Συρία: Ο πόλεμος του νερού για Ρ. Τ. Ερντογάν και Κούρδους

H περιοχή της Χασάκα στη Βορειοανατολική Συρία, στα σύνορα με την Τουρκία ήταν κάποτε ο προμηθευτής της χώρας με σιτάρι και βαμβάκι. «Καλάθι του ψωμιού» της Συρίας την αποκαλούσαν οι ντόπιοι, στην συντριπτική τους πλειοψηφία Κούρδοι, που ποτέ δεν είχαν ιδανικές σχέσεις με το καθεστώς της Δαμασκού. Από τις αρχές της χιλιετίας οι βροχές άρχισαν να σπανίζουν και η περιοχή να αντιμετωπίζει έντονα προβλήματα ξηρασίας.

Οι Κούρδοι εξεγέρθηκαν εναντίον του δικτάτορα Μπασάρ αλ Άσαντ το 2011. Το 2012 οι μαχητές του YPG, του ένοπλου βραχίονα του Κουρδικού Κόμματος Δημοκρατικής Ένωσης (PYD), έδιωξαν τα στρατεύματα του καθεστώτος από μεγάλες περιοχές της βορειοανατολικής Συρίας, συμπεριλαμβανομένης της Χασάκα. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το PYD, μαζί με άλλες ομάδες, ανακήρυξαν την αυτόνομη διοίκηση της Βόρειας και Ανατολικής Συρίας. Αυτό ήταν μια ανοκτή πρόκληση για το συριακό καθεστώς – και για την Τουρκία. Η κυβέρνηση Ερντογάν θεωρεί το YPG ως τρομοκρατική οργάνωση, ένα συριακό παρακλάδι του απαγορευμένου κουρδικού εργατικού κόμματος PKK, το οποίο διεξάγει πόλεμο εναντίον του τουρκικού κράτους εδώ και δεκαετίες.

Στη Χασάκα δεν υπάρχει αρκετό πόσιμο νερό εδώ και πολύ καιρό. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, έως και ένα εκατομμύριο άνθρωποι πλήττονται έντονα από την κρίση μόνο στην επαρχία Χασάκα. Στο νοσοκομείο της πόλης έρχονται καθημερινά άνθρωποι με προβλήματα γαστρεντερίτιδας, διάρροια, κράμπες στην κοιλιά. Είναι κυρίως παιδιά. Οι υποδομές δεν αρκούν για την περίθαλψη όλων. Αιτία των ασθενειών η έλλειψη καθαρού πόσιμου νερού. Αποτέλεσμα ενός ιδιότυπου πολέμου που διεξάγει η Αγκυρα κατά των Κούρδων.

Μάχες δίχως όπλα

Το 2018, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βομβάρδισε την πόλη Αφρίν στην πλειοψηφία των Κούρδων και το 2019 τις πόλεις Ρας-αλ-Αΐν και Ταλ Αμπτζάντ. Έκτοτε, η Τουρκία έχει δημιουργήσει μια «ζώνη προστασίας» βάθους 30 χιλιομέτρων κατά μήκος των συνόρων. Εντός αυτής βρίσκεται το αντλιοστάσιο νερού Αλούκ, το οποίο τροφοδοτεί την περιοχή Χασάκα με πόσιμο νερό. Οι μάχες έχουν γίνει σπάνιες πρόσφατα, αλλά η σύγκρουση δεν έχει τελειώσει. Στις μέρες μας κάποιοι κάνουν πόλεμο με το νερό.

Το PYD κατηγορεί την Τουρκία ότι εσκεμμένα περιορίζει τη ροή προς τις κουρδικές περιοχές στη Συρία.

Μετά από χρόνια λειψυδρίας, το συριακό καθεστώς κατασκεύασε τον σταθμό νερού Αλούκ το 2010 για τη μεταφορά των υπόγειων υδάτων από τα τουρκικά σύνορα στο εσωτερικό της χώρας. Περισσότερα από 125.000 κυβικά μέτρα κάθε μέρα, αρκετά για να τροφοδοτήσουν μισό εκατομμύριο ανθρώπους. Όμως από τη μέρα που στην περιοχή εισέβαλαν οι τουρκικές δυνάμεις, η ροή του νερού έχει διακοπεί τουλάχιστον 24 φορές, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Συχνά για αρκετές εβδομάδες.

Πολλά πρωινά στα περίχωρα της Χασάκα, η συνηθισμένη εικόνα είναι ένα κονβόι βυτιοφόρων που κατευθύνονται προς την πόλη. Κάποια είναι μισθωμένα από την αυτοδιοίκηση, από μη κυβερνητικές οργανώσεις ή τον ΟΗΕ. Όμως πολλά βυτιοφόρα ανήκουν σε ιδιώτες που μεταφέρουν το νερό πολλά χιλιόμετρα από τις γεωτρήσεις στα βόρεια της χώρας στην πόλη. Η βορειοανατολική Συρία βιώνει μια σύγκρουση που διαδραματίζεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε πολλά μέρη του κόσμου. Μια σύγκρουση για έναν πόρο που γίνεται όλο και πιο πολύτιμος λόγω της κλιματικής κρίσης: το νερό.

Νερό σημαίνει δύναμη.

Η έλλειψή του πλήττει χειρότερα τους φτωχούς στη Χασάκα: τους ανθρώπους στους προσφυγικούς καταυλισμούς, τους αγρότες που ζουν εκεί, όπου δεν φτάνουν τα βυτιοφόρα και όλους εκείνους που δεν μπορούν να πληρώσουν τις σταθερά αυξανόμενες τιμές του νερού. Εδώ και ένα χρόνο δεν έχει βρέξει σχεδόν καθόλου. «Τα ζώα πεθαίνουν, τα φυτά πεθαίνουν, οι άνθρωποι αρρωσταίνουν» λένε οι κάτοικοι της περιοχής, που αισθάνονται ξεχασμένοι από τη διεθνή κοινότητα.

Τα Ηνωμένα Έθνη έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου τον Ιούλιο. «Απαιτούμε την επανέναρξη της παροχής νερού και ηλεκτρισμού και την προστασία της πρόσβασης του άμαχου πληθυσμού σε νερό και εγκαταστάσεις υγιεινής. Υπενθυμίζουμε σε όλα τα μέρη ότι οι σταθμοί νερού είναι αστικές υποδομές που πρέπει να προστατεύονται ανά πάσα στιγμή», έγραψαν σε κοινή επιστολή της η UNICEF και οι συντονιστές του ΟΗΕ για ανθρωπιστικές υποθέσεις στη συριακή κρίση. Η τουρκική κυβέρνηση αρνείται ότι κόβει αυτή το νερό από τους Κούρδους στη Συρία.

Χωρίς νερό δεν υπάρχει ούτε ρεύμα

Ο πόλεμος αυτός για το νερό διεξάγεται σε πολλά μέτωπα. Όχι μόνο στο Αλούκ, αλλά και κατά μήκος του Ευφράτη, που τροφοδοτεί πέντε εκατομμύρια ανθρώπους στη Συρία με νερό και τρία εκατομμύρια ανθρώπους με ρεύμα. Η Συρία και η Τουρκία υπέγραψαν συμφωνία τη δεκαετία του 1980: Η Συρία θα λάμβανε 500 κυβικά μέτρα νερού Ευφράτη ανά δευτερόλεπτο εάν η κυβέρνηση της απέσυρε την υποστήριξη προς το PKK και τον ηγέτη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, οι δύο πλευρές κράτησαν τον λόγο τους: Η Συρία μπορούσε να βασίζεται στο νερό του Ευφράτη, τα τρία μεγάλα φράγματα κατά μήκος του ποταμού παρήγαγαν αρκετή ενέργεια για να τροφοδοτήσουν τις πόλεις με ηλεκτρισμό.

Σήμερα, όμως, η συμφωνία φαίνεται να μην ισχύει πλέον: η Τουρκία μετά βίας αφήνει λίγο περισσότερα από 200 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο να περάσουν στη Συρία. Οι αντλίες του φράγματος του Ευφράτη μόλις φτάνουν στο νερό, η στάθμη του νερού είναι τόσο χαμηλή.

Και επειδή το νερό είναι σπάνιο, το ρεύμα είναι επίσης σπάνιο. Η ποσότητα του νερού είναι σύντομα ανεπαρκής για τη λειτουργία των στροβίλων των υδροηλεκτρικών σταθμών στο Τισρίν και στην Τάμπκα. Σύμφωνα με την αυτοδιοίκηση, η χωρητικότητα των φραγμάτων έχει μειωθεί σχεδόν κατά τα δύο τρίτα από την αρχή του έτους.

Οι άνθρωποι στη Χασάκα αισθάνονται τώρα επίσης τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης. Εκεί που παλιά υπήρχαν 16 ώρες ρεύματος την ημέρα, σήμερα είναι συχνά μόνο δύο έως τέσσερις. Παντού στην πόλη υπάρχουν γεννήτριες που μουγκρίζουν στις αυλές, στέλνοντας μαύρο καπνό στον αέρα. Η αιθαλομίχλη κυριαρχεί στην ατμόσφαιρα, χτυπάει στους πνεύμονες. Αυτό σημαίνει ακόμη περισσότερους ασθενείς εκτός από τη διάρροια και με πνευμονικές παθήσεις, λέει μια νοσοκόμα στη Χασάκα. Εγκυες χάνουν τα παιδιά τους.

Το πιο πικρό σε αυτό είναι ότι αυτή η καταστροφή ήταν ανθρωπογενής. «Η αιτία είναι πολιτική και θα μπορούσε να επιλυθεί ανά πάσα στιγμή». Αλλά η Τουρκία του Ερντογάν αρνείται πεισματικά να δει το κουρδικό ως ένα πρόβλημα που μπορεί να έχει πολιτική λύση. Επιμένει να θέλει να το αντιμετωπίζει με «σιδερένια φτέρνα».