Τι είναι το σύνδρομο του Διογένη ή σύνδρομο αποθησαύρισης;

Το σύνδρομο του Διογένη, ή αλλιώς το σύνδρομο αποθησαύρισης (Hoarding Disorder) παρατηρήθηκε πρώτη φορά το 1947 στην Αμερική, όπου δύο αδέρφια βρέθηκαν νεκρά μέσα στο σπίτι τους το οποίο περιείχε 120 τόνους ετερογενή υλικά.

Αποθησαύριση θεωρείται η υπερβολική συγκέντρωση αντικειμένων, τα οποία δεν έχουν κάποια συναισθηματική ή πρακτική αξία, ενώ παράλληλα το άτομο αδυνατεί να τα απορρίψει.

Τα αντικείμενα αυτά συνήθως καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του σπιτιού, με αποτέλεσμα να περιορίζονται δραστηριότητες όπως μαγείρεμα και καθάρισμα, και το άτομο να θέτει σε κίνδυνο την υγιεινή του.

Το άτομο συνήθως κρατάει μεγάλο αριθμό από άχρηστα πράγματα, όπως ανεπιθύμητα μηνύματα, παλιούς καταλόγους, φθαρμένο εξοπλισμό μαγειρέματος, σπασμένα πράγματα ή σκουπίδια, διατηρεί μη υγιεινά μπάνια, δεν μπορεί να επιστρέψει δανεικά αντικείμενα, νιώθει άγχος και κατάθλιψη.

Το σύνδρομο αποθησαύρισης αναφέρθηκε πρώτη φορά από την επιστημονική κοινότητα στο DSM-V το 2013. Το DSM το ορίζει είτε ως μεμονωμένη διαταραχή είτε ως σύμπτωμα μιας άλλης διαταραχής, συνήθως της ιδεοψυχαναγκαστικής καταναγκαστικής διαταραχής. Ωστόσο, πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι μπορεί να αποτελεί υπομορφή της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής.

Τα κριτήρια της διαταραχής είναι τα εξής:

Διαρκής δυσκολία στην απόρριψη ή τον αποχωρισμό από τα αγαθά, ανεξάρτητα από την αξία που μπορεί να αποδοθεί σε αυτά τα υπάρχοντα.
Αυτή η δυσκολία οφείλεται σε ισχυρή ανάγκη για αποθήκευση αντικειμένων και/ή δυσφορία που σχετίζεται με απόρριψη αυτών.

Τα συμπτώματα έχουν ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση μεγάλου αριθμού περιουσιακών στοιχείων που γεμίζουν και καταστρέφουν τους ενεργούς χώρους διαβίωσης του σπιτιού ή του χώρου εργασίας, στο βαθμό που η χρήση για την οποία προορίζονται δεν είναι πλέον δυνατή.
Τα συμπτώματα προκαλούν αγωνία ή βλάβη σε κοινωνικούς, επαγγελματικούς ή άλλους σημαντικούς τομείς λειτουργίας.

Τα συμπτώματα δεν οφείλονται σε γενική ιατρική κατάσταση (π.χ. εγκεφαλική βλάβη, εγκεφαλοαγγειακή νόσο).

Τα συμπτώματα δεν περιορίζονται στα συμπτώματα μιας άλλης ψυχικής διαταραχής.

Τα αίτια της εμφάνισης του συνδρόμου αποθησαύρισης σχετίζονται με την παρουσία στρεσογόνων γεγονότων. Έρευνες για τα αίτια της διαταραχής έχουν ξεκινήσει πρόσφατα. Η εμφάνιση του συνδρόμου στους ηλικιωμένους θεωρείται το αντίδοτο για τη μοναξιά τους και μπορεί να συνδεθεί με τη γεροντική άνοια. Επίσης, τα άτομα πιθανόν να προέρχονται από φτωχές οικογένειες οι οποίες δεν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν στις καθημερινές ανάγκες. Τα άτομα αυτά χαρακτηρίζονται από τελειομανία, κοινωνική απομόνωση, επιθετική συμπεριφορά και συναισθηματική αστάθεια.

Η ψυχαναγκαστική αποθησαύριση αντιμετωπίζεται φαρμακευτικά με τη χρήση παροξετίνης. Ψυχοθεραπευτικά μπορεί να εφαρμοσθεί η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) όπου ο ασθενής μπορεί να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους θεωρεί ότι είναι υποχρεωμένος να αποθηκεύει, με ποιο τρόπο μπορεί να απορρίψει και να οργανώσει το χώρο του, αναπτύσσει δεξιότητες λήψης αποφάσεων, μαθαίνει και εκτελεί ασκήσεις χαλάρωσης.

Αυτή η μέθοδος θεραπείας συνήθως περιλαμβάνει την έκθεση σε καταστάσεις που προκαλούν άγχος και τη γνωσιακή αναδιάρθρωση των πεποιθήσεων που σχετίζονται με την αποθήκευση αντικειμένων. Η έρευνα σχετικά με τις θεραπείες που βασίζονται στο διαδίκτυο (όπου οι συμμετέχοντες έχουν πρόσβαση σε εκπαιδευτικούς πόρους, γνωστικές στρατηγικές και ομάδες συνομιλίας) έχει επίσης δείξει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα τόσο από πλευράς βραχυπρόθεσμης όσο και μακροπρόθεσμης θεραπείας.