
«Κάποτε ευρίσκεσθε εις το λυκαυγές της εξορμήσεώς σας, στα 1924, είχαμε συναντηθεί στο Μόναχο και είχαμε ανταλλάξει τις σκέψεις μας γύρω από το κίνημά σας, το εθνικοσοσιαλιστικό. […] Παρακαλώ να μη συλληφθούν οι Εβραίοι της Ζακύνθου και εγγυώμαι εγώ και ο Δήμαρχος ότι είναι ακίνδυνοι, θαυμαστές σας και φιλήσυχοι».
Μετά από αρκετές ημέρες ήρθε η απάντηση που όλοι περίμεναν: «Να παραμείνουν οι Εβραίοι της Ζακύνθου υπό την προσωπική ευθύνη του μητροπολίτη και του δημάρχου».
