Πώς οι σταθερές και μακροχρόνιες φιλίες συμβάλλουν στην υγεία μας

Οι σταθερές και υγιείς φιλίες είναι πολύ σημαντικές για τη μακροζωία μας, όπως δείχνουν έρευνες.

Οι άνθρωποι που έχουν στενούς, έμπιστους φίλους είναι πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή και λιγότερο πιθανό να υποφέρουν από κατάθλιψη.

Είναι, επίσης, λιγότερο πιθανό να πεθάνουν από οποιονδήποτε λόγο, όπως από καρδιακά προβλήματα και χρόνιες παθήσεις.

«Από την άλλη πλευρά, όταν οι άνθρωποι έχουν χαμηλή κοινωνική σύνδεση -λόγω απομόνωσης, μοναξιάς ή κακής ποιότητας σχέσεων- αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου», υποστηρίζει η Julianne Holt-Lunstad, PhD, καθηγήτρια Ψυχολογίας και Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Brigham Young που μελετά πώς οι σχέσεις επηρεάζουν το σώμα και τον εγκέφαλο.

Ευτυχώς, η έρευνα δείχνει, επίσης, ότι φιλίες μπορούν να γίνουν και να διατηρηθούν σε οποιαδήποτε ηλικία, ότι οι σχέσεις με φίλους μπορούν να δυναμώσουν ή να υποστηρίξουν τις ρομαντικές σχέσεις και πως ακόμη και οι ελάχιστες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μπορεί να είναι έχουν ισχυρό αντίκτυπο στη ζωή μας.

«Η φιλία είναι κάτι που πρέπει πραγματικά να καταλάβουμε. Υπήρχε αυτή η ενασχόληση με τις ρομαντικές σχέσεις, αλλά πολλές από τις στενές μας σχέσεις είναι με φίλους», λέει η Thalia Wheatley, PhD, καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστημών της Ψυχολογίας και του Εγκεφάλου στο Dartmouth College που μελετά την κοινωνική συνδεσιμότητα.

Πώς η φιλία επηρεάζει την υγεία μας

Πώς η φιλία αλλάζει το σώμα και τον εγκέφαλο
Έρευνες από όλο τον κόσμο δείχνουν ότι το να έχεις κοινωνικές σχέσεις είναι ένας από τους πιο αξιόπιστους προγνωστικούς παράγοντες για μια μακρά, υγιή και ικανοποιητική ζωή.

Μια ανασκόπηση 38 μελετών διαπίστωσε ότι οι φιλίες μεταξύ ενηλίκων, ιδίως οι φιλίες υψηλής ποιότητας που παρέχουν κοινωνική υποστήριξη και συντροφικότητα, αποτελούν καλό προγνωστικό παράγοντα για την ευημερία ενός ανθρώπου και μπορούν να προστατεύσουν από προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη και το άγχος – και αυτά τα οφέλη παραμένουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

Οι άνθρωποι που δεν έχουν φίλους ή έχουν φιλίες κακής ποιότητας έχουν διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν πρόωρα, σύμφωνα με μετα-ανάλυση της Holt-Lunstad σε περισσότερα από 308.000 άτομα – ένας παράγοντας πιο επικίνδυνος ακόμη κι από τις επιπτώσεις που έχει το να καπνίζει κανείς 20 τσιγάρα την ημέρα.

Οι φιλίες μάς προστατεύουν εν μέρει αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρινόμαστε στο άγχος. Η αντιδραστικότητα της αρτηριακής πίεσης είναι χαμηλότερη όταν οι άνθρωποι μιλούν σε έναν υποστηρικτικό φίλο αντί σε έναν φίλο για τον οποίο αισθάνονται αμφιθυμία, σύμφωνα με έρευνες.

Όσοι, επίσης, έχουν έναν φίλο στο πλευρό τους ενώ ολοκληρώνουν μια δύσκολη εργασία παρουσιάζουν λιγότερη αντιδραστικότητα του καρδιακού ρυθμού από εκείνους που εργάζονται μόνοι.

Σύμφωνα δε με μία μελέτη, οι άνθρωποι έκριναν ακόμη και ότι ένας λόφος ήταν λιγότερο απότομος όταν τους συνόδευε ένας φίλος.

Οι επιστήμονες που μελετούν τη φιλία έχουν βρει ακόμη και παρόμοια εγκεφαλική δραστηριότητα μεταξύ φίλων, σε περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για μια σειρά λειτουργιών, συμπεριλαμβανομένων των κινήτρων, της ανταμοιβής, της ταυτότητας και της επεξεργασίας των αισθητηριακών ερεθισμάτων.

«Η μεγάλη έκπληξη εδώ είναι ότι οι ομοιότητες βρίσκονται σε όλο τον εγκέφαλο, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών που ελέγχουν τον τρόπο με τον οποίο κατευθύνουμε την προσοχή μας, πώς σκεφτόμαστε τα πράγματα, ακόμη και αυτό που κοιτάμε», λέει η Wheatley.

Η δύναμη των «αδύναμων» δεσμών
Το να έχουμε έναν στενό ή έμπιστο φίλο είναι σίγουρα καλό, αλλά οι ψυχολόγοι έχουν διαπιστώσει ότι καλό στην ψυχική υγεία μας κάνουν και οι αλληλεπιδράσεις με γνωστούς – ακόμα και με αγνώστους. Μια περιστασιακή σχέση με τον άνθρωπο σε ένα σταντ με χοτ ντογκ στο Τορόντο βοήθησε την Gillian Sandstrom, PhD, να αισθανθεί προσγειωμένη και συνδεδεμένη, την εποχή που έκανε το μεταπτυχιακό της.

Η σχέση αυτή ενέπνευσε επίσης την Sandstrom, η οποία είναι σήμερα λέκτορας Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Sussex, να αρχίσει να μελετά τους «αδύναμους» κοινωνικούς δεσμούς.

Αυτές οι επαφές με γνωστούς -έναν φίλο από τη δουλειά που συναντάς μία φορά την εβδομάδα, τον υπάλληλο του pet shop που θυμάται τη γάτα σου- μπορεί να είναι εκπληκτικά υποστηρικτικές.

Η έρευνα του Sandstrom διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που έχουν περισσότερες τέτοιες αλληλεπιδράσεις είναι πιο ευτυχισμένοι από εκείνους που έχουν λιγότερες και ότι οι άνθρωποι τείνουν να είναι πιο ευτυχισμένοι τις ημέρες που έχουν περισσότερες αλληλεπιδράσεις αυτού του είδους.

Ενθαρρύνει επίσης τη συζήτηση με αγνώστους και έχει δείξει ότι η επαναλαμβανόμενη εξάσκηση μπορεί να κάνει τη διαδικασία αυτή ευκολότερη και πιο ευχάριστη.

«Αυτές οι ελάχιστες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μας δίνουν κάτι σημαντικό που χάσαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας: το καινοφανές», λέει. «Μαθαίνουμε εκπληκτικά πράγματα όταν έχουμε τυχαίες συναντήσεις και συζητήσεις με ανθρώπους», ένα όφελος που οι άνθρωποι τείνουν να υποτιμούν.

Οι άνθρωποι συχνά αποφεύγουν τις συνομιλίες με αγνώστους, υποθέτοντας ότι θα είναι δύστροποι ή ρηχοί, αλλά η έρευνα δείχνει ότι αυτές οι ανησυχίες μπορεί να είναι υπερβολικές.

Ο ψυχολόγος Nicholas Epley, PhD, του Πανεπιστημίου του Σικάγο, και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν ότι οι συνομιλίες με αγνώστους τείνουν να είναι λιγότερο άβολες, πιο ευχάριστες και να συνδέουν περισσότερο τους ανθρώπους από ό,τι περιμένουν. Προς έκπληξή τους, οι άνθρωποι τείνουν επίσης να προτιμούν τις βαθιές συνομιλίες με αγνώστους παρά τις επιφανειακές.

Εραστές και φίλοι
Τείνουμε να βλέπουμε τη φιλία και τον ρομαντισμό ως δύο ξεχωριστά πράγματα, αλλά οι δύο αυτές καταστάσεις μπορεί να έχουν περισσότερα κοινά από ό,τι φανταζόμαστε. Η ψυχολογική έρευνα επισημαίνει ιδιότητες όπως τη χημεία, την οικειότητα και τη ζεστασιά ως τα βασικά δομικά στοιχεία και για τις στενές, σταθερές φιλίες.

«Όταν θεωρούμε συμπεριφορές που δημιουργούν οικειότητα, όπως το να είμαστε ευάλωτοι, να αγοράζουμε δώρα, να βγαίνουμε ραντεβού, κατάλληλες μόνο για μια ρομαντική σχέση, καταλήγουμε να περιορίζουμε τις δυνατότητες των φιλικών μας σχέσεων», λέει η ψυχολόγος Marisa G. Franco, PhD, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ και συγγραφέας του Platonic, ενός βιβλίου για τη δημιουργία και τη διατήρηση φιλικών σχέσεων.

Αλλά και οι ρομαντικές σχέσεις μπορεί να είναι πιο ικανοποιητικές αν μοιάζουν περισσότερο με φιλίες. Μια ανάλυση των απαντήσεων σχεδόν 8.000 ατόμων στην έρευνα του British Household Panel Survey έδειξε ότι η ικανοποίηση από τη ζωή ήταν περίπου διπλάσια για εκείνους που δήλωσαν ότι ο/η σύζυγός τους ήταν επίσης ο καλύτερος φίλος τους.

Η έρευνα δείχνει, επίσης, ότι η μία σχέση μπορεί να ωφελήσει την άλλη. Για παράδειγμα, ένας συζυγικός καυγάς μπορεί να προκαλέσει ανθυγιεινές αλλαγές στα επίπεδα της κορτιζόλης, αλλά αυτή η βλάβη μειώνεται όταν οι σύζυγοι αισθάνονται ότι έχουν επαρκή κοινωνική υποστήριξη εκτός γάμου.

Άλλες έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες που έχουν κοινωνική υποστήριξη είναι πιο ανθεκτικές στο άγχος που εμφανίζεται μέσα σε έναν γάμο.

Υπάρχει επίσης λόγος να πιστεύουμε ότι οι δεξιότητες που αναπτύσσονται στις φιλίες μπορούν να μεταφερθούν σε πιο υγιείς ρομαντικές σχέσεις, ιδιαίτερα μεταξύ των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων.

«Οι φιλίες είναι οι πρώτες σχέσεις στη ζωή που μπορούμε να επιλέξουμε ελεύθερα», υπογραμμίζει η Melanie Dirks, PhD, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο McGill στο Μόντρεαλ που μελετά τις σχέσεις μεταξύ συνομηλίκων σε παιδιά, εφήβους και νεαρούς ενήλικες. «Λόγω αυτού, παρουσιάζουν μια πραγματικά σημαντική ευκαιρία να μάθουμε πώς να πλοηγούμαστε σε δύσκολες διαπροσωπικές καταστάσεις πριν ξεκινήσουμε να έχουμε σχέσεις ως ενήλικες», εξηγεί.

Πώς να χτίσουμε υγιείς σχέσεις
Δεδομένων των ξεκάθαρων πλεονεκτημάτων της φιλίας, οι ψυχολόγοι λένε ότι θα πρέπει να προωθήσουμε περισσότερο την ιδέα της πλατωνικής κοινωνικής σύνδεσης στην κοινωνία – συμπεριλαμβανομένου του σχολείου, της εργασίας, των δημόσιων χώρων (όπως στα μέσα μαζικής μεταφοράς), αλλά και μέσω της ψυχαγωγίας.

«Αφού χρειάστηκε να μειώσουμε την κοινωνική επαφή κατά τη διάρκεια της πανδημίας, συνειδητοποιήσαμε πώς επηρεάζει βασικά κάθε τομέα της κοινωνίας», λέει η Holt-Lunstad.

Οι ερευνητές έχουν πολλά να μάθουν ακόμη για το πώς και γιατί η κοινωνική σύνδεση υποστηρίζει την υγεία και την ικανοποίηση από τη ζωή. Αυτό που γνωρίζουμε, όμως, είναι ότι αν δεν αλληλεπιδρούμε τακτικά, τα πράγματα πάνε πολύ άσχημα εξαιρετικά γρήγορα.