Φαγητό
Ψηλά στα κατάφυτα και καταπράσινα βουνά του Raub, στη Μαλαισία, ένα φρούτο κάνει την παρουσία του αισθητή χωρίς καν κάποιος να το βλέπει. Το αντιλαμβάνεται πρώτα με την όσφρηση, αίσθηση που «πλήττει» πρώτη αυτός ο καρπός, που σαρώνει στις αγορές της Ασίας, παίρνοντας τη θέση άλλων, παραδοσιακών καλλιεργειών. Και πώς αλλιώς, αφού αυτή η περιοχή της Μαλαισίας είναι αναμφίβολα η γη του ντούριαν.
Το χαρακτηρίζουν «βασιλιά των φρούτων»- έτσι το αποκάλεσε τον 19ο αιώνα ο Βρετανός Άλφρεντ Ράσελ Γουάλας- και η μυρωδιά του είναι μοναδική. Για κάποιους ανεκτή, για πολλούς αφόρητη. Σε κάθε περίπτωση, έχει προκαλέσει την απαγόρευση του εν λόγω φρούτου από τα ξενοδοχεία και τα μέσα μαζικής μεταφοράς στην Ασία, ακόμα και εκκενώσεις αεροδρομίων και νοσοκομείων.
Μόλις πριν λίγες μέρες, τον Νοέμβριο, αεροπλάνο που θα εκτελούσε πτήση της Sriwijaya Air με προορισμό την Τζακάρτα εκκενώθηκε, καθώς οι επιβάτες διαμαρτυρήθηκαν πολύ έντονα για την αφόρητη μυρωδιά. Κι αυτό γιατί το αεροσκάφος μετέφερε και δύο τόνους ντούριαν. Τελικά ζητήθηκε από τους επιβάτες να εκκενώσουν το αεροπλάνο και το πλήρωμα ξεφόρτωσε τα ντούριαν, για να μπορέσει τελικά η πτήση να εκτελεστεί. Κι αυτό είναι ένα μόνο από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα της «δυσφορίας» και των αντιδράσεων, που προκαλεί η έντονη οσμή του τροπικού φρούτου.
Ωστόσο στην Κίνα τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται μία εθνική «εμμονή» με το ντούριαν, ειδικά με την ποικιλία Musang King, που καλλιεργείται σχεδόν εξολοκλήρου στη Μαλαισία.
Και, όπου υπάρχει (κινεζική) όρεξη, υπάρχει και χρήμα. Στο Raub – και σε πολλά μέρη της χώρας, αγρότες και ιδιοκτήτες γης εγκαταλείπουν τις παραδοσιακές καλλιέργειες καουτσούκ και φοινικέλαιου, προτιμώντας αυτό το παράξενο φρούτο.
«Όταν ξεκίνησα, ο κόσμος μου έλεγε πως δεν υπήρχαν λεφτά στο ντούριαν, αλλά τα πράγματα τώρα δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικά» λέει η Lindsay Gasik, συγγραφέας βιβλίου για το εν λόγω φρούτο και διοργανώτρια ξεναγήσεων στις καλλιέργειές του σε όλη την Ασία.
«Το αντιμετωπίζω σαν μία ποικιλία κρασιού, γιατί είναι σαν τον κρασί. Ένας ζωντανός οργανισμός που αλλάζει και υφίσταται ζυμώσεις στη διάρκεια της ζωής του, οπότε μπορείς να κάνεις πολλά με τη γεύση του. Νομίζω πως αυτό είναι που προκαλεί την εμμονή με αυτό».
Η μυρωδιά του ντούριαν είναι αβάσταχτη, για πολλούς, αλλά η γεύση του, γλυκιά και αλμυρή ταυτόχρονα, είναι ακόμα ένας παράγοντας που το κάνει ξεχωριστό. Ο Γουάλας το είχε περιγράψει ως «πλούσια κρέμα με γεύση αμυγδάλου» αλλά το έχουν περιγράψει επίσης ως ποδαρίλα, παγωτό και σαπισμένα αυγά.
Ό,τι κι αν είναι, οι Κινέζοι καταναλωτές το λατρεύουν. Τούρτες με ντούριαν, παγωτό με ντούριαν, γλυκά με ντούριαν, όλα διατίθενται σε πολλά εστιατόρια, ενώ κάποια εξειδικεύονται στην πίτσα με ντούριαν. Η ζήτηση εκτόξευσε την τιμή του, η οποία την τελευταία 4ετία αυξήθηκε κατά 20 φορές.
Στη Μαλαισία, οι αγρότες τρίβουν τα χέρια τους. Η Ταϊλάνδη είναι η μόνη χώρα που έχει δικαίωμα για εξαγωγή ολόκληρων ντούριαν στην Κίνα, είτε φρέσκων είτε κατεψυγμένων. Και τα τροπικά ταϊλανδέζικα ντούριαν έχουν αναμφίβολα κερδίσει τις καρδιές των Κινέζων καταναλωτών, αποφέροντας μεγάλα κέρδη στους καλλιεργητές. Η Ταϊλάνδη παράγει τέσσερις κύριες ποικιλίες ντούριαν. Το Monthong, γνωστό και ως το «χρυσό μαξιλάρι», είναι η πιο δημοφιλής ποικιλία στην κινεζική αγορά. Είναι χαρακτηριστικό πως τον περασμένο Απρίλιο πουλήθηκαν 80.000 ντούριαν της ποικιλίας «χρυσό μαξιλάρι» μέσω της κινεζικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας Alibaba σε διάρκεια μόλις ενός λεπτού.
Κι ενώ η Ταϊλάνδη απολαμβάνει την κυριαρχία της στο κινεζικό καταναλωτικό κοινό, μία νέα συμφωνία μεταξύ των κυβερνήσεων Μαλαισίας και Κίνας δίνει το δικαίωμα πώλησης ντούριαν και στους αγρότες της Μαλαισίας, από τον Ιανουάριο του 2019, ανοίγοντάς τους τον δρόμο για μία αγορά ύψους άνω των 450 εκατ. ευρώ.
Η αγορά εξαγωγών ντούριαν είναι καινούρια στη Μαλαισία- οι πρώτες εξαγωγές άρχισαν μόλις το 2012, ωστόσο η κυβέρνηση προσπαθεί η ποικιλία Musang King να γίνει ένα από τα περισσότερο εξαγώγιμα προϊόντα της χώρας, στοχεύοντας σε αύξηση των εξαγωγών κατά 50% έως το 2030, σχεδόν εξ ολοκλήρου στην Κίνα. Ορισμένοι προβλέπουν πως μπορεί να αποδειχθεί πιο προσοδοφόρο για τη Μαλαισία και από το φοινικέλαιο.
Ακόμα και ο πρωθυπουργός της Μαλαισίας Μαχαθίρ Μοχαμάντ έχει κάνει ειδική μνεία στο σχεδόν άγνωστο, για τη Δύση, φρούτο, που αναδεικνύεται «χρυσάφι» για τη χώρα του. «Νιώθω πως είναι η ώρα να παράγουμε ντούριαν σε μεγάλη κλίμακα και με συστηματικό τρόπο. Μόνο στην Κίνα υπάρχουν 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι, που το απολαμβάνουν» έχει πει.
Παρά το τρομακτικά σκληρό κέλυφός του, το φρούτο είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στη θερμοκρασία και απαιτεί ειδική φροντίδα για τη μεταφορά του. Σε θερμοκρασίες που υπερβαίνουν τους 30 βαθμούς Κελσίου, το 5 με 10% των ντούριαν θα χαλάσει όταν εκτεθεί στον ήλιο για δύο ώρες. Ακόμη και σε σταθερή θερμοκρασία 13 βαθμών Κελσίου, ένα ντούριαν μπορεί να διατηρηθεί φρέσκο μόνο για 10 ημέρες. Ωστόσο χάρη στα σύγχρονα ειδικά διαμορφωμένα μέσα μεταφοράς τα ντούριαν φθάνουν στην Κίνα μέσα σε 120 ώρες από την συγκομιδή τους.
Ο Adrian Yeo είναι ιδιοκτήτης έξι «αγροκτημάτων» καλλιέργειας της ποικιλίας Musang King στο Raub, κι αυτό είναι μέρος μόνο της εταιρείας του, με την επωνυμία Durian Wonderland. Επενδύει στον καρπό αυτό και εκτιμά πως το άνοιγμα της αγοράς της Κίνας το 2019 θα έχει τεράστια αποτελέσματα.
Εν αναμονή της σημαντικής αυτής αλλαγής, φύτεψε 81 στρέμματα με ντούριαν πέρσι και οι καλλιεργητές του είναι στη διαδικασία φύτευσης ακόμα 5.000 νέων δέντρων, κυρίως της ποικιλίας Musang King αλλά και μιας νέας ποικιλίας που δείχνει να έχει ρεύμα, που λέγεται Black Thorn. Κι όλα αυτά, με την προσδοκία της (μεγάλης) κινεζικής ζήτησης.
«Στην Κίνα, το ντούριαν έχει γίνει σύμβολο στάτους και η ζήτηση είναι τεράστια, ειδικά στη νέα γενιά» λέει ο Yeo. «Στη Μαλαισία, η αγορά ντούριαν αναπτύσσεται κατά 90% με επίκεντρο την Κίνα».
Πριν από μία δεκαετία, οι καλλιεργητές ντούριαν στη Μαλαισία ήταν χαρούμενοι αν πουλούσαν τη σοδειά τους έναντι 0,37 λίρες το κιλό- ήτοι περίπου 40 λεπτά του ευρώ.
Σήμερα, η ποικιλία Musang King μπορεί να πιάσει και τις 11 λίρες το κιλό, δηλαδή πάνω από 12 ευρώ. Αποτιμάται υψηλότερα από το καουτσούκ και το φοινικέλαιο, οι τιμές των οποίων έπεσαν τα τελευταία χρόνια. Στην περιοχή του Raub, η αντικατάσταση παλιών, παραδοσιακών καλλιεργειών με ντούριαν είναι περισσότερο από εμφανής.
Ωστόσο, όπως τονίζει ο επικεφαλής καλλιεργητής τη εταιρείας Durian Wonderland, Fatt Husiasoonhuat, η καλλιέργεια του ντούριαν είναι μια «λεπτή τέχνη», που απαιτεί πολύ χρόνο και πολλή φροντίδα, έχει γενικά πολύ μεγαλύτερες ανάγκες από τα φοινικόδεντρα. Χαρακτηριστική της διαδικασίας είναι η τοποθέτηση λεπτού σχοινιού, που δένεται με το χέρι προφανώς, από το κάθε κλαδί και τον κάθε καρπό.
«Στη Μαλαισία δεν συλλέγουμε τα ντούριαν από το δέντρο, περιμένουμε να πέσουν μόνα τους με φυσικό τρόπο, ώστε να έχει ωριμάσει η γεύση τους» εξηγεί. «Παλιότερα τα μαζεύαμε από το έδαφος, αν όμως θέλουμε να τα εξάγουμε στην Κίνα δεν πρέπει να ακουμπούν στο έδαφος, έτσι τα δένουμε με σπάγκο, τον κάθε καρπό ξεχωριστά, ώστε αυτός να κρατά το φρούτο όταν ωριμάσει και πέσει».
Στις καλλιέργειες «περιπολούν» σκυλιά, με στόχο να διώχνουν τις μαϊμούδες, στις οποίες δεν αρέσει να τρώνε τα ντούριαν, αλλά διασκεδάζουν να τα κόβουν από τα δέντρα και να τα πετούν στο χώμα.
Όταν το ώριμο ντούριαν κατέβει προσεκτικά στα χέρια των καλλιεργητών, σε διάστημα δύο ωρών μπαίνει σε βαθιά κατάψυξη, όπου φυλάσσεται σε θερμοκρασίες -70 βαθμών Κελσίου, για να μείνει φρέσκο ώστε να εξαχθεί.
Και όπως κάθε νόμισμα, και αυτό της καλλιέργειας ντούριαν έχει προκαλέσει περιβαλλοντικές ανησυχίες, κυρίως για το γεγονός πως «εκκαθαρίζονται» εκτάσεις, όπου κανονικά είναι ζούγκλα, για να υπάρξει επιπλέον χώρος για φυτείες ντούριαν.
Η πρόεδρος της περιβαλλοντικής οργάνωσης Rimba Sheema Abdul Aziz εκφράζει την ανησυχία της για την αποψίλωση των δασών, που γίνεται στη Μαλαισία για χάρη του ντούριαν, και τονίζει πως οι αγρότες «πυροβολούν τα πόδια τους».
«Αυτό όχι μόνο προκαλεί την καταστροφή σημαντικού βιότοπου πολλών ζώων, όπως τίγρεων, ελεφάντων, πρωτευόντων και άλλων» προειδοποιεί, «αλλά παράλληλα μειώνει και τους αριθμούς των πολλών επικονιαστών, που είναι απαραίτητοι και για την παραγωγή ντούριαν και στους οποίους στηρίζεται η βιομηχανία αυτή για την αποκόμιση κερδών».
