Κορωνοϊός: Πόσο κινδυνεύουν οι βασιλείς στην Ευρώπη; – Μπορεί πράγματι να τους διαλύσει;

Μακριά από τις συνήθεις τελετές που γεμίζουν το συνηθισμένο τους πρόγραμμα, οι μονάρχες της ηπείρου, το τελευταίο διάστημα μιλούν μέσω ραδιοφώνου για να ηρεμήσουν τον κόσμο και να δώσουν οδηγίες στους πολίτες τους, με έναν τρόπο που σπάνια παρατηρείται από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σε μια ομιλία του προς το έθνος, ο βασιλιάς της Σουηδίας, γράφει το Politico, θέλησε να εκφράσει την αλληλεγγύη του και ταυτόχρονα να συσπειρώσει τους πολίτες ώστε να ακολουθήσουν τις οδηγίες της κυβέρνησης που τονίζει πως η κοινωνική αποστασιοποίηση είναι ζωτικής σημασίας για την επιβράδυνση της εξάπλωσης του κορωνοϊού.

«Πολλοί άνθρωποι ανησυχούν για την υγεία τους, για τους συγγενείς τους, για τα μέσα διαβίωσής τους» δήλωσε ο βασιλιάς Καρλ Γκουστάφ. «Είμαστε σε μια κατάσταση που απαιτεί από τους πολίτες να αναλάβουν την ευθύνη».

Το στοίχημα για εκείνους – που επιστρέφουν στην εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης σαν τους συνταξιούχους γιατρούς που καλούνται να επιστρέψουν στα νοσοκομεία – είναι υψηλότερο από το σύνηθες.

Αν μάλιστα, το χειριστούν σωστά, τότε η κρίση θα μπορούσε να αποτελέσει μια καθοριστική στιγμή, μια ευκαιρία να μετατραπεί ένας όλος και πιο απαρχαιωμένος θεσμός σε πηγή εθνικής δύναμης. Αν γίνει λάθος, η ζημιά θα μπορούσε να απειλήσει την ύπαρξη του ίδιου του μονάρχη: «Γιατί να υπάρχει βασιλικός Οίκος εάν δεν μπορεί να βοηθήσει τον κόσμο του στην πιο σκοτεινή του στιγμή;».

Βασιλική παρηγοριά

Η βασιλική οικογένεια της Σουηδίας δεν είναι η μόνη που απευθύνθηκε στο κοινό κατά την διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού. Στα μέσα Μαρτίου, οι βασιλιάδες της Νορβηγίας, του Βελγίου και των Κάτω Χωρών απευθύνθηκαν επίσης στον λαό τους, όπως και η βασίλισσα της Δανίας. Στο Λονδίνο, η βασίλισσα Ελισάβετ εξέδωσε γραπτή δήλωση, αρχικά ενώ χθες απηύθυνε διάγγελμα στον βρετανικό λαό, το πέμπτο κατά τη διάρκειας της μοναρχίας του. Ο γιος της και κληρονόμος του θρόνος, πρίγκιπας Κάρολος, βρέθηκε θετικός στον κορωνοϊό και ανέρρωσε μόλις πριν από λίγες ημέρες.

«Ένα ευχάριστο και παρήγορο μήνυμα βοηθά στην άμβλυνση της επικείμενης αίσθησης κινδύνου» δήλωσε η Κριστίνα Γουαϊντστέντ, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, που έχει μελετήσει τον ρόλο των βασιλικών οικογενειών στην κοινωνία. «Μπορεί να μην είναι ακόμη μια εθνική καταστροφή, αλλά όλο και περισσότεροι ανησυχούν» δήλωσε σχετικά με την εξάπλωση του κορωνοϊού στην Σουηδία.

Οι βασιλικές εμφανίσεις δεν βοηθούν μόνο στην χαλάρωση των φόβων των ανθρώπων ή στην παρηγοριά, λένε οι ειδικοί. Λένε πως έχει να κάνει με την ενίσχυση της ιδέας πως η κρίση απαιτεί μια ανάπτυξη των πόρων και την αίσθηση της συλλογικής θυσίας, όπως και με τον πόλεμο.

Το μήνυμα του βασιλιά της Σουηδίας στον λαό του

Στην Σουηδία, ο βασιλιάς Καρλ Γκουστάφ, ο οποίος είναι 73 ετών, προσπάθησε να απευθυνθεί στα άτομα της δικής του ηλικίας, οι οποίοι διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από τον κορωνοϊό, αλλά που κατά καιρούς έχουν δεχθεί νέα όρια στην ελευθερία τους. Η προσέγγιση της Σουηδίας αποκλίνει από την πορεία που ακολουθείται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες: τα σχολεία της παραμένουν ανοιχτά και επιτρέπονται ακόμη οι συναθροίσεις μέχρι 50 ατόμων.

Ωστόσο, τα πανεπιστήμια έχουν κλείσει και οι εργαζόμενοι έχουν ενημερωθεί πως πρέπει να μένουν στα σπίτια τους όπου είναι δυνατόν. Στους ηλικιωμένους έχει δοθεί η εντολή να μείνουν απομονωμένοι. Βέβαια, μερικοί ακαδημαϊκοί έχουν προειδοποιήσει πως η στρατηγική αυτή της κυβέρνησης μοιάζει με ένα παιχνίδι ρώσικης ρουλέτας, που θέτει σε κίνδυνο εκατομμύρια ανθρώπους.

«Πρέπει να ακούσουμε τις συμβουλές των ειδικών μας και των αρχών μας» δήλωσε ο βασιλιάς στο μήνυμά του. «Η βασίλισσα κι εγώ και η οικογένειά μας προσπαθούμε να ακολουθούμε αυτή την συμβουλή όσο μπορούμε». Η αντίδραση στα σουηδικά μέσα ενημέρωσης στην ομιλία του βασιλιά ήταν θετική. «Ο βασιλιάς ξέρει τι χρειάζεται να γίνει και το έκανε» έγραψε στην σουηδική εφημερίδα Aftonbladet, η δημοσιογράφος Λένα Μέλιν. «Δεν είναι και το πιο λαμπρό μήνυμα, αλλά είναι σαφές».

Στους δρόμους της Στοκχόλμης, οι ντόπιοι ήταν λιγότερο γενναιόδωροι. «Για να είμαι ειλικρινής, για μένα και για πολλούς της γενιάς μου, ο βασιλιάς είναι κάπως ασήμαντος» λέει ο Ντάνιελ Λίντελ, ένας 33χρονος καλλιτέχνης που έβγαλε βόλτα τον σκύλο του έξω από το βασιλικό παλάτι. «Θυμίζει φιγούρα κόμικ σε πολλούς, έναν ήρωας με τον οποίο γελάμε όταν κάνει λάθος πράγματα».

Το μήνυμα του βασιλιά Φελίπε της Ισπανίας προκάλεσε αρνητικές αντιδράσεις στους Ισπανούς

Η υποστήριξη στην βασιλική οικογένεια της Σουηδίας είναι σταθερή αλλά όχι συντριπτική. Μια πρόσφατη έρευνα του Kantar Sifo έδειξε ότι περίπου το 50% των ερωτηθέντων είχαν «πολύ ή πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη» στους βασιλικούς.

«Έρχονται σκοτεινές ημέρες»

Σε άλλα μέρη της Ευρώπης, οι βασιλικές παρεμβάσεις δεν προκάλεσαν καν καμία αντίδραση. Στην Ισπανία, όπου η βασιλική οικογένεια πρόσφατα ενεπλάκη σε ένα σκάνδαλο διαφθοράς, η ομιλία του βασιλιά Φελίπε έγινε δεκτή με αποδοκιμασίες και μια κακοφωνία από τηγάνια και κατσαρόλες που χτυπούσαν οι χιλιάδες Ισπανοί που βρίσκονται σε καραντίνα και που βγήκαν στα μπαλκόνια τους για να εκφράσουν την απογοήτευση και την αποδοκιμασία τους.

Η οργή τους οξύνθηκε από το αίσθημα πως ο βασιλιάς άργησε να ανταποκριθεί στην πανδημία του κορωνοϊού, βγαίνοντας να απευθυνθεί στον λαό μόνο αφότου άλλοι βασιλείς σε λιγότερο επηρεασμένες από τον κορωνοϊό, χώρες της Ευρώπης, το έπραξαν, όπως επεσήμαναν αρκετές τοπικές εφημερίδες.

Η βασιλική οικογένεια της Αγγλίας

Όμως, η πρόσφατη ιστορία έχει δείξει πως οι ομιλίες των βασιλιάδων σε περιόδους πολέμου και σε άλλες περιόδους κρίσης ή έκτακτης ανάγκης, τείνουν να ενισχύσουν την φήμη ενός βασιλικού οίκου και να τονώσουν το ηθικό της χώρας. Για παράδειγμα, κατά την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η ομιλία του Βρετανού βασιλιά Γεώργιου 6ου στο έθνος -προειδοποίηση για τις «σκοτεινές ημέρες που έρχονται» όταν ο πόλεμος «δεν μπορεί πλέον να περιοριστεί στο πεδίο της μάχης» – χαρακτηρίστηκε ως μια εκδήλωση κατευνασμού του φόβου των Βρετανών.

Όταν ο Ισπανός βασιλιάς Χουάν Κάρλος βγήκε στην τηλεόραση το 1981 για να καταγγείλει ένα πραξικόπημα, η στιγμή θεωρήθηκε αργότερα ως το κλειδί για την ακόλουθη συντριβή της εξέγερσης. Και το 2004, ο βασιλιάς Καρλ Γκουστάφ ανέλαβε έναν εκπληκτικό ρόλο ως μια φιγούρα «πατέρας του έθνους» καθώς η χώρα του θρηνούσε τον θάνατο 543 Σουηδών που σκοτώθηκαν στο ασιατικό τσουνάμι.

Εάν, όπως φαίνεται πιθανό, επιδεινωθεί η κρίση του κορωνοϊού και ο αριθμός των θανάτων συνεχίζει να αυξάνεται, οι μονάρχες της Ευρώπης μπορεί κάλλιστα να κληθούν να παίξουν έναν τέτοιο ρόλο ξανά. «Η εικασία μου είναι ότι ο βασιλιάς θα δώσει μια μακρύτερη και πιο προσωπική ομιλία, απευθυνόμενος στους πολίτες, εάν ο φόρος θανάτου συνεχίσει να ανεβαίνει και οι νοσοκομειακοί πόροι φτάσουν στα όριά τους» δήλωσε η Σουηδή ακαδημαϊκός Γουαϊτστέντ.

Για ορισμένους αυτή η κρίση μπορεί να αποδειχθεί ευκαιρία για να αποδείξουν τον λόγο ύπαρξής τους βοηθώντας την Ευρώπη σε μια περίοδο πένθους και τραύματος. Για άλλους, μπορεί να είναι ήδη πολύ αργά για να σωθεί ένας προβληματικός θεσμός. Μαι εθνική καταστροφή θα αποκαλύψει μόνο τα όρια της εξουσίας τους και της απόστασής τους από τους απλούς πολίτες.

«Δεν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να πει ο βασιλιάς για την κρίση, το οποίο να με κάνει να ενδιαφερθώ να ακούσω» λέει ο Λίντελ. «Εάν όμως άνοιγε το παλάτι του και έβαζε νοσοκομειακά κρεβάτια σε αυτό, τότε ίσως να ήταν κάτι».