Αυτοί είναι οι λόγοι που οι άνθρωποι λένε ψέματα

Ο δρ. Robert Feldman, καθηγητής Ψυχολογίας έκανε μελέτη πάνω στον “λεκτικό δόλο”, δηλαδή στα ψέματα που λέμε οι άνθρωποι μεταξύ μας.

Ο κυριότερος λόγος που οι άνθρωποι λένε ψέματα είναι επειδή αποτελούν “μια πολύ αποτελεσματική κοινωνική τακτική. Οι άνθρωποι δεν περιμένουν ότι θα τους πουν ψέματα. Η προσδοκία είναι ότι ακούνε την αλήθεια από τους άλλους και αυτό επιτρέπει στους ψεύτες να ξεγλιστρούν από δύσκολες καταστάσεις”, λέει χαρακτηριστικά.

Ο δρ. Feldman παραθέτει του 7 βασικούς λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι λένε ψέματα: από τα λεγόμενα “λευκά” ψέματα μέχρι και εκείνα που λέμε σχεδόν… καταναγκαστικά.

1. Κολακεία
Ο δρ. Feldman λέει ότι η κολακεία είναι μια από τις πιο κοινές μορφές εξαπάτησης. Η κολακεία συνήθως συνεπάγεται υπερβολή των γεγονότων: “το άτομο επαινεί ανειλικρινά με το να περιγράφει περισσότερα από την αλήθεια”, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Canadian Center of Science and Education.

Με άλλα λόγια, το άτομο δεν είναι πλήρως ειλικρινές διότι νιώθει ότι πρέπει να υπερβάλει για να επαινέσει κάποιον άλλον.

Ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι είναι δύσπιστοι απέναντι στην κολακεία διότι ξέρουν (εκ των… έσω) ότι δεν είναι πάντα ειλικρινής. Κάποιος μπορεί να σας κάνει ένα ψεύτικο κομπλιμέντο για να γίνει φίλος σας, να σας πείσει να του κάνετε μια χάρη, να σας κάνει να τον εμπιστευτείτε και πολλά άλλα.

2. Αμηχανία/ντροπή
Η αμηχανία μπορεί να προέλθει από πολλές καταστάσεις: από το πώς κάποιος σκοντάφτει στο ίσιωμα μέχρι το πώς να “σπάσει ο πάγος” σε μια νέα γνωριμία. Κατά συνέπεια, ο δρ. Feldman εξηγεί ότι το ψέμα για να αποφευχθούν οι άβολες καταστάσεις πηγάζει από την επιθυμία να γίνουμε αρεστοί στους άλλους και να μην απογοητεύσουμε κανέναν.

Σε καταστάσεις εξυπηρέτησης πελατών, οι καταναλωτές μπορεί επίσης να πουν ψέματα για να μην κάνουν κάποιον να αισθανθεί άσχημα, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Journal of Business Research, κάτι που μπορεί να είναι μια ακόμη πτυχή της αποφυγής άβολων καταστάσεων.

3. Για να επηρεάσουν κάποιον
“Οι άνθρωποι λένε ψέματα για να κάνουν τους άλλους να κάνουν αυτό που οι ίδιοι θέλουν να κάνουν”, λέει ο δρ. Feldman, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα ενός πωλητή. Ας υποθέσουμε ότι το άτομο πουλάει ένα καθαριστικό προσώπου. Μπορεί να το προμοτάρει με ενθουσιασμό, λέγοντας ότι και ο ίδιος είχε ακμή σε όλην τη ζωή του και τίποτα δεν λειτούργησε, μέχρι που δοκίμασε αυτό το καθαριστικό και… σώθηκε. Μπορεί ακόμη και να αναφέρει ότι “του άλλαξε τη ζωή” και ότι έτσι “μπορεί να αλλάξει και τη δική σας”. Η δήλωση μάλλον δεν είναι αληθινή, αλλά η τακτική εξακολουθεί να είναι συχνά αποτελεσματική.

4. Για να αποφύγουν ένα αρνητικό αποτέλεσμα
Σκεφτείτε ένα παιδί που έσπασε ένα ποτήρι, λέει ο δρ. Feldman. Όταν οι γονείς του το ρωτούν αν έσπασε το τζάμι, το παιδί πιθανότατα θα πει όχι, παρόλο που είναι προφανές ψέμα. Μια μελέτη στο Journal of Youth and Adolescence, έδειξε ότι επειδή η εκτελεστική λειτουργία των παιδιών βελτιώνεται όσο μεγαλώνουν, τόσο πιο δύσκολο είναι να καταλάβουμε πότε λένε ψέματα.

Με άλλα λόγια: “Καθώς μεγαλώνουμε, μαθαίνουμε να είμαστε καλύτεροι ψεύτες”, πρόσθεσε ο δρ. Feldman.

Επιπλέον, οι άνθρωποι μπορεί να συνεχίσουν να λένε ψέματα για να προστατεύσουν τον εαυτό τους, αλλά μπορεί επίσης να λένε ψέματα για να προστατεύσουν τους άλλους, όπως αν ο μεγαλύτερος αδερφός του παιδιού πει ότι “είδε τον σκύλο” να ρίχνει το ποτήρι, παρόλο που ξέρει ότι ήταν το αδερφάκι του.

5. Για να επιτύχουν ένα θετικό αποτέλεσμα
Οι άνθρωποι μπορεί να λένε ψέματα για να έχουν ένα αποτέλεσμα που θέλουν για τον εαυτό τους ή τους άλλους, λέει ο δρ. Feldman. Το “φούσκωμα” της εργασιακής εμπειρίας σε ένα βιογραφικό ή σε μια συνέντευξη για δουλειά είναι ένας κλασικός τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι λένε ψέματα για να πάρουν αυτό που θέλουν.

Το ίδιο ισχύει για ένα άτομο που προσπαθεί να βοηθήσει τον φίλο του να προσληφθεί στην εταιρεία του. Μπορεί να… υπερεκτιμήσει την εμπειρία του φίλου του στον διευθυντή προσλήψεων, λέγοντας πόσο επιτυχημένο και ευγενικό άτομο είναι, για να αυξήσει τις πιθανότητές του να προσληφθεί και να αποκτήσει ο ίδιος έναν συνάδελφο με τον οποίο ήδη τα πηγαίνει καλά (και θα του χρωστάει και χάρη!).

6. Εντυπωσιασμός
“Οι άνθρωποι θέλουν να αρέσουν στους άλλους, να λαμβάνουν θαυμασμό και να νιώθουν ότι προκαλούν εντύπωση”, εξήγησε ο δρ. Feldman. Η έννοια της κοινωνικής επιθυμίας είναι ένας καλός τρόπος για να κατανοήσουμε γιατί ένα άτομο θα έλεγε ψέματα για να κάνει εντύπωση σε άλλους.

Η κοινωνική επιθυμία ασχολείται με την τάση του ανθρώπου να θέλει να παρουσιάζεται με ευνοϊκό τρόπο.

Υπερθεματίζουμε τα θετικά χαρακτηριστικά που ήδη έχουμε ή λέμε ψέματα για χαρακτηριστικά που δεν έχουμε προκειμένου να κερδίσουμε την εύνοια του άλλου.

7. Για να διατηρήσουν “ζωντανό” ένα προηγούμενο ψέμα
Τα ψέματα πολλές φορές παίρνουν μορφή… χιονοστιβάδας, λέει ο δρ. Feldman: “Αν πεις ένα μικρό ψέμα για κάτι αρχικά, προκειμένου να το διατηρήσεις αυτό το ψέμα, υποχρεώνεσαι να συνεχίσει λες ολοένα και μεγαλύτερα ψέματα”. Μάλιστα, το καλό ψέμα απαιτεί πολλή γνωστική προσπάθεια, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο European’s Journal of Psychology.

Κανένα ψέμα δεν είναι πολύ μικρό για να σας… εγκλωβίσει σε άλλα, μεγαλύτερα ψέματα. Μήπως, τελικά, το να αποφεύγουμε την αλήθεια δεν αξίζει τον κόπο;