Πυρόι & αεροδρόμιο Λευκωσίας: Οι καθοριστικές μάχες που ανάσχεσαν την κατάληψη από τους Τούρκους της νότιας Κύπρου το 1974

Πολλοί στην Ελλάδα δεν έχουν κατανοήσει ότι οι Τούρκοι κατά την εισβολή του 1974 δεν ήθελαν απλά να καταλάβουν μέρος της Κύπρου αλλά ολόκληρο το νησί και η Λευκωσία αποτελούσε στρατηγικό στόχο για την Άγκυρα.

Ακόμα λιγότεροι έχουν καταλάβει ότι η Λευκωσία σώθηκε κυριολεκτικά λόγω των νικηφόρων μαχών στρατηγικής σημασίας που έλαβαν χώρα στο αεροδρόμιο της πρωτεύουσας και στο Πυρόι.

Ήταν ξημέρωμα της 23ης Ιουλίου 1974, οι Τούρκοι εκμεταλλευόμενοι την εκεχειρία και την κατάπαυση του πυρός, από την προηγουμένη ημέρα έχουν αποβιβάσει πολλές χιλιάδες στρατιωτών, τουλάχιστον 400 άρματα μάχης και προωθούνται σε όλα τα μέτωπα.

Αντίθετα, οι δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς τηρούν την κατάπαυση του πυρός η οποία μονομερής τήρηση αποδείχτηκε μεγάλο σφάλμα για τον Ελληνισμό της Κύπρου

Η Α΄ Μοίρα Καταδρομών, ήρθε από το Μάλεμε της Κρήτης με αποστολή αυτοκτονίας.

Οι Έλληνες Καταδρομείς είχαν σημαντικές απώλειες, καθώς 2 αεροσκάφη χτυπήθηκαν από φίλια πυρά και άλλα δεν έφθασαν ποτέ.

Η δύναμη της Α΄Μ.Κ. είναι σχεδόν στο 50% της πληρότητάς της.

Οι Τούρκοι προωθούνται κατά χιλιάδες προς το διεθνές αεροδρόμιο της Λευκωσίας με σκοπό την κατάληψή του, η οποία θα επέφερε στρατηγικό πλήγμα στην Κύπρο.

Παράλληλα συγκρούονται με μονάδες της Εθνικής Φρουράς στα περίχωρα της Λευκωσίας, όπου προωθούνται κατά χιλιάδες.

Το ενδεχόμενο κατάληψης της Λευκωσίας από τους Τούρκους είναι πλέον ορατό και επικείμενο.

Ο σιδηρόφρακτος Τουρκικός κλοιός έχει περισφίξει το αεροδρόμιο Λευκωσίας και το στρατόπεδο της ΕΛ.ΔΥ.Κ.

Ο Ταγματάρχης Καταδρομών Βασίλης Μανουράς σπεύδει με τους 41ο, 42ο,  43ο Λόχους Κρούσης και καταλαμβάνει το αεροδρόμιο.

Δύο ευμεγέθεις Τουρκικοί σχηματισμοί πλησιάζουν το αεροδρόμιο και ένα ολόκληρο Σύνταγμα παραμένει σε εφεδρεία για να επιτεθεί κι αυτό στην συνέχεια.

Τις Τουρκικές δυνάμεις συνοδεύουν ισχυρές δυνάμεις αρμάτων μάχης. Η ψυχραιμία του Ταγματάρχη Μανουρά είναι παροιμιώδης!

Αφήνει τους Τούρκους να πλησιάσουν σε απόσταση αναπνοής και τότε, η διμοιρία του Λοχαγού Μπένου από την ταράτσα του αεροδρομίου, ξερνά φωτιά και σίδερο στους Τούρκους!

Ο 42ος Λόχος Καταδρομών, μπαίνει στην μάχη κι αυτός αμέσως.

Ο 43ος Λόχος θερίζει τους Τούρκους ανηλεώς!

Οι Τούρκοι θερίζονται κατά κύματα από τα εύστοχα πυρά των Ελλήνων Καταδρομέων. Κοντά στο αεροδρόμιο βρίσκεται το φυλάκιο των Καναδών του Ο.Η.Ε., όπου βρίσκουν καταφύγιο οι Τούρκοι. Οι φιλότουρκοι Καναδοί δίνουν όλες τις πληροφορίες για τους Έλληνες Καταδρομείς στους Τούρκους…

Δύο χιλιάδες Τούρκοι επίλεκτοι ετοιμάζονται εκ νέου και επιτίθενται με πρωτοφανή μανία εναντίον των Ελλήνων Καταδρομέων.

Ο Μανουράς δίνει όρθιος τις εντολές του αψηφώντας τις σφαίρες που σφυρίζουν γύρω του. Οι επίλεκτοι Τούρκοι έπεσαν πάνω σε διασταυρωμένα πυρά και αποδεκατίστηκαν.

Επί μια ώρα οι προσπάθειες των Τούρκων έσπαγαν κατά κύματα επάνω στα στήθη των Ελλήνων Καταδρομέων!

Πυραμίδες σχημάτιζαν οι σωροί των Τουρκικών πτωμάτων κάτω από τον καυτό κυπριακό ήλιο.

Από τους Καταδρομείς η μοναδική απώλεια ήταν ο τραυματισμός του Ανδρουλάκη. Το απόγευμα ήρθαν οι Καναδοί κυανόκρανοι για να παραλάβουν το αεροδρόμιο υπό τον Ο.Η.Ε.

Επικεφαλής ένας Αυστριακός του Ο.Η.Ε., απευθυνόμενος στους Καταδρομείς λέει «είναι εντολή του Πρέσβη Λαγάκου (ο Έλληνας Πρέσβης στην Λευκωσία) να παραδώσετε το αεροδρόμιο». Κι ο Μανουράς απαντάει: «Ποιος Λαγάκος; Ταγματάρχης Μανουράς εδώ!» Την ίδια ώρα ο Καταδρομέας Γεώργιος Χρονιάρης πυροβολεί έναν Καναδό του Ο.Η.Ε.. Έφυγαν άπραγοι! Οι Καταδρομείς δεν παρέδιδαν το αεροδρόμιο!

Αυτή ήταν η πρώτη σωτήρια για την πόλη της Λευκωσίας μάχη καθώς αν οι Τούρκοι έπαιρναν το αεροδρόμιο τότε θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν για συνεχείς αποστολές δυνάμεων και ενισχύσεων μέχρι να ολοκληρωθεί η πτώση της σε τουρκικά χέρια.

Η μάχη όμως που έσωσε ολοκληρωτικά την Λευκωσία και έδωσε το δικαίωμα στην Κυπριακή Δημοκρατία να συνεχίσει την ύπαρξή της έστω και χωρίς το 37% των εδαφών της ήταν η μάχη του Πυρόι.

Η μάχη στο Πυρόι

Μετά την κατάρρευση του ανατολικού μετώπου στην περιοχή Κουτσοβέντη-Μιας Μηλιάς, την 14η Αυγούστου 1974, οι Τουρκικές δυνάμεις εισβολής επιχείρησαν την προώθηση τους προς ανατολάς για κατάληψη της πόλης της Αμμοχώστου και προς νότο, από την περιοχή Μιας Μηλιάς-Τύμπου, με στόχο την συνένωση των περιοχών που είχαν μέχρι τότε καταλάβει με τον θύλακα στο Τουρκοκυπριακό χωριό Λουρουτζίνα και σε δεύτερο στάδιο, με κίνηση προς δυσμάς,την αποκοπή των κυρίων οδικών αρτηριών Λευκωσίας-Λάρνακας και Λευκωσίας-Λεμεσού.

Σε συνδυασμό με την προέλαση των δυνάμεων τους από την περιοχή αεροδρομίου Λευκωσίας-Αγίου Παύλου προς νότο, επιδίωκαν την αποκοπή και τον εγκλωβισμό της πόλης της Λευκωσίας.

Το χωριό Πυρόι βρισκόταν στον κεντρικό άξονα της επιθετικής προσπάθειας των εισβολέων προς Λουρουτζίνα, οι οποίοι ενεργούσαν στην περιοχή με μεγάλο αριθμό αμερικανικής προέλευσης αρμάτων μάχης Μ47 και μονάδες μηχανοκίνητου πεζικού.

Στην περιοχή είχαν αναπτυχθεί και καταλάβει θέσεις αμύνης, μία διμοιρία της 31ης Μοίρας Καταδρομών, ένας ουλαμός ρωσικής προέλευσης αρμάτων Τ34, με την υποστήριξη μικρού αριθμού στοιχείων αντιαρματικών όπλων ΠΑΟ 106 του Λόχου Βαρέων όπλων της Εθνικής Φρουράς.

Γύρω στις 9:00 το πρωί της 16ης Αυγούστου 1974, μία φάλαγγα απο 10-15 άρματα μάχης και οχήματα με Τούρκους στρατιώτες, κινήθηκε από την περιοχή Τύμπου προς τα δυτικά, με στόχο την κατάληψη του υψώματος Καυκάλλα, το οποίο δεσπόζει του χωριού Πυρόι από την ανατολική του πλευρά.

Μόλις η Τουρκική φάλαγγα έφθασε στη μέση της διαδρομής Τύμπου-Καυκάλλα, δέχτηκε πυρά από όλες τις δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς που ήταν αναπτυγμένες στην περιοχή, με αποτέλεσμα την αναστροφή της φάλαγγας και της επιστροφή της στην Τύμπου.

Στις 14:00 της ίδιας ημέρα αναπτύχθηκε και τάχθηκε στη περιοχή του χωριού Αλάμπρα, η 189 Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού, η οποία διέθετε 12 πυροβόλα ρωσικής προελεύσεως τύπου BS-3 MK1944 100 χιλιοστών, με Διοικητή τον επικηρυγμένο από τον Τουρκοκυπριακό Ραδιοσταθμό Μπαϋρακ, Ταγαμτάρχη Δημήτριο Γκότση.

Γύρω στις 16:00 της 16ης Αυγούστου 1974, οι τουρκικές Δυνάμεις επανήλθαν στη περιοχή με δύναμη τακτικού συγκροτήματος μηχανοκίνητου πεζικού και αρμάτων μάχης και προωθήθηκαν προς το χωριό Πυρόι. Την επιθετική αυτή ενέργεια υποστήριζε μονάδα πυροβολικού η οποία ήταν ταγμένη στη περιοχή του χωριού Τύμπου.

Οι μονάδες της Εθνικές Φρουράς που βρίσκονταν αναπτυγμένες στην περιοχή ήταν κατά πολύ υποδεέστερες τόσο σε υλικό όσο και προσωπικό και οι Τουρκικές δυνάμεις βρίσκονταν εκτός του βεληνεκούς βολής των αντιαρματικών ΠΑΟ 106.

Τα άρματα Τ34 είχαν ακινητοποιηθεί λόγω βλαβών και ο οπλισμός της Διμοιρίας Καταδρομών δεν μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στις τουρκικές μονάδες οι οποίες επέλαυναν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα.

Τότε ακριβώς ήταν που ανέλαβε δράση η 189 Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού του Ταγματάρχη Γκότση, η οποία για δεύτερη φορά κατέστη ο εφιάλτης των εισβολέων, προκαλώντας σε αυτούς τον όλεθρο και την καταστροφή.

Η εκτέλεση βολών ανάσχεσης και βολών περιοχής κατόπιν αιτήσεων του Διοικητή του Λόχου Βαρέων όπλων Υπολοχαγού Κωνσταντίνου Αργυρόπουλου, ο οποίος εκτελούσε χρέη προκεχωρημένου αξιωματικού παρατηρητή της Μοίρας, είχαν εξαιρετικά αποτελέσματα.

Η περιοχή έγινε κόλαση για τα τουρκικά άρματα και η καταστροφή που οι τιμωροί «κεραυνοί» της Μοίρας προκάλεσαν ήταν βιβλική.

Ο έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πυροβολικού, νεαρός φιλόλογος τότε, Νίκος Ορφανίδης ο οποίος εκτελούσε χρέη διοικητού της Α’ Πυροβολαρχίας της Μοίρας, με αξιωματικό βολής τον κληρωτό Ανθυπολοχαγό, αναφέρει σε μαρτυρία του ότι οι βολές των πυροβόλων ήταν συνεχείς και ακατάπαυστες.

Η ευστοχία των βολών ήταν εκπληκτική.

Κτυπήθηκαν και καταστράφηκαν ολοσχερώς τουλάχιστον 12 άρματα και οχήματα μεταφοράς προσωπικού του εχθρού και εξουδετερώθηκε μεγάλος αριθμός στρατιωτών που συνόδευε τα άρματα μάχης.

Μαρτυρία Αυστριακών ειρηνευτών που κινούνταν στην περιοχή αναφέρει ότι οι απώλειες των Τούρκων την ημέρα εκείνη ήταν τρομακτικές. Πέραν των 120 στρατιωτών κείτονταν νεκροί στο πεδίο της μάχης και μεγάλος αριθμός αρμάτων μάχης και άλλων οχημάτων μεταφοράς προσωπικού είχαν καταστραφεί.

Η 189 Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού έγραψε εκείνη την ημέρα, ακόμα μια λαμπρή σελίδα δόξας και πήρε το αίμα του Πυροβολικού πίσω, εκδικούμενη την άνανδρη καταστροφή της ηρωϊκής Μοίρας του Τρικώμου, 25 μέρες πριν στην Διάβαση Μπέλλα- Πάϊς.

Η Μοίρα κατέβαλε στη περιοχή Πυροΐου μια αξιοσημείωτη επιτυχία και απέτρεψε την αποκοπή των κυρίων οδικών αρτηριών Λευκωσίας-Λάρνακας και Λευκωσίας-Λεμεσού και κατ’επέκταση τον εγκλωβισμό της πόλης της Λευκωσίας.

Η μεγάλης αυτή επιτυχία είχε σαν άμεσο αποτέλεσμα να τονωθεί το βαριά πληγωμένο ηθικό των ηρωικών μαχητών της Εθνικής Φρουράς, που πολεμούσαν πλέον για την τιμή των όπλων.

Οι βολές της Μοίρας έσωσαν τότε την Λευκωσία.

48 χρόνια μετά το ελληνικό κράτος δεν έχει ασχοληθεί με τους Έλληνες δολοφονηθέντες στρατιώτες που έπεσαν υπέρ Πίστεως και Πατρίδος υπερασπιζόμενοι τα πάτρια εδάφη. Μάλιστα για το ελληνικό κράτος είναι σα να μην υπήρξαν ποτέ και σα να μην πολέμησαν ποτέ…

Επειδή όμως και πολέμησαν και δολοφονήθηκαν το pronews.gr παρουσιάζει ανέκδοτες φωτογραφίες δολοφονηθέντων Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων.