Χριστουγεννιάτικο δέντρο: Ποια είναι ιστορία του και πότε ήρθε το έθιμο στην Ελλάδα

Σύμφωνα με ερευνητές, το πρώτο στολισμένο δένδρο εμφανίστηκε στη Γερμανία το 1539 και τα πρώτα στολίδια ήταν συσκευασμένα φαγητά ή είδη ρουχισμού, που στο πέρασμα των χρόνων και με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου εξελίχθηκαν σε διακοσμητικά αντικείμενα.

Κατά την παράδοση, ο πρώτος που στόλισε δέντρο ήταν ο Μαρτίνος Λούθηρος.

Το 1650 υπάρχει μια αναφορά για Χριστουγεννιάτικο δέντρο που στήθηκε στο Στρασβούργο και ήταν στολισμένο με τριαντάφυλλα από χρωματιστά χαρτάκια, γλυκίσματα και ζαχαρένια ανθρωπάκια.

Στην Ελλάδα το έθιμο αυτό του έλατου ως χριστουγεννιάτικη διακόσμηση ήρθε για πρώτη φορά με τον Βαυαρό Βασιλιά Όθωνα το 1833. Αρχικά στολίστηκε στα ανάκτορα του Ναυπλίου και εν συνεχεία στην Αθήνα, όπου οι κάτοικοι έκαναν ουρές για να το θαυμάσουν.

Το δέντρο των Χριστουγέννων φαίνεται να μπαίνει για πρώτη φορά στο ελληνικό σπίτι στις 24 Δεκεμβρίου 1843 και συγκεκριμένα στο αρχοντικό που διατηρούσε ο γενικός πρόξενος της Ρωσίας στην Ελλάδα, Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος, στην οδό Κυδαθηναίων στην Πλάκα.

Ωστόσο, η καθιέρωση του χριστουγεννιάτικου δέντρου στη χώρα μας άργησε να εξαπλωθεί, αφού οι ελληνικές οικογένειες συνήθιζαν να στολίζουν το παραδοσιακό καραβάκι.

Με την πάροδο του χρόνου, το έθιμο με το καραβάκι αντικαταστάθηκε από το δέντρο, αφού από την δεκαετία του 1930 εμφανίζονται τα πρώτα χριστουγεννιάτικα δέντρα στις αστικές περιοχές, ενώ την μεταπολεμική περίοδο αυτή η τάση εξαπλώθηκε και στην ελληνική ύπαιθρο.

Πάντως, ακόμη και σήμερα, ορισμένα νησιά συνηθίζουν να στολίζουν καραβάκια την περίοδο των Χριστουγέννων.

Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές η παράδοση να στολίζονται δέντρα ή κομμάτια δέντρων υπήρχε σ’ όλες τις θρησκείες από την αρχαιότητα.

Κατά συνέπεια, ο χαρακτηρισμός του ως γερμανικό έθιμο είναι αυθαίρετος, αφού οι μαρτυρίες μέσα από χειρόγραφα κείμενα καταδεικνύουν ότι η ύπαρξη του δέντρου ως εορταστικό σύμβολο χάνεται στα βάθη των αιώνων.

Η λατρεία και ο στολισμός του δέντρου ανάγεται στην αρχαιότητα, στη λατρεία της Κυβέλης, αλλά και σε μύριες άλλες αναφορές που έχουμε από τα ιστορικά κείμενα γι’ αυτόν το στολισμό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα εορτασμού της Γέννησης του Χριστού καθιερώθηκε στη χριστιανική θρησκεία τον 4ο αιώνα, ενώ το δέντρο ως χριστουγεννιάτικο σύμβολο καθιερώθηκε κατά τον 8ο αιώνα, όταν ο Άγιος Βονιφάτιος θέλησε να αντικαταστήσει την βελανιδιά, που μέχρι τότε αποτελούσε ιερό σύμβολο των ειδωλολατρών, με το έλατο.

Έτσι, το έλατο έγινε σύμβολο χριστιανικό και ειδικότερα των Χριστουγέννων.

Κάθε 25 Δεκέμβρη οι αρχαίοι Ρωμαίοι γιόρταζαν τα Σατουρνάλια στην μνήμη του θεού Σατούρνο (πιθανότατα του Κρόνου), σύμφωνα με ορισμένες πηγές που ανάγονται στο 336 μ.Χ.

Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η συγκεκριμένη γιορτή αποτελεί τον πρόδρομο της γιορτής των Χριστουγέννων, που με διάφορες προσθήκες και παραλλαγές θέλησαν να προσδώσουν στην γιορτή χριστιανικό περιεχόμενο, ώστε να απομακρυνθεί και να ξεχαστεί στα βάθη των αιώνων η παγανιστική της προέλευση. Στα Σατουρνάλια, οι Ρωμαίοι στόλιζαν διαφόρων ειδών δέντρα με κεριά και άλλα στολίδια (πιθανότητα καρύδια, φαγώσιμα κλπ).

Πάντως, ο καθηγητής την Χριστιανικής Αρχαιολογίας Κώστας Καλογύρης, υποστήριξε ότι το έθιμο του δέντρου δεν έχει γερμανική προέλευση αλλά ανατολίτικη. Η εκτίμηση του αυτή εδράζεται σ΄ ένα συριακό κείμενο που υπάρχει σε χειρόγραφο στο Βρετανικό Μουσείο. Το κείμενο αναφέρεται σε ένα ναό που έχτισε το 1512 ο Αναστάσιος ο Α’ στα βόρεια της Συρίας και στον οποίο υπήρχαν δύο μεγάλα ορειχάλκινα δέντρα.

Στη Βόρεια Ευρώπη οι Βίκινγκς χρησιμοποιούσαν το δέντρο στις τελετές τους ως σύμβολο αναγέννησης, που σηματοδοτούσε το τέλος του χειμώνα και τον ερχομό της άνοιξης και της αναγέννησης της μητέρας Φύσης. Στην αρχαία Αγγλία, όπως και στην Γαλλία, οι γνωστοί μας Δρυίδες στόλιζαν με φρούτα και κεριά βελανιδιές προς τιμήν των θεών τους.

Στην σύγχρονη εποχή, οι Γερμανοί φαίνεται ότι ήταν οι πρώτοι οι οποίοι έβαλαν το χριστουγεννιάτικο δέντρο σπίτι τους. Το διακοσμούσαν με καρύδια, μπισκότα και κάθε είδους φαγώσιμα και κεριά, θέλοντας να συμβολίσουν τα θεία δώρα που έκαναν οι Μάγοι στο νεογέννητο Χριστό.

Το 1830, Γερμανοί μετανάστες μετέφεραν το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην Αμερική και στις αποικίες που κατοίκησαν.

Την πρώτη μαρτυρία δημοσίας εμφάνισης δέντρου την έχουμε στην Πενσυλβάνια των Η.Π.Α. όπου υπήρχαν βεβαίως και πολλοί Γερμανοί μετανάστες. Οι άλλες εθνότητες των ΗΠΑ δεν δεχόντουσαν το δέντρο ως σύμβολο Χριστουγέννων, καθώς το θεωρούσαν παγανιστικό έθιμο. Αυτό θα γίνει μετά το 1840 όπου η αμερικάνικη κοινότητα θα αρχίσει να δέχεται το δέντρο ως σύμβολο της γιορτής, με διάφορα στολίδια, όπως φρούτα, μπισκότα, καρύδια, ζαχαρωτά και άλλα φαγώσιμα.

Η εφεύρεση του ηλεκτρισμού θα προσδώσει στο δέντρο την μεγαλοπρέπεια που του αρμόζει με τα λαμπιόνια να το φωτίζουν θεαματικά.

Έτσι, το πρώτο Χριστουγεννιάτικο δέντρο του κόσμου με ηλεκτρικούς λαμπτήρες στολίστηκε το 1882 στη Νέα Υόρκη στην κατοικία του Έντουαρτ Τζόνσον, ενός συναδέλφου του γνωστού εφευρέτη, Τόμας Έντισον.