Ενδοοικογενειακή βία και lockdown: Μια «πανδημία» μέσα στην πανδημία και το έγκλημα στα Γλυκά Νερά

Συγκλονισμένη είναι η ελληνική κοινωνία μετά το έγκλημα στα Γλυκά Νερά και τη δολοφονία της Καρολάιν από τον σύζυγο της.

Πρόκειται για ένα περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας, η οποία αυξήθηκε ραγδαία εν μέσω lockdown, με τους ειδικούς να κρούουν τον «κώδωνα» τους προηγούμενους μήνες.

Πριν από μερικές μόνο εβδομάδες, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, προέβη σε μια σημαντική δήλωση αναφορικά με την ενδοοικογενειακή βία στην εποχή του COVID-19.

«Πρόσφατα έκανα έκκληση για άμεση παγκόσμια εκεχειρία, ώστε να επικεντρωθούμε στον κοινό μας αγώνα να ξεπεράσουμε την πανδημία. Έκανα έκκληση για τον τερματισμό της βίας, παντού. Τώρα. Αλλά η βία δεν περιορίζεται στο πεδίο της μάχης. Για πολλές γυναίκες και κορίτσια η απειλή ελλοχεύει εκεί που θα έπρεπε να είναι πιο ασφαλείς. Στα ίδια τους τα σπίτια. Γι’ αυτό κάνω σήμερα νέα έκκληση για ειρήνη στο σπίτι – και στα σπιτικά – όλου του κόσμου».

Ξέρουμε ότι οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας και οι καραντίνες είναι απαραίτητες για την καταστολή του COVID-19. Αλλά μπορεί να παγιδεύσουν τις γυναίκες στον ίδιο χώρο με τους βίαιους συντρόφους τους. Τις προηγούμενες εβδομάδες, όσο η οικονομική και κοινωνική πίεση κι ο φόβος μεγάλωναν, είδαμε μια τεράστια παγκόσμια άνοδο της ενδοοικογενειακής βίας.

Σε μερικές χώρες, ο αριθμός των γυναικών που τηλεφωνεί σε υπηρεσίες υποστήριξης έχει διπλασιαστεί. Την ίδια στιγμή οι φορείς υγειονομικής περίθαλψης και η Αστυνομία είναι «πνιγμένοι» και χωρίς αρκετό προσωπικό. Οι τοπικές ομάδες στήριξης έχουν παραλύσει ή έχουν έλλειψη πόρων.

Ορισμένα κέντρα για θύματα ενδοοικογενειακής βίας έχουν κλείσει ή άλλα είναι πλήρη.

Καλώ όλες τις κυβερνήσεις να καταστήσουν την πρόληψη και την προστασία των γυναικών από τη βία ένα σημαντικό μέρος των εθνικών σχεδίων αντιμετώπισης του COVID-19», δήλωσε, μεταξύ άλλων, ο κ. Γκουτέρες.

«Πανδημία» μέσα στην πανδημία

Εξάλλου, σε άρθρο που δημοσιεύτηκε με αφορμή την ψηφιακή καμπάνια #UnlockΥourPower, που υλοποιεί το Κέντρο “Διοτίμα” και η Βρετανική Πρεσβεία στην Αθήνα, με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση αναφορικά με την ενδοοικογενειακή βία στον καιρό της πανδημίας, αναφέρεται ότι «η ενδοοικογενειακή βία είναι μια πανδημία μέσα στην πανδημία».

«Η καραντίνα και η “κοινωνική αποστασιοποίηση” αποτελούν για τους δράστες πρόσφορο έδαφος για την άσκηση ακόμη μεγαλύτερου κοινωνικού ελέγχου πάνω στα θύματά τους, κλείνοντας κάθε διέξοδο διαφυγής σε μια περίοδο που αντικειμενικά δυσκολεύει η πρόσβαση των επιζωσών στην προστασία. Η απομόνωση από το υποστηρικτικό περιβάλλον, η αποκοπή από την εργασία και η οικονομική ανασφάλεια πιθανόν να αποτελέσουν επιπλέον παράγοντες αποθάρρυνσης σε κάθε προσπάθεια απομάκρυνσης».

Σοκαριστικά τα στατιστικά στοιχεία

«Την έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας κατά την περίοδο της πανδημίας μαρτυρούν και τα στατιστικά στοιχεία: Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), κατά περίπου 60% αυξήθηκαν οι κλήσεις για περιστατικά ενδοοικογενειακής/ενδοσυντροφικής βίας τον Απρίλιο του 2020 σε σχέση με το 2019, σε κάποια από τα κράτη-μέλη του. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του United Nations Population Fund, εάν το lockdown συνεχιζόταν για παραπάνω από έξι μήνες (κάτι που συνέβη), περίπου 31 εκατομμύρια υποθέσεις έμφυλης βίας θα καταγράφονταν επιπλέον, παγκοσμίως.

Και στην Ελλάδα υπήρξε σημαντική αύξηση των περιστατικών. Σύμφωνα με τη Γραμμή SOS 15900, οι σχετικές κλήσεις που καταγράφηκαν τον Μάρτιο του 2020, πρώτου μήνα της καραντίνας, ήταν 325 αντί 69 για τον ίδιο μήνα του 2019. Τον Απρίλιο 2020 εκτοξεύτηκαν σε 1064, αντί 167 που καταγράφηκαν το 2019. Τον Μάιο και τον Ιούνιο 2020, με τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων, οι αριθμοί παρέμειναν εξαιρετικά υψηλοί, με 789 κλήσεις τον Μάιο και 606 τον Ιούνιο, αντί 114 και 83 αντίστοιχα για τους ίδιους μήνες του 2019.

Μάλιστα, κάποιες φορές η ενδοοικογενειακή βία έφτασε και στα πιο ακραία της όρια.

Το 2020 καταγράφηκαν 10 γυναικοκτονίες, εκ των οποίων 3 κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown, και 5 απόπειρες γυναικοκτονιών. Είναι αναγκαίο να εμπεδωθεί ότι η έκτακτη συνθήκη της πανδημίας δεν είναι η αιτία της ενδοοικογενειακής βίας. Ένας βίαιος σύζυγος/σύντροφος, που από πριν ασκούσε λεκτική, ψυχολογική, οικονομική ή ακόμη και σωματική βία, είναι εξαιρετικά πιθανόν σε αυτή τη συνθήκη να γίνει πιο επιθετικός.

Έτσι, η προϋπάρχουσα βίαιη συμπεριφορά γίνεται συχνότερη και απειλητικότερη κατά την περίοδο της πανδημίας. Αυτό, άλλωστε, καταδεικνύουν τόσο παλαιότερες διεθνείς επιστημονικές μελέτες για περιπτώσεις επιδημιών, φυσικών καταστροφών κ.ά., όσο και τα εμπειρικά δεδομένα, ότι δηλαδή η ενδοοικογενειακή βία αυξάνει σε περιόδους κρίσεων, όπως και σε χρονικά διαστήματα που το ζευγάρι περνάει πιο πολύ χρόνο μαζί, π.χ. γιορτές Χριστουγέννων, Πάσχα, καλοκαίρι.

Φαίνεται πως η εμπειρία του εγκλεισμού, και ό,τι αυτή συνεπάγεται για την ένταση της κακοποίησης, έπαιξε καταλυτικό ρόλο ώστε ορισμένες γυναίκες να πάρουν τώρα την απόφαση να φύγουν από την κακοποιητική σχέση. Επιπλέον, και το ελληνικό #metoo λειτούργησε για πολλές ενδυναμωτικά», αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στο άρθρο που δημοσιεύτηκε πριν από μερικές εβδομάδες στον ιστότοπο του Κέντρου Γυναικείων Ερευνών και Μελετών “Διοτίμα”.

Προφανώς και δεν γνωρίζουμε αν το έγκλημα στα Γλυκά Νερά δεν θα είχε γίνει αν δεν υπήρχε το lockdown, παρόλα αυτά αποτελεί κοινή παραδοχή πως ο εγκλεισμός οδήγησε στην αύξηση τέτοιων περιστατικών.