Έθιμο του Αγά στη Χίο: Το δρώμενο που αναβιώνει κάθε Καθαρά Δευτέρα στα Μαστιχοχώρια

Για μία ακόμη χρονιά, ανήμερα της Καθαράς Δευτέρας αναβίωσε στη Χίο το σαρακοστιανό έθιμο του Αγά, παρωδία του Τούρκου δικαστή, που έχει τις ρίζες του στο 1830.

Ο Αγάς δικάζει με γέλιο και σατυρικά στοιχεία «αθώους και ένοχους», κάθε Καθαρή Δευτέρα, κύρια στα Μαστιχοχώρια: Μεστά, Ολύμποι, Ελάτα και Λιθί, αλλά και στο καστροχωριό –επίσης- Πιτυός.

Το πρωί της Καθαράς Δευτέρας ντύθηκαν με τις τοπικές γιορτινές παραδοσιακές φορεσιές στα Μεστά και άρχισαν να συγκεντρώνονται στο παλιό δημοτικό σχολείο. Εκεί θα ετοιμαστεί ο Αγάς, με τη συνοδεία του.

Αγάς και εισαγγελέας θα κάνουν πεζή θριαμβευτική είσοδο στο χωριό με ομοβροντίες από κανονάκια και συνοδεία της τσαμπούνας. Αφού περνά από την Σιδερένια Πύλη, μέσα από τα γραφικά δρομάκια του χωριού, φτάνει στο «Λιβάδι» την κεντρική πλατεία των μεσαιωνικών χωριών όπου έχει στηθεί η Έδρα του Δικαστηρίου.

Πριν ξεκινήσουν οι δίκες ο Αγάς, σέρνει το χαρακτηριστικό για τη Χίο, χορό της Αποκριάς: το δετό. Μάλιστα όπως μας πληροφορούν και οι στίχοι του τραγουδιού ο χριστιανός «Αγάς» δίκαζε και τους τούρκους.

«Στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς μες στην Τουρκοκρατία, αυτή τη μέρα ο Αγάς είχε την εξουσία. Στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς Τούτη την Αγια Μέρα Και οι Τούρκοι δικαζόντανε Την Καθαρή Δευτέρα».

Στη συνέχεια ακολουθούν οι δίκες. Οι ζαπτιέδες αναλαμβάνουν πλέον δράση, μεταφέροντας όποιον υποδείξει ο Αγάς μπροστά του. Για τον Αγά όλοι είναι ένοχοι. Παρά τις… μεταλλικές που πρέπει να καταβάλλει ο ένοχος «θες, δεν θες, ά θες και όσα θες» (χρήματα τα οποία πλέον πηγαίνουν προς ενίσχυση του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού) η ποινή είναι «ακάβαλος».

Ο καταδικασμένος σηκώνεται ψηλά από τους ζαπτιέδες και ο Εισαγγελέας με ένα ρόπαλο… εφαρμόζει την ποινή που αποφάσισε ο Αγάς κάτω από τα πειράγματα του ακροατηρίου που ξέρει καλά ότι σε λίγο μπορεί να είναι η σειρά του.

Μέλη του Συλλόγου ντυμένα με τις τοπικές φορεσιές, κερνούν σούμα, τη χιώτικη εκδοχή του τσίπουρου με βάση τα σύκα, στραγάλια, καρύδια και αμύγδαλα τους επισκέπτες που κατακλύζουν το χωριό, οι οποίοι σημαδεύονται για το πέρασμά τους από το χωριό με το σημείο του σταυρού στο μέτωπο.

Στο έθιμο έχουν προστεθεί και Διονυσιακά στοιχεία, αφού πέρα από τα μασκαρέματα και τα σατιρικά τραγούδια ο αγάς στο τέλος της ημέρας συνοδεία όλου του χωριού οδηγείται στην πυρά.