Η απάντηση του Κ.Σημίτη όταν ο Γ.Κληρίδη του είπε ότι θα μεταφέρει τους S-300 στην Κύπρο: «Τι, πόλεμος με την Τουρκία;»

Τον συγκλονιστικό διάλογο που είχε ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης με τον αείμνηστο πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γλαύκο Κληρίδη, για το θέμα της ακύρωσης της μεταφοράς των πυραύλων S-300 στην Κύπρο το 1997 αποκαλύπτει στο βιβλίο του «Έξι προεδρικά πορτραίτα» ο  Κύπριος μιντιάρχης, Κώστας Χατζηκωστής.

Όταν ο Σημίτης ζήτησε να μην μεταφερθούν οι πύραυλοι στην Κύπρο, ο πρόεδρος Κληρίδης πήρε τον λόγο και παρομοίασε την εισήγηση με τη στάση της δικτατορίας το 1968. «Εκφράζω τον φόβο ότι η ελληνική κυβέρνηση θα παρουσιαστεί ως υποχωρήσασα και ότι το δόγμα ενιαίου αμυντικού χώρου θα υποστεί πλήγμα. Και δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι υπάρχουν κι εκείνοι που το αμφισβητούν. Το 1968 μια άλλη ελληνική κυβέρνηση, μη δημοκρατική, απέσυρε την μεραρχία από την Κύπρο και την άφησε γυμνή» είπε.

Σύμφωνα με τον Χατζηκωστή, ο Σημίτης διέκοψε εκνευρισμένος τον Κληρίδη και παρατήρησε ότι ο υπαινιγμός περί εγκατάλειψης «συνιστά προσβολή για την Ελλάδα». Ρωτήσε μάλιστα τον Κληρίδη τι θα συμβεί εφόσον εγκατασταθούν οι πύραυλοι «αν οι Τούρκοι στείλουν αεροπλάνα για υπερπτήσεις πάνω από τη Λευκωσία».

Όπως αναφέρει η εφημερίδα δημοκρατία, ο Κληρίδης απάντησε «θα τους καταγγείλουμε στο Συμβούλιο Ασφαλείας», για να δεχθεί την εκπληκτική ερώτηση του πρωθυπουργού: «Δεν θα επηρεαστεί ο τουρισμός σας;» «Θα το αντέξουμε» επέμεινε ο Κληρίδης.

Ο Σημίτης όμως επανήλθε: «Κι αν οι Τούρκοι προχωρήσουν σε κάποιας μορφής χερσαία επίθεση για να καταλάβουν εδάφη,τι θα γίνει;» Και ο Κληρίδης ήρεμος: Τότε θα γίνει πόλεμος!»

Σύμφωνα με το βιβλίο, «ο Σημίτης έμεινε προς στιγμήν άφωνος και στη συνέχεια ψέλλισε δύο φορές «Πόλεμος; Πόλεμος;»

Η ματαίωση της άφιξης των πυραύλων στην Κύπρο συζητήθηκε σε δύο συνεδρίες του Εθνικού Συμβουλίου, στις 24 και 29 Δεκεμβρίου 1998. Όπως προκύπτει από τα πρακτικά, η ματαίωση της εγκατάστασης οφειλόταν σε δύο βασικούς λόγους:

Η ελληνική Κυβέρνηση δε συμφωνούσε με το εγχείρημα, είχε την άποψη ότι θα περιέπλεκε την κατάσταση και δεν ήταν σε θέση να καλύψει στρατιωτικά την Κύπρο σε περίπτωση τουρκικής πρόκλησης.

Ο πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ διαμήνυσε στη Λευκωσία πως εάν υλοποιούσε το πρόγραμμα των πυραύλων θα ζητούσε τη διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Στη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου της 24ης Δεκεμβρίου, ο πρόεδρος Κληρίδης ανέγνωσε σημείωμα του υπουργού Εξωτερικών Γιαννάκη Κασουλίδη, για τη συνάντηση που είχε με τον ομόλογό του Θεόδωρο Πάγκαλο, την 1η Νοεμβρίου 1998, όπου του είπε: “Θέλω να σας πω ότι δεν υπάρχει αλληλεγγύη από πλευράς ελληνικής Κυβέρνησης προς την κυπριακή σε αυτό το θέμα”. Ο Πάγκαλος αμφισβήτησε την αξία του όπλου, είπε πως η προτεραιότητα της Ελλάδας ήταν η ομαλή ένταξη στην ΟΝΕ και πως την ασφάλεια της Κύπρου θα τη διασφάλιζε η ένταξη στην Ε.Ε. Εμμονή στην εγκατάσταση των πυραύλων θα έθετε σε κίνδυνο τις ενταξιακές και πως στο ζήτημα αυτό υπήρχε ομοφωνία Σημίτη – Πάγκαλου – Τσοχατζόπουλου.

Ακολούθως, ο Κληρίδης ανέγνωσε επιστολή που έγραψε προς το Σημίτη, αλλά τελικά δεν την απέστειλε, κατόπιν υπόδειξης του Πρωθυπουργού να συζητήσουν το θέμα προφορικά. Ο Κληρίδης έγραφε στην ανεπίδοτη επιστολή προς τον Σημίτη ότι η αγορά έγινε με τη σύμφωνο γνώμη του Γεράσιμου Αρσένη και ότι “η παραγγελία έγινε με βάση υποχρέωση που αναλάβαμε με τον Α. Παπανδρέου”. Ανέφερε επίσης ότι τα προβλήματα στην ενταξιακή πορεία που επικαλέστηκε ο Πάγκαλος “δεν είναι βάσιμα” και πως “οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα επιτρέψουν σύγκρουση”.

Ο Κληρίδης συναντήθηκε με το Σημίτη στις 27 Νοεμβρίου στην παρουσία των Υπουργών Άμυνας Κύπρου και Ελλάδας και του ανέπτυξε τις θέσεις που περιέγραφε στην επιστολή του. Ο Σημίτης επέμεινε ότι οι πύραυλοι δεν ήταν αυτοσκοπός, ότι το θέμα έκανε ζημιά στην Κύπρο και την Ελλάδα και επεσήμανε ιδιαίτερα την πορεία ένταξης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία κινδύνευε να ανακοπεί.

Στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στη Βιέννη, ο Σιράκ προειδοποίησε τον Κληρίδη με πάγωμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. “Υπάρχει συντονισμένη προσπάθεια από όλες τις χώρες μέλη της Ε.Ε. Νόμιζα ότι αυτή η αντίδραση θα ήταν για μια μικρή περίοδο αλλά ο Σιράκ είναι απόλυτος και τα είπε σκληρά στην Αυστρία”, είπε ο Κληρίδης στα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου.

Ο Κληρίδης είπε πως δεν μπορούσε να υπάρξει απόφαση για παραλαβή των S-300 χωρίς να έχει προηγηθεί ξεκάθαρη συμφωνία με την Ελλάδα για το τι θα έπραττε σ’ αυτήν την περίπτωση. “Δεν πρέπει να ενεργήσουμε επικίνδυνα και παρακινδυνευμένα”, είπε.

“Αντιπυραυλομανία”

Ο Σπύρος Κυπριανού αμφισβήτησε το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου. “Οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί έκαναν πλύση εγκεφάλου στους πάντες. Θέλω να ξέρω αν το Δόγμα εξακολουθεί να έχει την έννοια του casus belli. (…) Αν ισχύει το Δόγμα εμείς εδώ θ’ αποφασίσουμε για πόλεμο;”. Ο Κυπριανού είπε πως αν δεν ισχύει το δόγμα, “όσους πυραύλους και αν φέρουμε τίποτα δεν μπορούμε να πετύχουμε”.

Στη συνέχεια η συζήτηση πήρε δραματικό χαρακτήρα με τον Λυσσαρίδη να λέγει πως “είναι η πιο σοβαρή συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου” και να δηλώνει κατηγορηματικά: “Απορρίπτω τα επιχειρήματα του Πάγκαλου”. Ο Λυσσαρίδης εκτιμούσε ότι δεν υπήρχε κίνδυνος θερμού επεισοδίου και πως αν η Τουρκία αναλάμβανε στρατιωτική δράση κατά της Κύπρου, θα κτυπούσε το αεροδρόμιο της Πάφου και όχι τους πυραύλους, διότι δεν θα ρίσκαραν να σκοτώσουν τους Ρώσους που θα χειρίζονταν το σύστημα.

Ο Λυσσαρίδης είπε ότι ο Τσοχατζόπουλος τον διαβεβαίωσε ότι οι πύραυλοι έπρεπε να έρθουν στην Κύπρο. Στο σημείο αυτό παρενέβη ο Ομήρου και είπε:

“Ο Τσοχατζόπουλος μού είπε πως ήταν προτιμότερο να πάνε στην Κρήτη και ν’ αναπτυχθούν παρά να έρθουν στην Κύπρο και ν’ αποθηκευτούν”.

Ο Λυσσαρίδης τον διέκοψε λέγοντας με οργή: “Έχω αντιπυραυλομανία. Το θέμα είναι πολιτικό και αν αλλοιωθεί η απόφαση, οι επιπτώσεις θα είναι οδυνηρές”.

Πόλεμος ή ειρήνη

Το ΑΚΕΛ εκπροσωπούσε ο Ανδρέας Χρήστου, ο οποίος είπε πως η άφιξη ή μη των πυραύλων δεν ήταν μόνο πολιτικό θέμα, αλλά και στρατιωτικό. “Είναι θέμα πολέμου και ειρήνης”, είπε. “Σε περίπτωση επεισοδίου θα μας μείνει η ζημιά, διότι θα παρέμβουν οι ξένοι για να ανακόψουν οποιαδήποτε αντίδραση της Ελλάδας. Και η ζημιά αυτή μπορεί να φτάσει στο ύψος του 1974”.

Ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Νίκος Αναστασιάδης είπε πως δεν μπορούσε να παραγνωριστεί ο κίνδυνος για το πάγωμα της πορείας της Κύπρου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε και η βούληση των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Σχολιάζοντας θέση του Λυσσαρίδη ότι μια απόφαση για μη άφιξη των πυραύλων θα εξευτέλιζε την Κύπρο, απάντησε: “Πόσο θα εξευτελιστούμε εάν μας κτυπήσουν και αδυνατούμε να απαντήσουμε;”.

Ο Γιώργος Βασιλείου είπε ότι από την απόφαση που θα λαμβανόταν, εξαρτιόταν το μέλλον της Κύπρου διότι “όντως το δίλημμα είναι μεταξύ πολέμου και ειρήνης” και πρόσθεσε ότι η εγκατάσταση των S-300 θα δημιουργούσε συνθήκες καταστροφής της κυπριακής οικονομίας.

Ο Κληρίδης έκλεισε τη συζήτηση με ανακεφαλαίωση της θέσης του: “Δεν θεωρώ ότι ασκούμε υπεύθυνη πολιτική αν πάρουμε μόνοι μας θέση αντίθετη με αυτήν της Ελλάδας”. Είπε, επίσης, πως το “Casus Belli” δεν θα ίσχυε στην περίπτωση που η Κύπρος έπαιρνε μια μονομερή απόφαση, η οποία θα προκαλούσε την Τουρκία.

Ο Κληρίδης επισκέφθηκε την Αθήνα στις 29 Δεκεμβρίου και συζήτησε το θέμα με τον Σημίτη. Επιστρέφοντας στην Κύπρο συγκάλεσε αυθημερόν νέα συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου. Σύμφωνα με τα πρακτικά, ο Πρωθυπουργός χαρακτήρισε δογματική την εκτίμηση ότι δεν υπήρχε κίνδυνος θερμού επεισοδίου και επανέλαβε ότι “η Ελλάδα εκτιμούσε πως η Τουρκία θα επιδίωκε θερμό επεισόδιο”. Επίσης, εξέφρασε το φόβο πως η εγκατάσταση των πυραύλων στην Κύπρο θα ανέκοπτε την πορεία της προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και διαφώνησε με τη μετατροπή του κυπριακού προβλήματος από πολιτικό σε στρατιωτικό. Επί της ουσίας η ελληνική Κυβέρνηση παρέμεινε αμετακίνητη στις θέσεις της και ο Κληρίδης συμφώνησε με την εγκατάστασή τους στην Κρήτη.

Τα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου επέμειναν στις ίδιες θέσεις που εξέφρασαν και στην προηγούμενη συνεδρία. Ο Κληρίδης έκλεισε τη συζήτηση λέγοντας πως από τη στιγμή που δεν έγιναν αποδεχτές οι δικές του θέσεις από την Αθήνα, ήταν υποχρεωμένος να αποδεχτεί αυτές της ελληνικής Κυβέρνησης. Και κατέληξε: “Θα υπάρξουν επικρίσεις κατά της απόφασής μου, αλλά εγώ δεν θα επικαλεστώ τη θέση της ελληνικής Κυβέρνησης. Δεν θα πω ποτέ ότι ηναγκάσθην να πάρω τη θέση ένεκα της θέσης της ελληνικής Κυβέρνησης. Κύριοι, δεν θα υπάρξει εγκατάσταση στην Κύπρο”.