Στα ύψη οι τιμές τροφίμων – Προτάσεις για σωστή διαχείριση απωλειών και αποβλήτων στα τρόφιμα

Το ενδεχόμενο μίας επισιτιστικής κρίσης σε αρκετές χώρες του κόσμου καθίσταται ακόμη πιο πιθανό καθώς πλέον οι δυτικές κυρώσεις και οι ρωσικές αντικυρώσεις έχουν οδηγήσει όχι μόνο στα ύψη τις τιμές αλλά και σε μείωση της προσφοράς τροφίμων.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτιέρες προειδοποίησε ότι ήδη έχουν αυξηθεί κατά 440 εκατ. οι άνθρωποι παγκοσμίως που δεν έχουν ασφαλή πρόσβαση σε βασικά είδη διατροφής, υπογραμμίζοντας ότι το φάσμα μιας παγκόσμιας έλλειψης τροφίμων θα μπορούσε να συνεχίσει να απειλεί για χρόνια τον πλανήτη.

Ήδη ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, τονίζοντας ότι θα πρέπει να υπάρξει άμεσα λήψη μέτρων, με αρκετές αλλαγές στην παραγωγική διαδικασία προκειμένου οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία αλλά και των προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα να μην γίνουν πιο επιθετικές.

Εάν, μάλιστα, εξετάσει κάποιος την πορεία των τιμών σιταριού και καλαμποκιού, δύο εκ των εμπορευμάτων που διαπραγματεύονται και στις αγορές, θα δει ότι η έκρηξη στις τιμές τους είναι εντυπωσιακή. Το σιτάρι έχει εμφανίσει άνοδο που αγγίζει το 54% από την αρχή του 2022, ενώ η τιμή του καλαμποκιού έχει ενισχυθεί, στο ίδιο διάστημα, σχεδόν 31%. 

Παράλληλα αρκετές είναι οι χώρες που επιστρέφουν σε τακτικές προστατευτισμού, με απαγόρευση εξαγωγών πρώτων υλών τροφίμων όπως το σιτάρι, ώστε να μην υπάρξουν ελλείψεις στις εγχώριες αγορές του. Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, 23 χώρες από το Καζακστάν έως το Κουβέιτ εφαρμόζουν αυστηρούς περιορισμούς στις εξαγωγές τροφίμων. Τον περασμένο μήνα η Ινδονησία, πηγή του 60% του παγκόσμιου φοινικέλαιου, δήλωσε ότι θα απαγορεύσει τις εξαγωγές. Περισσότερο από το ένα πέμπτο του συνόλου των εξαγωγών λιπασμάτων έχει περιοριστεί.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε ο FAO o δείκτης τροφίμων που καταρτίζει παρέμεινε σε ιστορικό υψηλό και ενισχύθηκε 33,6% τον Μάρτιο, φθάνοντας στις 159,3 μονάδες, με εκτίναξη των τιμών για το φυτικό λάδι κατά 23%, για τα δημητριακά κατά 17,1%, ενώ ακολούθησε η ζάχαρη με 6,7%, αλλά και το κρέας με 4,8%. Επιπρόσθετα ο οργανισμός μείωσε την πρόβλεψη του για τη φετινή παγκόσμια παραγωγή σιταριού σε 784 εκατ. τόνους, σε σχέση με την προηγούμενη για 790 εκατ. τόνους, λαμβάνοντας υπόψη ότι τουλάχιστον το 20% της χειμερινής σοδειάς της Ουκρανίας θα χαθεί.

Ποιες λύσεις προτείνει ο FAO

Ο επικεφαλής του FAO, Qu Dongyu, σε πρόσφατη συνέντευξή του, με αφορμή την παρουσίαση των εκτιμήσεων για τους κινδύνους επισιτιστικής κρίσης διεθνώς, κατέθεσε τέσσερις βασικές προτάσεις για τις αλλαγές που θα πρέπει να υπάρξουν. Όπως τόνισε:

• Πρώτον, πρέπει να υπάρξει αύξηση της έκτακτης βοήθειας προ τον γεωργικό τομέα. Αυτή τη στιγμή μόνο το 8% της συνολικής χρηματοδότησης για την επισιτιστική ασφάλεια σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης πηγαίνει για την ενίσχυση της γεωργικής παραγωγής. Ο FAO αναζητά 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια για να στηρίξει 50 εκατομμύρια ανθρώπους το 2022 με επείγουσες γεωργικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της οξείας πείνας.
• Δεύτερον, είναι ζωτικής σημασίας οι επενδύσεις στα αγροδιατροφικά συστήματα καθώς και στις βασικές υποδομές (δρόμοι, άρδευση, ηλεκτροδότηση και ψηφιακές) και στις υποδομές της αλυσίδας αξίας (εγκαταστάσεις αποθήκευσης, εγκαταστάσεις ψύξης, τραπεζικές υποδομές και ασφαλιστικές υποδομές).
• Τρίτον, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην επιστήμη και την καινοτομία για την αναμόρφωση των αγροδιατροφικών συστημάτων.
• Τέταρτον, πρέπει να μειωθούν οι απώλειες και τα απόβλητα τροφίμων, καθώς τα τρόφιμα που πετά στα σκουπίδια ο ανεπτυγμένος κόσμος θα μπορούσαν να θρέψουν περίπου 1,26 δισ. ανθρώπους ετησίως.

Η τιμή για το σιτάρι έχει εμφανίζει άνοδο 53% από την αρχή του 2022. Ο κίνδυνος μίας παγκόσμιας έλλειψης τροφίμων είναι, πλέον, ορατός ενώ το υψηλό κόστος των βασικών τροφίμων έχει ήδη αυξήσει τον αριθμό των ανθρώπων που δεν μπορούν να είναι σίγουροι ότι θα έχουν αρκετό φαγητό κατά 440 εκατ. σε 1,6 δισ., ενώ σχεδόν 250 εκατ. βρίσκονται στα πρόθυρα της πείνας.

Η Ρωσία και η Ουκρανία παρέχουν το 28% του σιταριού που διακινείται παγκοσμίως, το 29% του κριθαριού, το 15% του αραβοσίτου και το 75% του ηλιέλαιου. Οι δύο χώρες αντιστοιχούν σχεδόν στο 50% των δημητριακών που εισάγουν ο Λίβανος και η Τυνησία- για τη Λιβύη και την Αίγυπτο το ποσοστό είναι τα δύο τρίτα. Οι εξαγωγές τροφίμων της Ουκρανίας καλύπτουν τις ανάγκες διατροφής 400 εκατ. ανθρώπων.

Ακόμη και πριν από την εισβολή ο ΟΗΕ είχε προειδοποιήσει ότι το 2022 θα ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά. Η Κίνα, ο μεγαλύτερος παραγωγός σιταριού, είχε εκτιμήσει ότι η φετινή της παραγωγή θα ήταν μειωμένη, το ίδιο ισχύει και για την Ινδία αλλά και σε άλλες χώρες, εξαιτίας των ακραίων καιρικών συνθηκών και της παρατεταμένης ξηρασίας.

Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες κρίσεις το μεγαλύτερο πλήγμα δέχονται οι πιο ευάλωτοι πληθυσμοί. Τα νοικοκυριά στις αναδυόμενες οικονομίες δαπανούν το 25% του προϋπολογισμού τους για τρόφιμα -και στην υποσαχάρια Αφρική έως και το 40%. Πέραν των προβλημάτων που δημιουργεί ο πόλεμος και στις υπόλοιπες χώρες παραγωγής το υψηλό κόστος ενέργειας μεταφέρεται σε όλα τη γραμμή παραγωγής, με εκτίναξη των τιμών και στα λιπάσματα. Ως εκ τούτου η παραγωγή σε αρκετές χώρες μειώνεται σημαντικά.

Μία λύση, σύμφωνα με τον Economist, θα ήταν η Ευρώπη να βοηθήσει την Ουκρανία να εξάγει τα σιτηρά της σιδηροδρομικώς και οδικώς σε λιμάνια της Ρουμανίας ή της Βαλτικής, αν και ακόμη και οι πιο αισιόδοξες προβλέψεις λένε ότι μόλις το 20% της συγκομιδής θα μπορούσε να βγει με αυτόν τον τρόπο.