Ο Economist εξηγεί τι είναι η Αστυνομία Ηθών του Ιράν

H Αστυνομία Ηθών του Ιράν που έχει ακουστεί τις τελευταίες ημέρες εξαιτίας του τραγικού θανάτου της 22χρονης Μαχσά Αμινί αποτελεί πρόσφατη καινοτομία και όχι ένα βασικό δόγμα του Ισλάμ.

Στις 16 Σεπτεμβρίου η Μαχσά Αμινί, μια 22χρονη Ιρανή, πέθανε αφού ξυλοκοπήθηκε από την Αστυνομία Ηθών της χώρας. Οι διαμαρτυρίες που ξέσπασαν σε όλο το Ιράν τις ημέρες μετά τον θάνατό της μαίνονται, με δεκάδες ανθρώπους να έχουν χάσει τη ζωή τους.

Η Ισλαμική Δημοκρατία έχει αυστηρούς κανόνες σχετικά με το ντύσιμο, τη συμπεριφορά και την ανάμειξη των δύο φύλων σε δημόσιους χώρους. Η ελευθερία των γυναικών περιορίζεται ιδιαίτερα, όπως δείχνει η περίπτωση της Αμινί: το αδίκημα που φέρεται να διέπραξε ήταν ότι φορούσε ένα χαλαρό χιτζάμπ.

Η Αστυνομία Ηθικής είναι οι εκτελεστές της κυβέρνησης. Ποιοι είναι αυτοί και αντικατοπτρίζουν την ισλαμική διδασκαλία; Ο Economist αναλύει:

Το Κοράνι επιτάσσει στους μουσουλμάνους να «προστάζουν το σωστό και να απαγορεύουν το λάθος», ένα προσωπικό καθήκον γνωστό ως hisbah. Αλλά δεν υπήρχε Αστυνομία Ηθικής στο πρώιμο Ισλάμ. Από την εποχή του Προφήτη Μωάμεθ τα δημόσια ήθη εποπτεύονταν από έναν muhtasib ή επιθεωρητή της αγοράς, ο οποίος διοριζόταν από την κυβέρνηση για την πρόληψη της απάτης και την προστασία των πλανόδιων εμπόρων. (Ένας από τους πρώτους διορισμένους που επέλεξε ο Μωάμεθ στη Μεδίνα ήταν μια γυναίκα.)

Με την πάροδο των αιώνων ανέλαβαν μεγαλύτερη ευθύνη για τα ηθικά πρότυπα, συμπεριλαμβανομένου του ντυσίματος των γυναικών. Υπάρχουν κάποιες καταγραφές για muhtasibs που εξέδιδαν επιτόπια πρόστιμα και ακόμη και μαστιγώσεις, αλλά δεν είχαν την ίδια εμβέλεια με τη σύγχρονη αστυνομική δύναμη.

Καθώς τα παραδοσιακά ισλαμικά νομικά συστήματα διαταράχθηκαν από την αλλαγή των βασιλείων και, σε ορισμένες περιπτώσεις, από τον αποικισμό των δυτικών χωρών, στις αρχές του 20ού αιώνα οι muhtasib είχαν εξαφανιστεί στα περισσότερα μέρη.

Στη Σαουδική Αραβία, όμως, η αστυνόμευση της ηθικής απέκτησε νέα προβολή υπό την επίδραση του ουαχαμπισμού, ενός πουριτανικού κινήματος εντός του σουνιτικού Ισλάμ, το οποίο εμφανίστηκε εκεί στα μέσα του 18ου αιώνα και έγινε η κυρίαρχη θρησκευτική ιδεολογία στο βασίλειο.

Η πρώτη σύγχρονη αστυνομική δύναμη ηθικής, μια επιτροπή για την εντολή του σωστού και την απαγόρευση του λάθους, δημιουργήθηκε το 1926. Οι αξιωματικοί εμπόδιζαν την ανάμειξη μεταξύ των δύο φύλων και εξασφάλιζαν ότι οι πολίτες παρακολουθούσαν τακτικά την προσευχή.

Μέχρι το 2012 το ένα τρίτο των χωρών της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής διέθετε κάποια μορφή θρησκευτικής αστυνομίας. Δυνάμεις υπάρχουν και αλλού, όπως στη Μαλαισία και στο Άτσεχ, μια επαρχία της Ινδονησίας. Οι εξουσίες τους ποικίλλουν, αλλά πολλές προωθούν μια στενή αντίληψη του Ισλάμ: η αστυνομία hisbah στη Βόρεια Νιγηρία έχει ξυρίσει με τη βία τα κεφάλια των ανδρών στον δρόμο και έχει απαγορεύσει τις γυναικείες κούκλες.

Στο Ιράν η αστυνόμευση της ηθικής ήρθε αργότερα, μετά την επανάσταση του 1979. Ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, ο σιίτης κληρικός που ήρθε τότε στην εξουσία, προσπάθησε να χαλιναγωγήσει τη συμπεριφορά των πολιτών μετά από μια περίοδο κοσμικότητας.

Η σημερινή δύναμη ηθικής της χώρας, οι Περιπολίες Καθοδήγησης (Guidance Patrols), ιδρύθηκαν το 2005 και περιλαμβάνουν πολλές χιλιάδες αστυνομικούς, εκ των οποίων μια μειοψηφία είναι γυναίκες.

Ορισμένοι νέοι άνδρες ολοκληρώνουν την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία στις τάξεις της. Κατά το έτος έως τον Μάρτιο του 2014 η Αστυνομία Ηθικής ανέφερε σχεδόν 3 εκατ. γυναίκες επειδή δεν φορούσαν σωστά το χιτζάμπ τους.

Με τον θάνατο της Αμινί η Αστυνομία Ηθών του Ιράν έχει προκαλέσει την οργή των πολιτών της χώρας. Ο ζήλος των οργάνων επιβολής της ηθικής είχε, επίσης, σοβαρές συνέπειες κι αλλού.

Το 2002, 15 κορίτσια από τη Σαουδική Αραβία κάηκαν μέχρι θανάτου στο σχολείο τους, αφού η Αστυνομία Ηθικής τις εμπόδισε να διαφύγουν από μια πυρκαγιά επειδή δεν φορούσαν αμπάγια – χαλαρές ρόμπες που φοριούνται για λόγους σεμνότητας. Αυτό, μαζί με τους θανάτους αρκετών νεαρών Σαουδαράβων σε καταδιώξεις με αυτοκίνητα υψηλής ταχύτητας με τη θρησκευτική δύναμη, προκάλεσε εκκλήσεις για αλλαγή.

Το 2016 η θρησκευτική αστυνομία του βασιλείου στερήθηκε τις εξουσίες σύλληψης. Τώρα, μπορούν μόνο να επιπλήττουν «ευγενικά» όσους ξεφεύγουν από τα όρια. Καθώς οι διαδηλώσεις στο Ιράν συνεχίζονται, η Αστυνομία Ηθικής μπορεί να αντιμετωπίσει μια παρόμοια δοκιμασία. Αλλά η κυβέρνηση της δημοκρατίας έχει δείξει λίγη όρεξη για μεταρρυθμίσεις.