Πρωταπριλιά: Γιατί λέμε ψέματα σήμερα – Πως ξεκίνησε το έθιμο

Σήμερα Πρωταπριλιά (1 Απριλίου 2024) αναβιώνει το παραδοσιακό έθιμο, αφού οι περισσότεροι πολίτες είτε λένε ευφάνταστα ψέματα, είτε σκαρφίζονται αστείες φάρσες.

Τα ψέματα της Πρωταπριλιάς είναι ένα έθιμο που έλκει την καταγωγή του από την Ευρώπη. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο που γεννήθηκε το συγκεκριμένο έθιμο.

Οι επικρατέστερες εκδοχές, όμως, είναι οι ακόλουθες:

Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, το έθιμο ξεκίνησε από τους Κέλτες. Λαός της βορειοδυτικής Ευρώπης, οι Κέλτες, ήταν δεινοί ψαράδες. Η εποχή του ψαρέματος ξεκινούσε την 1η Απριλίου. Την συγκεκριμένη, όμως, εποχή του χρόνου, οι συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές, συνεπώς, η «ψαριά» δεν ήταν καθόλου ικανοποιητική.

Προκειμένου, ωστόσο, οι ψαράδες να μην γυρίσουν στα σπίτια τους ντροπιασμένοι, έλεγαν ψέματα σχετικά με το πόσο μεγάλα ψάρια είχαν πιάσει. Αυτή η συνήθεια έγινε, με το πέρασμα του χρόνου, έθιμο.

Η δεύτερη εκδοχή, που θεωρείται και πιο βάσιμη ιστορικά, θέλει γενέτειρα του εθίμου τη Γαλλία του 16ου αιώνα. Μέχρι το 1564 η Πρωτοχρονιά των Γάλλων ήταν η 1η Απριλίου. Τη χρονιά αυτή όμως, και επί βασιλείας Καρόλου του 9ου, αυτό άλλαξε και Πρωτοχρονιά θεωρούταν πλέον η 1η Ιανουαρίου. Στην αρχή αυτό δεν το δέχτηκαν όλοι οι πολίτες. Όσοι πολίτες αντιδρούσαν, συνέχιζαν να γιορτάζουν, την παλαιά πλέον, Πρωτοχρονιά τους (1η Απριλίου), ενώ οι υπόλοιποι τους έστελναν πρωτοχρονιάτικα δώρα για να τους κοροϊδέψουν. Το πείραγμα αυτό μετατράπηκε με τον καιρό σε έθιμο.

Το εν λόγω έθιμο ήρθε και στην χώρα μας, όμως, διαφοροποιήθηκε σ’ ένα βαθμό. Η βασική ιδέα, βέβαια, παρέμεινε ίδια. Λέμε καλοπροαίρετα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά.

Σε μερικές άλλες, επίσης, πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος, θα χηρέψει γρήγορα.

Στη Θράκη το βρόχινο νερό της Πρωταπριλιάς θεωρείται θεραπευτικό και γι’ αυτό το μαζεύουν σε μπουκάλι και πίνει απ’ αυτό ο άρρωστος.

Στην Κομοτηνή, την παλιά Γκιουμουλτζίνα, λέγανε πως την Πρωταπριλιά το είχαν σε καλό να γελούν, «για να γίνουν τα κουκούλια τους»,όταν, βέβαια, είχαν σηροτροφία (εκτροφή μεταξοσκωλήκων).

Στην Τζαντώ της Ανατολικής Θράκης, είχανε σε καλό να «γελάσουν» τον άλλον, για να κάνουν τα δέντρα καρπό μα εκείνος που ξεγελιόταν, το είχε σε κακό όλο το χρόνο, θα ήτανε γελασμένος, κι αν ήταν παντρεμένος, θα χήρευέ.

Τέλος, στην Άνδρο συνηθίζουν να λένε ψέματα την 1η του Μάρτη κι όχι την Πρωταπριλιά.