Νούσου: Η ξεχασμένη κινεζική γραφή του 19ου αιώνα που μόνο οι γυναίκες γνώριζαν

Γνωρίζατε πως στην αρχαία Κίνα οι γυναίκες απαγορεύονταν να μαθαίνουν να γράφουν;

Οι άνθρωποι πίστευαν πως οι γυναίκες έπρεπε μόνο να μαθαίνουν πως να είναι καλές μητέρες και σύζυγοι και πως όσα περισσότερα πράγματα γνώριζε μία γυναίκα τόσο λιγότερο επιθυμητή ήταν ως σύζυγος.

Όμως εκείνες δεν κάθισαν με σταυρωμένα χέρια και έφτιαξαν τη δική τους μυστική γλώσσα και μετά απαγόρευσαν στους άντρες να τη μάθουν!

Μέχρι τον 17ο αι. περίπου οι γυναίκες στην Κίνα αποκλείονταν από την εκπαίδευση. Μόνο οι πολύ πλούσιοι πλήρωναν ιδιωτικούς δασκάλους για τις κόρες τους για να δείξουν πως είχαν τόσα πολλά χρήματα που μπορούσαν να τα «σπαταλήσουν» σε κάτι τόσο άχρηστο όσο η εκπαίδευση των κοριτσιών (όπως έκαναν και οι Ιταλοί κατά την Αναγέννηση).

Και η εκπαίδευση αυτή είχε περισσότερο να κάνει με τους καλούς τρόπους και την πειθαρχία, δύο από τα σπουδαιότερα προσόντα μιας καλής νύφης, παρά με την αληθινή μόρφωση.

Οι φτωχές γυναίκες δεν είχαν καμία πρόσβαση στην εκπαίδευση αλλά κάποιες από αυτές δημιούργησαν τη δική τους γλώσσα, τη Νούσου, που είναι η μοναδική γραπτή γλώσσα στον κόσμο που έφτιαξαν αποκλειστικά γυναίκες.

Στην Ιαπωνία οι γυναίκες, εξίσου καταπιεσμένες με τις γυναίκες στην Κίνα, ανέπτυξαν κι εκείνες ανεξάρτητα το δικό τους σύστημα γραφής που ονομάστηκε Κάνα και με αυτό δημιούργησαν μερικά από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά αριστουργήματα της ανθρωπότητας αλλά και την Ιαπωνία όπως την γνωρίζουμε.

Σε αυτή τη γλώσσα έγραψε η Μουρασάκι Σικίμπου τον 11ο αιώνα το πρώτο μυθιστόρημα του κόσμου, την «Ιστορία του Γκέντζι».

Η επαρχία Γιανγιόν στη νοτιανατολική Χουνάν ήταν μια γεωργική περιοχή προικισμένη με πλούσια και έφορη γη που επέτρεπε στους κατοίκους της να ζουν άνετα και να μη χρειάζεται να στέλνουν τις γυναίκες τους στα χωράφια.

Εκείνες ζούσαν κλεισμένες στα σπίτια τους ανίκανες για οποιαδήποτε πραγματικά σκληρή δουλειά γιατί, σύμφωνα με το έθιμο, τους έδεναν τα πόδια από μικρή ηλικία και τις καθιστούσαν κυριολεκτικά ανάπηρες. Έτσι αυτές περνούσαν όλη τους τη ζωή στο εσωτερικό του σπιτιού, όπου οι άντρες δεν επιτρέπονταν να μπουν, κάνοντας δουλειές ενώ ανακούφιζαν τη μοναξιά τους με μικρές συγκεντρώσεις με άλλες γυναίκες συγγενείς, φίλες ή γειτόνισσες.

Εκεί, στον δικό τους κρυμμένο γυναικείο κόσμο, μέσα στους τέσσερις τοίχους, μαγείρευαν, έφτιαχναν παπούτσια και ρούχα, ύφαιναν και κεντούσαν. Ενώ δούλευαν τραγουδούσαν δημοτικά τραγούδια ή απάγγελναν αυτοσχέδια ποιήματα. Και κάπως έτσι δένονταν η μία με την άλλη και δημιουργούσαν δεσμούς συντροφικότητας.

Αυτές οι γυναίκες έδιναν όρκους στους θεούς τους πως θα αγαπούν η μία την άλλη σαν αδερφές και πως θα μοιράζονταν τόσο τις χαρές όσο και τις λύπες.

Πολύ σύντομα αισθάνθηκαν την ανάγκη να βάλουν τις λέξεις τους στο χαρτί, είτε για να καταγράψουν τα ποιήματα, τα τραγούδια τους και τις προσευχές τους, είτε τους όρκους που αντάλασσαν, είτε για να γράψουν γράμματα η μία την άλλη. Έτσι, μέσα σε αυτά τα αυτοσχέδια και αυθόρμητα ανάλογα των «σαλονιών» που οργάνωναν οι γυναικες στη Δύση, γεννήθηκε η Νούσου, που σημαίνει «γλώσσα των γυναικών».

Η Νούσου διδάσκονταν προφορικά από γυναίκα σε γυναίκα και μυστικά από τους άντρες. Αυτός ήταν ο λόγος που, αν και ήταν σε χρήση επί αιώνες , ανακαλύφθηκε μόλις το 1982. Η Νούσου βασίζεται στα κινέζικα αλλά δεν χρησιμοποιεί ιδεογράμματα.

Τα γράμματα της Νούσου είναι φωνητικά συλλαβογράμματα και το αλφάβητό της δεν μοιάζει με τα τετράγωνα αυστηρά κινέζικα γράμματα. Αντίθετα είναι λεπτεπίλεπτη και κομψή με χαρακτήρες που μοιάζουν να ρέουν επάνω στο χαρτί, σαν ανθρώπινες φιγούρες που χορεύουν. Ανάλογη ομορφιά και κομψότητα αναγνωρίζει κανείς και στην γραφή Κάνα που δημιούργησαν οι γυναίκες της Ιαπωνίας.

Η γλώσσες των γυναικών μοιάζουν με πραγματικά έργα τέχνης βγαλμένα μέσα από τη γυναικεία ευαισθησία και αγάπη για την κομψότητα και την ευγένεια.

Οι γυναίκες όχι μόνο έγραφαν την πανέμορφη Νούσου πάνω σε χαρτιά αλλά τη ζωγράφιζαν πάνω σε βεντάλιες και την κεντούσαν πάνω σε υφάσματα σαν διακόσμηση. Το γράψιμο της Νούσου ηταν μεγάλη υπόθεση και οι γυναίκες οργάνωναν διαγωνισμούς καλλιγραφίας και ποίησης και η καλύτερη κέρδιζε τον σεβασμό και τον θαυμασμό των υπολοίπων.

Υπήρχαν και ειδικές «ημέρες Νούσου» που ακολουθούσαν τον σεληνιακό μήνα κατά τις οποίες οι γυναίκες μαζεύονταν και διάβαζαν τα ποιήματα που είχαν γράψει ή τραγουδούσαν τα τραγούδια που είχαν κεντήσει σε μαντήλια και βεντάλιες.

Και όταν πέθαινε μία γυναίκα έθαβαν μαζί της τα κείμενά της με την ελπίδα να επιστρέψουν όταν θα επέστρεφε κι εκείνη με τη μετενσάρκωση. Αυτό το έθιμο δείχνει πόσο σέβονταν τη Νούσου αλλά την ίδια στιγμή αποτέλεσε έναν από τους λόγους που σήμερα έχουμε βρει ελάχιστα κείμενα Νούσου.

Όταν κοιτάμε τα κείμενα που έχουν γραφτεί με Νούσου στην πραγματικότητα βλέπουμε τη ζωή και την ψυχή αυτών των γυναικών. Καθώς η γλώσσα αυτή γράφονταν μυστικά, προστατευμένη από τα αδιάκριτα μάτια μέσα στους γυναικωνίτες των σπιτιών, αποκαλύπτουν και τι συνέβαινε στους χώρους αυτούς.

Τα περισσότερα κείμενα που έχουν βρεθεί είναι γράμματα που αντάλλασσαν μάνες με κόρες, ή οι τζιεμπάι ζιμέι, οι «ορκισμένες αδελφές», ή ακόμα περισσότερο οι λαοτόνγκ, οι «ίδιες», και περιέχουν όρκους, τραγούδια και ιστορίες. Ένα από αυτά είναι μια συλλογή από ευχές από διάφορες γυναίκες προς μία νιόπαντρη γυναίκα.

Δεν περιλαμβάνει συμβουλές και οδηγίες για το πως θα πρέπει να είναι μία «καλή συζυγος», αλλά ευχές και λόγια συμπαράστασης και αγάπης καθως και ποιήματα για την λύπη του αποχωρισμού μητέρας και κόρης.

Ένα από τα πιο πολύτιμα αντικείμενα που λάμβανε μια γυναίκα όταν παντρεύονταν ήταν το λεγόμενο Βιβλίο της Τρίτης Ημέρας, ένα χειροποίητο βιβλίο με λευκές σελίδες στο οποίο θα κατέγραφε την αυτοβιογραφία της η γυναίκα σε όλη τη ζωή της.

Το βιβλίο αυτό της το έκανε δώρο η μητέρα της ή οι «ορκισμένες αδερφές» της και στις πρώτες σελίδες είχε γραμμένες ευχές και ποιήματα για καλή τύχη και ευτυχία στον γάμο της. Το βιβλίο αυτό ήταν τόσο πολύτιμο και προσωπικό που καίγονταν μαζί με το σώμα της γυναίκας μετά τον θάνατό της.

Η Νούσου δεν είναι μόνο μια εκπληκτική γλώσσα αλλά είναι ακόμα πιο εκπληκτικό το πως γεννήθηκε μέσα σε ένα τόσο πατριαρχικό περιβάλλον όσο η αρχαία Κίνα. Σε ορισμένα σημεία τα κείμενα αναπαράγουν τα πατριαρχικά πρότυπα περί γυναικείας αρετής και δίνουν συμβουλές για τη συμπεριφορά των γυναικών. Όμως η Νούσου είναι κάτι πολύ περισσότερο.

Είναι η μοναδική φωνή των γυναικών που δημιούργησαν μόνες τους χρησιμοποιώντας τα κινέζικα ιδεογράμματα που είχαν φτιαχτεί για να εξυπηρετούν τις ανάγκες των αντρών και μεταλλάσσοντάς τα σε κομψούς γυναικείους χαρακτήρες που μιλούσαν για τα όνειρά τους, τις ελπίδες τους, τις λύπες τους και τις απογοητεύσεις τους. Ένα από αυτά γράφει «δίπλα στο πηγάδι δεν διψάω, δίπλα στην αδελφή μου δεν απελπίζομαι».

Κάποια από τα κείμενα μάλιστα τολμούν να μιλήσουν για πράγματα αδιανόητα υπό άλλες συνθήκες. Λένε παράπονα για την άδικη κυβέρνηση και τους νόμους των αντρών, εκφράζουν θυμό για την καταπίεσή τους και πικρία για την αδυναμία τους να αντιδράσουν και να διεκδικήσουν τον σεβασμό και τα δικαιώματά τους και κάποιες φορές μιλάνε για την πολιτική.

Έχουν βρεθεί αντι-ιαπωνικά τραγούδια που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Π.Π. όταν η Ιαπωνία επιτέθηκε στην Κίνα. Τα κείμενα των γυναικών που έχουν βρεθεί είναι αναπάντεχα ανοιχτόμυαλα και γεμάτα ενθαρρυντικά λόγια και θετική ενέργεια.

Η Νούσου έδωσε φωνή στις γυναίκες στις εποχές που ήταν αναγκασμένες να μένουν σιωπηλές, αλλά από τον 20ο αιώνα και μετά, όταν οι γυναίκες άρχισαν να αποκτούν δικαιώματα και πρόσβαση στην εκπαίδευση, η χρήση της Νούσου άρχισε να φθίνει. Τα κορίτσια άρχισαν να πηγαίνουν στο σχολείο και να μαθαίνουν κινέζικα και δεν ασχολούνταν πια με τις παραδόσεις των μητέρων και των γιαγιάδων τους.

Ακόμα χειρότερα, η επίσημη κινέζικη κυβέρνηση κατά την Κομμουνστική Επανάσταση (1966 – 1976) άρχισε να διαδίδει την προπαγάνδα πως η Νούσου ήταν οπισθοδρομικό απομεινάρι της φεουδαρχικής εποχής. Όποια κείμενα Νούσου βρέθηκαν κατασχέθηκαν και καταστράφηκαν ενώ οι γυναίκες που γνώριζαν την αρχαία αυτή γλώσσα βρέθηκαν υπό διωγμό. Όσες γλίτωσαν αρνούνταν πλέον ακόμα και να μιλήσουν για αυτή από φόβο. Σήμερα δυστυχώς απομένουν μόνο τρεις γυναίκες που γνωρίζουν τη γλώσσα Νούσου και κανείς νεότερος δεν θέλει πια να τη μάθει γιατί δεν έχει καμία χρηστική σημασία. Είναι πια μια νεκρή γλώσσα.

Επί 20 χρόνια η κινέζικη κυβέρνηση υπόσχονταν ότι θα λάβει μέτρα για την διατήρηση της Νούσου αλλά δεν έκανε τίποτα. Οι λιγοστοί ακαδημαϊκοί που έχουν δείξει ενδιαφέρον για τη Νούσου συναρπάζονται μόνο από τη σκέψη πως μπορεί να είναι μια πολύ αρχαία γλώσσα. Δεν εκτιμούν το γεγονός πως επί αιώνες ήταν το μοναδικό μέσο έκφρασης των γυναικών. Όμως οι γυναίκες το εκτιμούν. Η Αμερικανοκινέζα Λίζα Σι έγραψε το 2005 το best seller «Snow Flower and the Secret Fan» που μιλά για αυτές τις ξεχασμένες γυναίκες, τη φιλία και τη μυστική τους γλώσσα. Το 2011 έγινε ταινία με τον ίδιο τίτλο.

Το τρέιλερ της ταινίας Snow Flower and the Secret Fan:

Πρόσφατα η επαρχία Χουνάν ανακοίνωσε ένα σχέδιο διάσωσης της γλώσσας ενώ διάφοροι άντρες καλλιτέχνες επιχειρούν να δημιουργήσουν έργα καλλιγραφίας στη γλώσσα Νούσου όμως το αποτέλεσμα πάντα, για κάποιον λόγο, δείχνει ξεκάθαρα «αντρικό» και διαφέρει αισθητικά από τον τρόπο που γράφουν οι γυναίκες.

Ίσως όμως η μεγαλύτερη ελπίδα για την διάσωση της Νούσου είναι οι ίδιες οι γυναίκες. Με ανάλογο τρόπο που η Γιαπωνέζα καλλιτέχνης Καόρου Ακαγκάγουα επιχειρεί να διασώσει την ιαπωνική γραφή των γυναικών, την Κάνα, δημιουργώντας έργα τέχνης με αυτή και ασχολούμενη με την καλλιγραφία Κάνα Σόντο, έτσι και η Κινέζα καλλιτέχνης Χου Γιανγιού παραδίδει μαθήματα κινέζικης καλλιγραφίας στη γλώσσα Νούσου.

Επίσης, η γλωσσολόγος Τζάο Λιμίν, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Τσινχούα, επιχειρεί την ψηφιοποίηση της γλώσσας Νούσου με σκοπό την διάσωσή της μέσω της τεχνολογίας. Έτσι εργάζεται σε ένα πρότζεκτ που βρίσκεται σε εξέλιξη για την καταγραφή των χαρακτήρων Νούσου, το σκανάρισμά τους, την μετάφρασή τους στα Κινέζικα και την δημιουργία μιας ηλεκτρονικής γραμματοσειράς Νούσου. Αυτή την στιγμή μπορεί κανείς να βρει δύο εκδοχές αυτής της γραμματοσειράς, την παραδοσιακή Νούσου και την Sans Νούσου, ενώ υπάρχει και ένα διαδικτυακό λεξικό της γλώσσας Νούσου.

Αν οι προσπάθειες αυτές πετύχουν ίσως τελικά η μοναδική γυναικεία γλώσσα στην ιστορία της ανθρωπότητας, μία γλώσσα που συνέδεσε και κράτησε ενωμένες τις γυναίκες σε εποχές εξαιρετικά δύσκολες, μία γλώσσα που κατέγραψε τις ιδιωτικές ζωές των γυναικών που ήταν άγνωστες και αγνοημένες από τους άντρες, μία γλώσσα που ταυτίστηκε με τη γυναικεία φιλία, να μην εξαφανιστεί λόγω άγνοιας.