Εισβολή 1974: Στο φως τουρκικό έγγραφο για διαταγή προέλασης στην Κύπρο εν μέσω εκεχειρίας

Το έγγραφο, που βρέθηκε στα χέρια του συλληφθέντα από την Εθνική Φρουρά Τούρκου Ταγματάρχη, αφορούσε τα σχέδια προέλασης του Αττίλα την ώρα κατά την οποία υπογράφηκε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και δημοσιεύει η εφημερίδα “Φιλελεύθερος“. 

Σύμφωνα με το ρεπορταζ, επιβεβαιώνεται με γραπτή διαταγή, ότι ο τουρκικός κατοχικός στρατός χρησιμοποιούσε την περίοδο της εκεχειρίας αλλά και τις διπλωματικές συζητήσεις και διαπραγματεύσεις, για να υλοποιήσει τους σχεδιασμούς του, με στόχο την ολοκλήρωση της στρατιωτικής επιχείρησης και τη χάραξη της γραμμής Αττίλα.

Το τουρκικό έγγραφο, που είχε μαζί του, κατά τη σύλληψη του από Εθνοφρουρούς, ο Τούρκος Ταγματάρχης, Μουσταφά Χουσείν Τσιετινέλ (πρωί της 31.7.74), αποστάληκε- μετά που μεταφράστηκε στα ελληνικά- στον ευρισκόμενο στη Γενεύη για τη Διάσκεψη, προεδρεύοντα της Δημοκρατίας, Γλαύκο Κληρίδη. Ήταν ένα εργαλείο στα χέρια του για να καταγγείλει την τουρκική τακτική. Άλλωστε η προέλαση των τουρκικών στρατευμάτων ήταν μια πραγματικότητα την οποία βίωναν όλοι στην πράξη. Το έγγραφο αναδείκνυε, ωστόσο, το γεγονός ότι αυτό ήταν η «επίσημη γραμμή», η απόφαση της τουρκικής πλευράς. Προέλαση σε περίοδο εκεχειρίας.

Όπως σημειώνει το ΓΕΕΦ, ενώ την 30.7.1974 υπογράφηκε στη Γενεύη η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, ωστόσο, ο Διοικητής της 28^ης Μεραρχίας, είχε εκδώσει την ίδια ημέρα, διαταγή για στρατιωτικές επιχειρήσεις προς κατάληψη Λαπήθου και Καραβά και άλλων σημείων, επιβεβαιώνοντας «τη συμπαιγνία της Τουρκίας». Αναφέρεται, επίσης, από το ΓΕΕΦ ότι οι επιχειρήσεις αυτές διήρκεσαν μέχρι την 7^η Αυγούστου, ημέρα κατά την οποία κατελήφθησαν ο Καραβάς και η Λάπηθος στην επαρχία Κερύνειας.

Την ίδια ημέρα, με επεξηγηματικό σημείωμα του ο Διευθυντής του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών, Φρίξος Βράχας, διαβιβάζει το έγγραφο μέσω της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Γενεύη, στον Γλαύκο Κληρίδη. Είχε προηγηθεί το προηγούμενο βράδυ τηλεφωνική ενημέρωση του Κληρίδη με τον Βράχα.

Στο επεξηγηματικό σημείωμα του Φρίξου Βράχα αναφέρεται ότι «εκ των στοιχείων της διαταγής προκύπτει ότι αύτη εξεδόθη εις τας 30/7/1974. Καίτοι εις ταύτην δεν καθορίζεται σαφώς ο χρόνος υλοποιήσεως της, εκ των επακολουθησάντων επιχειρήσεων προκύπτει ότι αύτη εξετελέσθη επακριβώς μετά την υπογραφήν της δευτέρας εκεχειρίας, και συγκεκριμένως αι επιχειρήσεις κατά Λαπήθου και Καραβά επραγματοποιήθησαν την 6/8/74, κατά Σύγκληπου και Αγίου Ερμολάου την 3/8/74, και κατά υψώματος 1023 την 2/8/1974. Εκ των ανωτέρω επίσης καταρρίπτεται ως ισχυρισμός ότι προεκλήθησαν υπό των ημετέρων δυνάμεων εις την επιθετικήν των ενέργειαν ήτις ήτο προδιατεταγμένη.

Ομοίως ο ισχυρισμός ότι ο χώρος Λαπήθου- Καραβά ηλέγχετο από 30.7.74 καταρρίπτεται εκ του περί ου ο λόγος εγγράφου.

Πρωτότυπον διαταγής αποστέλλεται προς Ελληνική Αντιπροσωπεία ήτις ελπίζεται να λάβη τούτο το αργότερον μέχρι Δευτέρας 12.8.1974. Εξ όσων όμως θα εκρίνατε σκόπιμον αποσταλή προς υμάς κείμενον έγγραφον και φωτοτυπία ταυτότητος συλληφθέντος Τσιεττινέλ και τηλεφωτογραγικώς θα ηδυνάμεθα βάσει οδηγιών σας να πράξωμεν τούτο αμέσως».

Το έγγραφο και το μήνυμα προς την Μόνιμη Αντιπροσωπεία έφερε ημερομηνία 10 Αυγούστου. Η Διάσκεψη είχε αρχίσει δυο ημέρες προηγουμένως, στις 8 Αυγούστου. Το έγγραφο στάλθηκε και στα τουρκικά αλλά και στα ελληνικά.

Στη Γενεύη μεθοδευόταν ναυάγιο

Στη Γενεύη οι Τούρκοι κατέθεσαν δυο σχέδια επίλυσης του Κυπριακού, ένα από τον υπουργό Εξωτερικών, Γκιουνές και ένα δεύτερο από τον Ντενκτάς. Και τα δυο σχέδια προέβλεπαν ότι ένα ποσοστό εδάφους 34% θα παρέμενε υπό τους Τούρκους. Δηλαδή, ζητούσαν περισσότερα από εκείνα τα εδάφη, που είχαν καταληφθεί τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή! Το σχέδιο Ντενκτάς προέβλεπε όπως η Κυπριακή Δημοκρατία, που θα αποτελεί ένα ανεξάρτητο διεθνιστικό κράτος, θα συνίσταται από δύο ομοσπονδοποιημένα κράτη με πλήρη έλεγχο και αυτονομία στα οικεία γεωγραφικά όρια.

Η έκταση του τουρκοκυπριακού ομόσπονδου κράτους, ανέφερε το σχέδιο Ντενκτάς, θα κάλυπτε το 34% (θα άρχιζε από την περιοχή Λιμνίτη και Λεύκας και μέσω της Λευκωσίας θα κατέληγε στο λιμάνι της Αμμοχώστου). Το σχέδιο Γκιουνές περιελάμβανε πρόταση για έξι καντόνια (πολυπεριφερειακή ομοσπονδία). Η κυρίως τουρκική επαρχία θα ήταν η περιοχή που κάλυπτε τα Πάναγρα, τη Μύρτου, τον Ασώματο, τη Σκυλλούρα, τον Γερόλακκο, την τουρκική συνοικία της Λευκωσίας, τη Μόρα, την Αγκαστίνα, τα Γέναγρα, τη Μάραθα, τους Στύλλους, τη Λίμνη καθαρού νερού, το τουρκικό τμήμα της πόλης της Αμμοχώστου, και τη βορειοδυτική γραμμή που δεν περιλαμβάνει την τοποθεσία Γαλούνια και περιλαμβάνει την Κώμη Κεπήρ, τον Άγιο Ευστάθιο και δεν περιλαμβάνει τα Γαστριά. Ως καντόνια περιελάμβανε τη Λεύκα, και περιοχές στην Πόλη Χρυσοχούς, στην Πάφο, τη Λάρνακα και την Καρπασία.

Η ελληνοκυπριακή πλευρά συνέταξε δικές της προτάσεις, οι οποίες έθεταν θέμα κεντρικής κυβερνήσεως.  Η πρόταση απορρίφθηκε και ο Γκιουνές επανήλθε με συμπληρωματική, η οποία δεν απείχε από τις προηγούμενες. Οι Τούρκοι επέμειναν στο 34% του εδάφους. Ο Κάλαχαν σε μια προσπάθεια να διατηρήσει εν ζωή τη σύνοδο έδωσε διαβεβαιώσεις στον Κληρίδη και τον Μαύρο πως εάν αποδέχονταν την αρχή των δύο ζωνών δεν θα υπήρχε νέα προέλαση!

Για το θέμα αυτό, ο Κληρίδης είπε: «Ο Κάλαχαν ενημέρωσε τον Κίσιγκερ για τις προτάσεις που υπέβαλαν οι Τούρκοι. Του τόνισε ότι προέβλεπε ναυάγιο. Η γνώμη του Κίσιγκερ ήταν να δεχθούμε μια από τις προτάσεις των Τούρκων χωρίς όμως αποδοχή του προτεινόμενου εδαφικού ποσοστού. Κατά τον Κίσιγκερ αποδοχή μιας των προτάσεων θα είχε σαν αποτέλεσμα την αποφυγή του ναυαγίου της διασκέψεως και θα οδηγούσε στη συζήτηση για το ποσοστό και άλλων συναφών θεμάτων. Το θέμα όμως είχε προέκταση. Οι Τούρκοι ζητούσαν αμέσως μετά την αποδοχή των προτάσεων, το ζητούμενο ποσοστό εδάφους να τεθεί υπό τουρκικό έλεγχο. Κάτι τέτοιο όμως θα σήμαινε αποδοχή από μας της τουρκικής κατοχής και θα απέκλειε κάθε δικαίωμα καταγγελίας της εισβολής εφόσον η κατοχή των εδαφών θα γινόταν με τη συγκατάθεσή μας». Η συνέχεια γνωστή.

Τι αναφέρει το τουρκικό έγγραφο

«Απόρρητον

28^η Μεραρχία Πεζικού Τσιφλίκι Κορπουζάν

30 0600-7-1974

Αριθμός 33

Διαταγή Επιχειρήσεως Νο. 1

Χάρται

1. Κατάστασις

Α. Κατάστασις Εχθρού

Ως συνεζητήθη εις την ενημερωτικήν σύσκεψιν, και ως φαίνεται εις τον Χάρτην.

Β. Φίλιαι Δυνάμεις

Ως συνεζητήθη εις την ενημέρωσιν (Briefing) και ως εξηγείται εις τον Χάρτην.

Η 28η Μεραρχία προς τον σκοπόν όπως διευρύνθη η καταληφθείσα περιοχή και διασφαλίσθη η ασφάλεια της, την 30^η Ιουλίου 1974 αφού συμπληρώσει εντός βραχέος χρονικού διαστήματος την προετοιμασίαν της διά την επίθεσιν και θέσει υπό τας διαταγάς της την ταξιαρχίαν κομάντος και το αμφίβιον σύνταγμα θα εξαπολύση επίθεσιν και θα καταλάβη την γραμμή Λόφος-1023 δυτικώς της Λαπήθου- Λάπηθος- Δασί- Σύγκληπος.

3. ΕΚΤΕΛΕΣΙΣ ( σ.σ. δεν υπάρχει σημείο 2 στο έγγραφο)

Η επίθεσις αυτή θα ετοιμασθή εντός των πλαισίων των κάτωθι αρχών, θα διενεργηθούν αναγνώρισις και θα εκτελεσθή.

Α. Την 30^ην Ιουλίου. 1974 το 61^ον ( εξηκοστόν πρώτον) Σύνταγμα Πεζικού θα μετακινηθή διά της οδού Συγκλήπου και πεδιάδος Συσκλήπου ανατολικώς των χωριών Κρινί- Άγιος Ερμόλαος, όπισθεν της Ταξιαρχίας Κομάντος και υπό την κάλυψιν της Ταξιαρχίας.

Κ. Η μονάς του 230^ου συντάγματος συντάγματος Πεζικού η ευρισκόμενη εις την περιοχήν Κρινί θα ενισχυθεί δι΄ αρμάτων και θα οργανωθή ως ομάς Πεζικού- Αρμάτων και θα είναι έτοιμη να χρησιμοποιηθή ανά πάσαν στιγμήν.

Λ. Αι μονάδες Πυροβολικού και αυτοκινούμενων πυροβόλων των 7, 5/18 και 105 θα μετακινηθούν εις την περιοχή  των στενών Συσκλήπου και θα υποστηρίξουν την κυκλωτική επίθεσιν την οποίαν θα εξαπολύσουν εις την περιοχήν Λαπήθου το 61^ον Τάγμα Πεζικού και το Τάγμα Αρμάτων.

Μ.  Η επίθεσις του 61^ου Συντάγματος Πεζικού θα προηγηθή της επιθέσεως του Τάγματος Αρμάτων και ενώ προελαύνει προς τα εξωτερικάς ενορίας της Λαπήθου το Τάγμα Αρμάτων της Μεραρχίας το οποίον ευρίσκεται εις την περιοχή Πλατάνι θα προελάση ταχέως από τον νότον, εάν τούτο είναι δυνατόν, και κυκλώνος τα νώτα του εχθρού θα  δημιουργήση πέριξ αυτού κλοιόν, και εν στενή συνεργασία μετά του 61^ου Συντάγματος Πεζικού θα αποκόψη τας επικοινωνίας της Λαπήθου.

4. Διοικητική Μέριμνα

Α. Μετά την μετακίνησιν των μονάδων εις τα θέσεις επιθέσεως και τοεο της επιθέσεως θα ανεφοδιασθούν με καύσιμα και τα ντεπόζιτα  θα είναι πλήρη.

Β. Αι μετέχουσαι της επιθέσεως μονάδες θα παραλάβουν τρόφιμα διά τρεις ημέρας.

Γ. Εκάστη μονάς θα χρησιμοποιήση τα ιδικά της οχήματα διά την μεταφοράν των πυρομαχικών τη.

5. ΔΙΑΤΑΓΗ, ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΒΑΣΙΣ

Τα αποσπάσματα της 28^ης Μεραρχίας και το απόσπασμα Διαβιβάσεων θα εγκαθιδρύσουν σύστημα διαβιβάσεων μετά της Μεραρχίας του 61^ου Συντάγματος Πεζικού, του Τάγματος Αρμάτων/, της Ταξιαρχίας Κομάντος, του 1/14 Συντάγματος Πεζικού, του Αμφίβιου Συντάγματος των Μονάδων Πυροβολικού των αυτοκινούμενων πυροβόλων 7, 5/18 και 105 διά των υφιστάμενων ενσύρματων και ασύρματων μέσον και των ενσύρματων και ασύρματον μέσον διαβιβάσεων τα οποία θα εξασφαλίσουν από το Σώμα Στρατού μέχρι τέλους της επιχειρήσεως.

Αι Διοικήσεις της Μεραρχίας ευρίσκονται εις Κρινί.

O. Fazil Polat

Υποστράτηγος Μέραρχος

Διοίκηση 61^ου Συντάγματος Πεζικού, Διοίκηση Τάγματος Αρμάτων, Διοίκηση 230^ου Συντάγματος Πεζικού, Διοίκηση Ταξιαρχίας Κομάντος, Διοόικση Αμφιβίου Συντάγματος, Διοίκηση Μονάδων Πυροβολικού και Αυτοκινούμενων Πυροβόλων 7, 5/18 και 105».

Η πιο πάνω Διαταγή του τουρκικού κατοχικού στρατού όπως και όσα διαδραματίσθηκαν στη Διάσκεψη της Γενεύης αποτελεί απόδειξη πως το σχέδιο δεν επηρεαζόταν από αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών, συμφωνίες ή και διαπραγματεύσεις. Μια λογική, μια στάση, η οποία παραμένει η ίδια μέχρι σήμερα.