ΟΗΕ: «Μετά την πανδημία το χάσμα μεγάλωσε ανάμεσα στις πλούσιες και τις φτωχές χώρες»

Ο ΟΗΕ προειδοποιεί πως η ανθρωπότητα επανήλθε στο επίπεδο ανάπτυξης που είχε πριν από την πανδημία, όμως το ρεκόρ που έχει προβλεφθεί για το 2023 κρύβει ένα χάσμα το οποίο βαθαίνει πλέον ανάμεσα στις πλούσιες και τις φτωχές χώρες, σε έναν εύθραυστο κόσμο που μοιάζει με «χάρτινο πύργο». 

Το 2020 και το 2021, για πρώτη φορά από τη δημιουργία του πριν από 30 και πλέον χρόνια, ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης που λαμβάνει υπόψη το προσδόκιμο ζωής, την εκπαίδευση και το βιοτικό επίπεδο, είχε υποχωρήσει για δύο χρόνια στη σειρά και είχε γυρίσει στο επίπεδο που ήταν πέντε χρόνια πριν λόγω της σώρευσης κρίσεων χωρίς προηγούμενο, μεταξύ των οποίων η Covid-19.

Όμως από τότε «έχουμε δει μια ανάκαμψη» εξηγεί στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Αχίμ Στάινερ, επικεφαλής του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (UNDP), που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα την έκθεση αυτή.

Έτσι, οι εκτιμήσεις για το 2023 προβλέπουν ιστορικό ρεκόρ για τον δείκτη σε παγκόσμιο επίπεδο, με μια επιστροφή όλων των συνιστωσών του «πάνω από τα επίπεδα προ του 2019», παρότι η Covid και οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία επιβράδυναν την αναμενόμενη προηγουμένως πορεία.

Όμως αυτό που μοιάζει να είναι ένα καλό νέο κρύβει ένα απροσδόκητο χάσμα ανάμεσα στις πλούσιες και τις φτωχές χώρες.

«Την πρώτη φορά που είδα τα αποτελέσματα, ζήτησα από την ομάδα να επαληθεύσει τα δεδομένα», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Πέδρο Κονσεϊσάο, αρμόδιος για την έκθεση.

«Διαπιστώνουμε πως τα πιο φτωχά και πιο ευάλωτα τμήματα της κοινωνίας μας έχουν αφεθεί να μείνουν πίσω», ενώ οι στόχοι του ΟΗΕ για την ανάπτυξη το 2030 είναι κανείς να μην ‘ξεχαστεί’, αρχίζοντας «από εκείνους που είναι πιο πίσω στη σειρά», ανέφερε.

Και το αποτέλεσμα αυτό είναι «πολύ ανησυχητικό» έπειτα από «20 χρόνια κατά τα οποία οι χώρες συνέκλιναν σε όρους εισοδημάτων, προσδόκιμου ζωής και εκπαίδευσης;», επιμένει ο Αχίμ Σάινερ.

Στην κορυφή του καταλόγου του δείκτη ανάπτυξης εξακολουθούν να βρίσκονται η Σουηδία, η Νορβηγία και η Ισλανδία. Όπως κι εκείνες, και οι υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ ξαναβρήκαν το 2023 το επίπεδο ανάπτυξης όπου βρίσκονταν το 2019.

Στο τέλος της κατάταξης, η Σομαλία, το Νότιο Σουδάν και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Πάνω από τις μισές λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες δεν έχουν ανακάμψει από τις επιπτώσεις της πανδημίας, στην πλειονότητά τους στην αφρικανική ήπειρο.

Υπάρχει επίσης μια «ακραία ομάδα» χωρών όπως το Σουδάν, το Αφγανιστάν ή Μιανμάρ όπου «ο συνδυασμός της πανδημίας, δημοσιονομικών κρίσεων και συγκρούσεων, μερικές φορές εμφύλιοι πόλεμοι, τις εγκλωβίζει σε μία κατάσταση όπου η ανάκαμψη δεν είναι στο πρόγραμμα», αναφέρει ακόμη ο Αχίμ Στάινερ, απορρίπτοντας «το συνηθισμένο αφήγημα σύμφωνα με το οποίο ο κόσμος ανακάμπτει».

Σύμφωνα με το UNDP, το Αφγανιστάν, για παράδειγμα, έχασε 10 χρόνια σε όρους ανθρώπινης ανάπτυξης, και στην Ουκρανία ο δείκτης είναι βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο του από το 2004.

Την ίδια ώρα το χάσμα που βαθαίνει θέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο έναν πολυπολικό κόσμο, πιο διαιρεμένο από ποτέ.

«Ζούμε σε έναν πιο πλούσιο κόσμο από ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη Ιστορία, τουλάχιστον σε οικονομικούς όρους (…) Όμως υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι που λιμοκτονούν, περισσότεροι φτωχοί εδώ και δέκα χρόνια. Όλο και περισσότερο πόλεμοι σε όλο τον κόσμο, με δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες» σημειώνει ο Αχίμ Στάινερ. «Είναι ένας κόσμος πιο επισφαλής, που στρέφεται εναντίον του εαυτού του».

Η έκθεση «Βγαίνοντας από το αδιέξοδο: επανεπινοούμε τη συνεργασία σε έναν πολωμένο κόσμο» (Breaking the Gridlock: Reimagining cooperation in a polarized world) ερευνά τα κενά στη διεθνή συνεργασία, αναδεικνύοντας ένα «δημοκρατικό παράδοξο».

Έτσι, ενώ στην πλειονότητά τους οι κάτοικοι του πλανήτη λένε πως υποστηρίζουν τις δημοκρατικές αξίες, «ο λαϊκισμός εκτοξεύεται», οι νοοτροπίες του τύπου « καθένας για τον εαυτό του» επανέρχονται και οι ψηφοφόροι φέρνουν στην εξουσία ηγέτες που «υπονομεύουν» αυτή τη δημοκρατία, αναφέρει το UNDP, θέτοντας έτσι την ανθρωπότητα σε «ένα ατυχές σταυροδρόμι» όπου «δυσπιστία και η πόλωση κινδυνεύουν να συγκρουστούν μετωπικά με έναν άρρωστο πλανήτη».

Σε μια εποχή όπου οι χώρες οφείλουν «να εργαστούν από κοινού», «μετατρέπουμε τους εταίρους μας, τους οποίους έχουμε ανάγκη, σε εχθρούς», καταγγέλλει ο Αχίμ Στάινερ.

«Δαπανούμε υπερβολικά ποσά σε προϋπολογισμούς άμυνας» χωρίς να χρηματοδοτούμε τη μάχη κατά «των κυριότερων παραγόντων κινδύνου του 21ου αιώνα: ανισότητες, κλιματική αλλαγή, εγκληματικότητα στον κυβερνοχώρο, η επόμενη πανδημία».