Διάσημες φράσεις που αγνοούμε ή μπερδεύουμε τη σημασία τους

Πολλά δημοφιλή αποφθέγματα συχνά χάνονται στη μετάφραση. Ορισμένοι, όχι πολλοί, τα γνωρίζουν απ’έξω κι ανακατωτά. Άλλοι “κάπου” τα έχουν ακούσει, αλλά δεν είναι βέβαιοι τι σημαίνουν – κάτι σπουδαίο όμως, μάλλον. 

Ένας φιλόλογος, ίσως εδώ να αναφωνούσε ανήσυχος: “Πού βαδίζουμε κύριοι; O tempora! Ο mores!” Δηλαδή, Ω καιροί, Ω ήθη! Το είχε πει ο Κικέρων το 63 π.Χ. κι έκτοτε χρησιμοποιείται για να εκφράσει κανείς ανησυχία για την κατάπτωση των ηθών. Ή, πιο συχνά, για να σαρκάσει.

Η ουσία αυτών των αποφθεγμάτων βρίσκεται κυρίως στο περιεχόμενο, όχι στη γλώσσα. Και η μετάφρασή τους μας συνδέει καλύτερα με την ουσία.

Houston, we have a problem

Μπορεί το πλήρωμα του Apollo 13 να μην κατάφερε να προσγειωθεί στο φεγγάρι, έμεινε όμως στην ιστορία χάρη στην ατάκα με την οποία ανέφερε στη βάση του Χιούστον ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Από τότε χρησιμοποιείται κυρίως για πλάκα, όταν τα πράγματα γίνονται μαντάρα!

To be or not to be?

“Να είσαι ή να μην είσαι;” Ιδού η απορία! Το θεμελιώδες υπαρξιακό ερώτημα, διατυπωμένο με κρυστάλλινη σαιξπηρική ευκρίνεια.

We’ll always have Paris

“Θα έχουμε πάντα το Παρίσι” (ακόμη κι αν δεν ξαναβρεθούμε ποτέ). Ο Χάμφρει Μπόγκαρτ ετοιμάζεται να αποχωριστεί την Ίνγκριντ Μπέργκμαν στην Καζαμπλάνκα και την παρηγορεί όπως μόνο ένας cool ευαίσθητος τύπος ξέρει. Θυμίζοντάς της ότι κανείς δεν μπορεί να τους στερήσει την πιο όμορφη ανάμνηση όσων πρόλαβαν να ζήσουν.

Carpe diem!

Άδραξε τη μέρα! Φυσικά το είπε ο πιο γλυκός καθηγητής που έχει ποτέ πατήσει το πόδι του στη γη: Ο Ρόμπιν Ουίλιαμς, ως καθηγητής Κίτινγκ, στον Κύκλο των Χαμένων Ποιητών. Πολύ πριν από αυτόν το είχε εκστομίσει ο Οράτιος: Carpe diem. Γιατί η ζωή είναι μικρή.

Cogito ergo sum

Σκέφτομαι, άρα υπάρχω. Η καθαρή λογική του Καρτέσιου σε τρεις απλές λέξεις.

Find what you love and let it kill you

Βρες αυτό που αγαπάς και ασ’το να σε σκοτώσει. Το Facebook είναι σίγουρο ότι πρόκειται για απόφθεγμα του Τσαρλς Μπουκόφσκι, αλλά δεν υπάρχει καμία γραπτή πηγή που να το αποδεικνύει. Όπως και να έχει, είναι μια γνήσια μπουκοφσκική ατάκα κι ένας οδηγός ζωής για όποιον ζει με πάθος.

Stay away from negative people. They have a problem for every solution

Απόφυγε τους αρνητικούς ανθρώπους. Σε κάθε λύση βλέπουν κι ένα πρόβλημα. Αποδίδεται στον Άλμπερτ Αϊνστάιν.

Quiet people have the loudest minds

Οι σιωπηλοί άνθρωποι έχουν τα πιο “ηχηρά” μυαλά.

Easy come, easy go

Όπως έρχονται, έτσι φεύγουν. Όταν κερδίζεις κάτι χωρίς προσπάθεια, το αφήνεις εύκολα να χαθεί.

Better late than never

Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Η ατάκα που δικαιολογεί τους αναβλητικούς κι εξαγριώνει τους συνεπείς εμφανίζεται γραπτά για πρώτη φορά στη μεσαιωνική Αγγλία και στις Ιστορίες του Καντέρμπερι.

There’s no such thing as a free lunch

Τίποτα δεν είναι τσάμπα. Όλα έχουν ένα κρυφό κόστος. Η φράση εμφανίζεται σε σατιρικές αμερικανικές εφημερίδες, λίγο πριν από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και παραμένει δημοφιλής.

If it ain’t broke, don’t fix it

Διαχρονική αρχή: Αν κάτι δουλεύει καλά μην το μαστορεύεις – γιατί είναι πιθανό αυτή η “τελευταία πινελιά” να το διαλύσει.