Β’ ΠΠ: Η καθυστέρηση προ της Δουνκέρκης

Ο Σουν Τζου μεταφράστηκε πρώτα από Γάλλο ιεραπόστολο και θεωρείται από μερικούς ως ένα από τα μυστικά όπλα του ναπολεόντειου επιτελείου.

Επίσης πιστεύεται ότι έχαιρε σεβασμού και αναγνώρισης εντός των ανώτατων ναζιστικών κύκλων.

Αν και για όμοια προβλήματα όμοιες μεγαλοφυΐες βρίσκουν παρόμοιες λύσεις, η πιθανότητα το τελευταίο να αληθεύει δεν μπορεί καθόλου να απορριφθεί. Εξάλλου, αν κανείς διαβάσει τους Κινέζους κλασικούς, θα ξαφνιαστεί όταν διαπιστώσει ότι η βρετανική πολιτική παλαιότερα και η αμερικανική σήμερα εφαρμόζουν τις διδαχές τους.

Στη συγκεκριμένη ανάλυση θα εξετάσουμε μια πολύ παρεξηγημένη επιχείρηση του Β’ ΠΠ, τη γερμανική αδράνεια προ της Δουνκέρκης. Οι ίδιοι οι Γερμανοί (ακόμη και οι Ναζί), με την πίκρα του ηττημένου, θεωρούν ως στιγμή-κλειδί για την πορεία του πολέμου τη διαφυγή του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος, ενδεχόμενη καταστροφή του οποίου λέγεται ότι θα ανάγκαζε τη Βρετανία να συνθηκολογήσει.

Και καθώς είναι ανέξοδο, πολιτικώς ορθό αλλά και εύκολο, η ευθύνη επιρρίπτεται στον Χίτλερ. Οι δε ιστορικοί της αντίπερα όχθης, εκ μίσους και εμπάθειας, βγάζουν χολή, αποδίδοντάς του μικρόνοια (κάτι που θυμίζει το αρχαιοελληνικό ρητό: «Δρυός πεσούσης, πας ανήρ ξυλεύεται»).

Πιθανώς όμως όλοι αυτοί οι σοφοί ιστορικοί και σχολιαστές, μέσα στην απύθμενη αντικειμενικότητά τους, να παραλείπουν μια άλλη οπτική γωνία, σύμφωνα με την οποία αν όντως υπήρξε συνειδητή γερμανική αδράνεια προ της Δουνκέρκης, τότε δεν πρόκειται για ιστορικό λάθος (εμφανές σε εμάς με την άνεση της εκ των υστέρων κριτικής) που βαρύνει όποιον πήρε αυτή την απόφαση, είτε αυτός ήταν ο ίδιος ο Χίτλερ είτε κάποιος άλλος. Και αυτή η ιστορική δικαίωση έρχεται από μια πιο ενδελεχή ματιά στην κατάσταση των ημερών αλλά και στις πλέον κλασικές διδαχές του Κινέζου Σουν Τζου.

Η διδασκαλία του Σουν Τζου αφορά  την επίτευξη νίκης, την εξασφάλισή της. Μια από τις σημαντικότερες προτάσεις του αφορά το να μην προκαλείται στον αντίπαλο το αίσθημα της απελπισίας που δίνει δύναμη για επίτευξη εκπληκτικών αποτελεσμάτων.

Εκείνη την εποχή, οι Γερμανοί ήταν στα πρόθυρα μιας μυθικής νίκης. Μερικοί από τους νεαρούς διοικητές τους, έχοντας σχεδόν ξεπεράσει τα όρια της ανυπακοής, διακινδύνευαν τα πάντα για να σαρώσουν τα μετόπισθεν του αντιπάλου, εκτιθέμενοι και οι ίδιοι σε τεράστιο κίνδυνο.

Ο Γκουντέριαν και ο Ρόμελ άνοιξαν την πύλη για τη συντριβή της Γαλλίας. Το γαλλικό αλλά και το γερμανικό επιτελείο είχαν προβεί σε ταυτόσημους υπολογισμούς για τους ρυθμούς προέλασης, μεταφοράς εφεδρειών και σταθεροποίησης ή φραγής ενός ρήγματος.

Όμως, ενώ οι Γάλλοι διοικητές πεδίου στην καλύτερη περίπτωση υπάκουαν στις διαταγές γηραιών, εδραζόμενων εν ασφαλεία στα μετόπισθεν νομιμοφρόνων στρατηγών, οι ριζοσπαστικοί Γερμανοί ομόλογοί τους, προϊόντα μιας ριζικής πολιτικής αλλαγής και νεαρότατοι στην ηλικία, αψήφησαν τις διαταγές του δικού τους απολιθωμένου γηραιού αριστοκρατικού συστήματος διοίκησης. Έπαιξαν τα πάντα.  Και πέτυχαν τη ρήξη του γαλλικού μετώπου και τη νίκη.

Μια νίκη εύθραυστη, όπως φάνηκε από τη βρετανική αντεπίθεση στο Αράς. Τα πάντα ισορροπούσαν επί ξυρού ακμής. Το καλύτερο τμήμα του γαλλικού στρατού είχε ηττηθεί – όχι εξοντωθεί. Το καλύτερο, όχι το μεγαλύτερο. Η προέλαση ήταν ούτως ή άλλως επισφαλής.

Ολόκληρη η γερμανική πολεμική μηχανή είχε απορροφηθεί από τις εξελίξεις, καθώς η ταχύτητα των γεγονότων ήταν μεγαλύτερη από αυτήν που και οι ίδιοι οι Γερμανοί περίμεναν (και μπορούσαν να ακολουθήσουν). Οι Σύμμαχοι ήταν απλώς ακόμη περισσότερο εκτός ισορροπίας και σαφώς βραδύτεροι.

Αν οι γερμανικές δυνάμεις, κουρασμένες, εξαντλημένες, εν πολλοίς αποδιοργανωμένες από τις απώλειες και την ταχύτητα κίνησης κατάφερναν να φτάσουν πρώτες και να καταλάβουν την Δουνκέρκη, τι ακριβώς θα συνέβαινε; Ολόκληρη η δύναμη που συνέκλινε σε αυτή δεν θα είχε διαφυγή από τη θάλασσα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα παραδινόταν.

Οι απελπισμένοι αξιωματικοί και άντρες θα μπορούσαν να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων, σε μια τακτική κατάσταση που κατά βάση ελιγμοί δεν χωρούν, μόνο η μετωπική βία. Αυτή η μεγάλη και επαρκώς εξοπλισμένη δύναμη του συμμαχικού στρατού θα μπορούσε να πλήξει αποφασιστικά το ανατολικό γερμανικό πλευρό της εισέχουσας, που, αν και ήταν σταθερότερο, η εξάντλησή του πλησίαζε.

Εδώ πρόκειται για την κλασική, κατά τους Κινέζους, περίπτωση, που η νίκη απλά αλλάζει στρατόπεδο. Πολλές παρόμοιες περιπτώσεις έχουν καταγραφεί και στην αρχαία ελληνική ιστορία.

Χωρίς να υπολογιστεί η μικρή πλην υπαρκτή πιθανότητα μιας νέας αμφίβιας κρούσης απελπισίας των Βρετανών, με τα βαριά πολεμικά τους να βομβαρδίζουν ανηλεώς τις γερμανικές δυνάμεις της Ομάδας Στρατιών Α’, αυτή η μετατροπή του συμμαχικού συνονθυλεύματος σε απελπισμένους πολεμιστές που θα εμπλέκονταν σε μάχη στην οποία η καλύτερη διοίκηση και οι ελιγμοί δεν είχαν σημασία, αν μη τι άλλο θα καθυστερούσε τη γερμανική πρόοδο. Θα προκαλούσε απώλειες. Θα ανέστελλε την ανασυγκρότηση των κινούμενων δυνάμεων.

Με όλες αυτές τις συνθήκες, το υπόλοιπο του γαλλικού στρατού, που ήταν εντός του γαλλικού εδάφους και αναδιατασσόταν, θα μπορούσε είτε απλά να καλύψει το μέτωπο είτε να πλήξει το άλλο, δυτικό, πλευρό της εισέχουσας. Η χειρότερη περίπτωση ήταν ένας νέος Μάρνης, η κύκλωση των κυκλούντων Γερμανών.

Η καλύτερη, μια δύσκολη διπλή νίκη έναντι των δύο συμμαχικών πτερύγων, με τεράστιες απώλειες και πιθανώς χωρίς την αντοχή για πλήρη κατάληψη του εχθρικού εδάφους και συνέχιση των επιχειρήσεων προς ανατολάς εναντίον της ΕΣΣΔ.

Η διακοπή της προέλασης πέτυχε. Οι Σύμμαχοι τράπηκαν σε φυγή. Καθώς έσπευδαν προς το μοναδικό καταφύγιο, την έξοδο που είχε αφεθεί ανοιχτή, εγκατέλειπαν το υλικό τους. Πλέον έμοιαζαν με ανθρώπινο κοπάδι. Αν μη τι άλλο, η προοπτική της δραπέτευσης αφόπλισε τους αποκομμένους στρατιώτες των Συμμάχων σε βαθμό που καμία γερμανική επίθεση δεν θα κατάφερνε. Κατέληξαν να εγκαταλείπουν και να αχρηστεύουν τα όπλα, αντί να πολεμούν μέχρις εσχάτων κατά των Γερμανών.

Οι Σύμμαχοι εκκένωσαν την περιοχή μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Τα προβλήματα του επισιτισμού και της φύλαξης τόσων αιχμαλώτων, που σαφώς θα καθυστερούσαν την γερμανική αναδιάταξη, επιλύθηκαν μαγικά. Χωρίς κίνδυνο για το γερμανικό στρατό, οι απώλειες των Συμμάχων αυξάνονταν καθώς οι φυγάδες προσβάλλονταν από τη Λουφτβάφε σε ξηρά και θάλασσα, ενώ ταυτόχρονα το Βασιλικό Ναυτικό αναγκαζόταν να πολεμήσει υπό εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες.

Αν οι γερμανικοί υπολογισμοί στον αέρα είχαν πραγματοποιηθεί, η Δουνκέρκη θα είχε αποβεί μια θανάσιμη παγίδα για το Βασιλικό Ναυτικό και, αντί των μυριάδων αιχμαλώτων, θα υπήρχαν απλώς εκατοντάδες βυθισμένα πλοία κάθε μεγέθους και είδους και αρκετές χιλιάδες νεκροί σε ένα τεράστιο πεδίο σκοποβολής για τη Λουφτβάφε. Εδώ εφαρμόστηκε η κατά Σουν Τζου αρχή της διάνοιξης οδού υποχώρησης στον αντίπαλο, που σφαγιάζεται οδεύοντας σε αυτήν.

Είναι γνωστό ότι σε αυτό το στάδιο οι Γερμανοί απέτυχαν. Το Βασιλικό Ναυτικό δεν εξαρθρώθηκε, η Λουφτβάφε είχε τεράστιες απώλειες, και οι περισσότεροι άντρες των Συμμάχων διασώθηκαν για να ξαναεξοπλιστούν και να πολεμήσουν, ενώ τα συμμαχικά μέσα προπαγάνδιζαν την τεράστια νίκη. Τι πέτυχαν λοιπόν οι Γερμανοί; Ηττήθηκαν, επειδή η Λουφτβάφε υπέστη σημαντικές απώλειες και δεν μπόρεσε να εξοντώσει τους αντίπαλους στρατιώτες μαζί με τον αγγλικό στόλο;

Ό,τι κι αν λέμε σήμερα, ό,τι κι αν σκέφτονταν οι Άγγλοι και οι Γάλλοι μετά τη Δουνκέρκη, οι Γερμανοί δεν είχαν υποστεί σημαντική ήττα. Έτσι, αναδιοργανώθηκαν ταχύτατα και διέλυσαν την εναπομείνασα γαλλική άμυνα που προσπαθούσε να συγκροτηθεί και να καλύψει τον κύριο όγκο των μητροπολιτικών εδαφών. Η βρετανική φυγή δημιούργησε κύμα αντιβρετανισμού στις γαλλικές κτήσεις. Το τέλος της Γαλλίας ήρθε γρήγορα. Με δυο λόγια, παρά την αποτυχία τους να εξοντώσουν τους Βρετανούς, οι Γερμανοί στρατιωτικά πέτυχαν την ταχύτατη, με μικρές απώλειες και ελάχιστους κινδύνους εξασφάλιση της νίκης.

Η RAF αναγκάστηκε να πολεμά τη Λουφτβάφε χωρίς πλεονέκτημα ελεγχόμενου από ραντάρ και κέντρα ελέγχου αναχαίτισης εναέριου χώρου, φίλιου εδάφους και καυσίμου, και υφιστάμενη πολύ μεγαλύτερη αιμορραγία, ιδίως σε πιλότους, από την αντίστοιχη που υπέστη μαχόμενη υπεράνω των βρετανικών νήσων.

Στον πολιτικό τομέα, σχεδόν κατάφεραν να «αποσυνδέσουν» τους Γάλλους από τους Άγγλους, με αποτέλεσμα ελάχιστη αντίσταση στην κατειλημμένη Γαλλία. Ακόμη, πέτυχαν μια ευμενή ουδετερότητα στις γαλλικές αποικίες, που αντιστάθηκαν κατά των Συμμάχων σε αρκετές περιπτώσεις, ακόμη και όταν στον πόλεμο εισήλθαν οι Αμερικανοί, καθώς η βρετανική φυγή και η συμπεριφορά στο Μερς-ελ Κεμπίρ έδειξαν στους Γάλλους ότι ο πόλεμος πλέον δεν τους αφορούσε. Στο τέλος πολέμησαν και πάλι κατά των Γερμανών, προβαίνοντας και σε πράξεις «αντίστασης» – όταν η έκβαση του πολέμου είχε πλέον κριθεί.

Αν αναγνωρίστηκαν μεταξύ των νικητών, αυτό έγινε απλώς για λόγους καιροσκοπισμού και επετεύχθη χάρη στην αστείρευτη και αχόρταγη φιλοδοξία ενός και μόνο άντρα που ήθελε να καταστεί Φίρερ της Γαλλίας: του Ντε Γκολ. Ο Ντε Γκολ είχε καταλάβει ότι οι Γερμανοί προόριζαν για τον ίδιο λόγο λιγότερο ανεξάρτητες και σαφώς περισσότερο σεβάσμιες προσωπικότητες –όπως ήταν ο Πετέν που τους είχε πολεμήσει με πάθος στον Α΄ Π.Π.

Αν και ο ρεβανσισμός τόσο των Συμμάχων όσο και του Ντε Γκολ στράφηκε κατά του γέροντα που προσπάθησε να σώσει από τις επιπλέον συμφορές το ηττημένο έθνος του (και το κατάφερε, αν κανείς παραβάλλει τις γαλλικές και τις ελληνικές κατοχικές απώλειες), ο ίδιος ο Ντε Γκολ, που μεταπολεμικά υπήρξε Φίρερ της Γαλλίας, κατά βάθος ουδέποτε συγχώρησε τις αγγλικές πρακτικές και το έδειξε ξεκάθαρα αργότερα (π.χ. σαμποτάροντας επιμόνως την αγγλική εισδοχή στην τότε ΕΟΚ – κατά τα φαινόμενα, πράξη με μεγάλη διορατικότητα, εκτός του ρεβανσισμού που τη διέκρινε).

Όλα αυτά δρομολογήθηκαν –ασχέτως με το αν πραγματοποιήθηκαν ή όχι– από την απλή, μεγαλοφυή απόφαση να μην αποκλειστεί η Δουνκέρκη. Όσο για την πιθανότητα να το έπραξε αυτό ο Χίτλερ για να μην κόψει την προσέγγιση με τους Άγγλους, αυτό είναι δυνατό πλην απίθανο.

Ουδέποτε οι Άγγλοι εκτίμησαν στο ελάχιστο τη γενναιοψυχία του εχθρού, και μάλλον πρόκειται για προπαγανδιστικό μύθο που σκοπεύει τόσο στο να αποδείξει για τους μεν Γερμανούς ότι ηττήθηκαν επειδή δεν σκόπευαν στην εξόντωση –πολιτικώς– της Μ. Βρετανίας (πιθανό) όσο και για να δείξει το πόσο επίκινδυνοι είναι, ακόμη και προ της ολοκληρωτικής ήττας τους, οι Άγγλοι (και κατά συγκερασμό και οι Αμερικανοί) για τους αντιπάλους τους. Ένα συμπέρασμα που κατά κάποιον τρόπο απλά δεν ενστερνίστηκαν οι Βιετκόνγκ, ο Χο τσι Μινχ και ο Γκιάπ.

Οι ίδιοι οι Γερμανοί, κατά τον πόλεμο, δεν θεώρησαν λάθος τη Δουνκέρκη  – απλώς η Αεροπορία τους απέτυχε να εκμηδενίσει τον εχθρό. Όμως η ιδέα της αποφυγής της αποκοπής και αιχμαλωσίας τόσων αντιπάλων σε περιοχή όπου οι γερμανικές υποδομές δεν επέτρεπαν τέτοιες πολυτέλειες κρίθηκε επιτυχής.

Τόσο, που προσπάθησαν να εφαρμόσουν το ίδιο σύστημα στην απόβαση στο Άντζιο, αλλά εκεί οι Σύμμαχοι είχαν τεράστια αριθμητική, οπλική και αεροπορική υπεροχή και δεν είχαν ακόμη αφοπλιστεί ή νικηθεί αποφασιστικά.