Αμερικανικά μέσα αναλύουν την στάση και τις κινήσεις του Κατάρ στην σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς

Η διπλωματία από τους τρίτους που σπεύδουν να μεσολαβήσουν ανάμεσα σε δύο εμπόλεμους γίνεται στην κόψη του ξυραφιού. Ο ενδιάμεσος πρέπει να εκμεταλλευτεί τις -συνήθως καλές- σχέσεις που έχει με τους δύο αντίπαλους, να μην πάρει θέση και να ελίσσεται ανάμεσα στις εξελίξεις.

Αυτόν τον δύσκολο ρόλο έχει αναλάβει το Κατάρ που είναι σε θέση να συνομιλεί με το Ισραήλ, αλλά και να φιλοξενεί στο έδαφός του την ηγεσία της Χαμάς, με διακηρυγμένο στόχο της την καταστροφή του Κράτους του Ισραήλ.

Το Κράτος του Κατάρ, ένα ανεξάρτητο εμιράτο της Μέσης Ανατολής, που καταλαμβάνει τη χερσόνησο Κατάρ, επί της ανατολικής ακτής της Αραβικής Χερσονήσου, στον Αραβικό ή Περσικό κόλπο. Έχει έκταση 11.637 τ.χλμ. και πληθυσμό 2.909.134 κατοίκους, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2023. Η μικρή αλλά και πάμπλουτη μοναρχία του Περσικού Κόλπου έχει μεσολαβήσει ως σήμερα για την απελευθέρωση τεσσάρων ομήρων, της 18χρονης Νάταλι Ραανάν και της μητέρας της Τζούντιθ, όπως και δύο ηλικιωμένων γυναικών.

Την Τετάρτη μεσολάβησε μεταξύ Ισραήλ, Χαμάς και Αιγύπτου για την ασφαλή έξοδο από τη Γάζα υπηκόων τρίτων χωρών – μια συμφωνία που δεν σχετίζεται με την προσπάθεια για τους πάνω από 220 ομήρους. Το περασμένο Σαββατοκύριακο ο Ντέιβιντ Μπαρνέα, επικεφαλής της ισραηλινής υπηρεσίας πληροφοριών Μοσάντ, βρέθηκε στο Κατάρ για να συζητήσει τις προσπάθειες απελευθέρωσης ακόμη περισσότερων ομήρων.

 Το CNN επισημαίνει ότι αυτές οι προσπάθειες έχουν φέρει το Κατάρ σε μια ευαίσθητη διπλωματική θέση. Αν και για την ώρα η θέση αυτή λειτουργεί υπέρ του και το καθιστά απαραίτητο σύμμαχο των ΗΠΑ, πάντα υπάρχει το βαρίδι της σχέσης του Κατάρ με τη Χαμάς. Ένα βαρίδι που ΗΠΑ και Ισραήλ θα ήθελαν να δουν να το ξεφορτώνεται.

Η Χαμάς φιλοξενούμενη του Κατάρ. Πώς, όμως, φτάσαμε ως εδώ;

Η σχέση του Χαμάς με την παλαιστινιακή οργάνωση που πολλές χώρες στη Δύση χαρακτηρίζουν τρομοκρατική ξεκινά εδώ και μια δεκαετία. Στον απόηχο των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης του 2011, το Κατάρ ήρθε σε ρήξη με Άραβες γείτονές του, γιατί υποστήριξε τους διαδηλωτές που προσπάθησαν να ανατρέψουν τα καθεστώτα σε πολλά αραβικά κράτη.

Εν τω μεταξύ, το 2012 το Κατάρ επέτρεψε στη Χαμάς (που πάντα στηρίζεται από το Ιράν) να δημιουργήσει πολιτικό γραφείο στη Ντόχα, το οποίο παραμένει λειτουργικό.

Επιπλέον, σύμφωνα με το Reuters, το Κατάρ πληρώνει τους μισθούς του δημόσιου τομέα στη Γάζα και μέρος ενός επιδόματος 30 εκατομμυρίων δολαρίων τον μήνα για οικογένειες και για καύσιμα που χρησιμοποιούνται για την ηλεκτροδότηση.

Οι σχέσεις με τους γείτονες επιδεινώθηκαν ακόμη περισσότερο όταν η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ στα μέσα του 2017, κατηγορώντας τη χώρα ότι υποστηρίζει την τρομοκρατία, κάτι που το Κατάρ αρνείται. Χρειάστηκαν χρόνια για να αποκατασταθούν.

Όλα αυτά ενώ οι σχέσεις του με τη Δύση παραμένουν πολύ καλές, «πατώντας» σε ένα τομέα που «πονά» τη Δύση: το ενεργειακό. Μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και την στροφή μακριά από τη Ρωσία για την προμήθεια σε φυσικό αέριο, το Κατάρ αναδείχτηκε σε έναν από τους σημαντικότερους προμηθευτές.

Αλλά και με τις ΗΠΑ οι σχέσεις είναι και παραμένουν εξαιρετικά καλές. Είναι σημαντικός αγοραστής αμερικανικών όπλων και εδώ και δεκαετίες φιλοξενεί μια γιγαντιαία αμερικανική αεροπορική βάση.

Το Κατάρ ήταν ένα από τα πρώτα αραβικά κράτη του Κόλπου που σύναψε διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, ήδη το 1996, αν και τους διέκοψε μετά την εισβολή του Ισραήλ στη Γάζα το 2009. Παρά ταύτα, το Κατάρ διατηρεί παρασκηνιακά κανάλια επαφών με το Ισραήλ, το οποίο αναγνωρίζει μάλιστα τον ρόλο της μοναρχίας ως ουσιαστικού παίκτη για την επίλυση των ανθρωπιστικών διαστάσεων της κρίσης, όπως είναι αυτές των ομήρων.

Το παιχνίδι του Κατάρ παίζεται όμως και στο πεδίο της ήπιας πολιτικής: στο Κατάρ εδρεύει το τηλεοπτικό ειδησεογραφικό δίκτυο Al Jazeera, που τα βάζει ανοιχτά με το Ισραήλ.

Ένας επιτυχημένος διαμεσολαβητής

Αναλυτής εξηγεί στο CNN ότι η διαμεσολάβηση είναι ένα από τα πιο εμπορικά «εξαγωγικά προϊόντα» του Κατάρ.

Η Ντόχα είχε διαμεσολαβήσει μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο για την απελευθέρωση πέντε Αμερικανών από ιρανική κράτηση. Η απελευθέρωση ήταν μέρος ευρύτερης συμφωνίας που περιελάμβανε την αποδέσμευση από τις ΗΠΑ 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ιρανικά κεφάλαια.

Επιπλέον, το Κατάρ διαδραμάτισε διαμεσολαβητικό ρόλο για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, διευκολύνοντας τις έμμεσες συνομιλίες μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσινγκτον στα τέλη του 2022.

Ένα χρόνο νωρίτερα, το 2022, το Κατάρ αποδείχθηκε καθοριστικό για την εκκένωση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν, ενώ λειτούργησε ως δύναμη προστασίας στο καθεστώς των Ταλιμπάν, με το οποίο διατηρεί διπλωματικές σχέσεις.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό και με την εισβολή του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας να συνεχίζεται (χωρίς να είναι στη μαζική κλίμακα που ίσως περίμεναν στη Δύση) το υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ διαπίστωνε ότι οι διαπραγματεύσεις για τους ομήρους γίνονται όλο και πιο δύσκολες, αν και ακόμη συνεχίζονται.

Το Ισραήλ, πάντως, κατηγόρησε το Κατάρ ότι χρηματοδοτεί τη Χαμάς και υποθάλπει τους ηγέτες της. «Θα μπορούσε να επηρεάσει και να επιτρέψει την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωση όλων των ομήρων που κρατούνται από τους τρομοκράτες», σχολίασε ο υπουργός Εξωτερικό Έλι Κοέν. Το Κατάρ, από την πλευρά του, δήλωσε ότι «εξεπλάγη και απογοητεύτηκε» από τα σχόλια του Ισραηλινού υπουργού, προειδοποιώντας για το ότι «οι προκλητικές δηλώσεις» θα μπορούσαν ακόμη και «να θέσουν σε κίνδυνο ζωές».

Πιέσεις καταγράφονται και από τις ΗΠΑ, με την Washington Post να αναφέρει ότι ΗΠΑ και Κατάρ «συμφώνησαν να επανεξετάσουν» τη σχέση της Ντόχα με τη Χαμάς μετά την επίλυση της κρίσης των ομήρων. Για την ώρα δεν είναι σαφές αν η επανεκτίμηση θα συνεπάγεται έξοδο των ηγετών της Χαμάς από το Κατάρ. Αναλυτές εκτιμούν ότι το Κατάρ απλώς θα διαχωρίσει τη θέση του από την παλαιστινιακή οργάνωση.