Η τράπεζα που «ηγείται» στον πλανήτη: Ο δάσκαλος από τη Βαυαρία που έχτισε στις ΗΠΑ έναν επενδυτικό κολοσσό

Ένα νέο είδος επενδυτικής δραστηριότητας κάνει την εμφάνισή του στην αγορά. Μία εταιρεία διαπραγματεύεται μετοχές, αντλώντας κεφάλαια από τις επενδύσεις της σε άλλες επιχειρήσεις. Είναι η Goldman Sachs Trading Corporation, που έχει μόλις σχηματιστεί ως θυγατρική του ομίλου Goldman Sachs. Το ημερολόγιο γράφει 4 Δεκεμβρίου 1928.

H ίδρυση της θυγατρικής ήρθε με βάση το κριτήριο, που ακολούθησε από την πρώτη στιγμή ο ιδρυτής του επενδυτικού κολοσσού: Πού υπάρχει κενό στην αγορά με λελογισμένο ρίσκο; Ας δούμε όμως πώς άρχισαν όλα.

Το 1848 ο Μάρκους Γκόλντμαν εγκαταλείπει τη θέση του δασκάλου στη Βαυαρία για να ξεκινήσει μία νέα ζωή στην Αμερική. Δούλεψε για χρόνια ως έμπορος αγαθών στη Νέα Υόρκη και το 1869 αποφάσισε να κάνει δυναμική είσοδο σε έναν νέο, πολλά υποσχόμενο χώρο: τη διαπραγμάτευση εμπορικών γραμματίων.

Ουσιαστικά, ο Γκόλντμαν βοηθούσε άλλες μικρές επιχειρήσεις να εξασφαλίσουν βραχυπρόθεσμα κεφάλαια. Συνέδεε επενδυτές (συχνά τράπεζες) με επιχειρηματίες, κρατώντας ένα μικρό κέρδος για τον εαυτό του από τη συμφωνία.

Καθώς η φήμη του ως μεσίτη βραχυπρόθεσμης πίστωσης μεγάλωνε, όλο και περισσότερες επιχειρήσεις στρέφονταν σε αυτόν για τις χρηματοδοτικές τους ανάγκες. Η επιχείρηση άρχισε να απογειώνεται όταν εντάχθηκε σε αυτή και ο γαμπρός του Γκόλντμαν, Σάμιουελ Ζακς, 1882.

Η επιχείρηση μετονομάστηκε σε Goldman, Sachs & Co. και άρχισε να επεκτείνεται και σε άλλους τομείς πέρα από τα εμπορικά γραμμάτια. Ουσιαστικά εισερχόταν όπου έβλεπε κενό στην αγορά.

Χειριζόταν διεθνείς συναλλαγές ομολόγων και συναλλάγματος, ξεκινώντας νωρίς τη δραστηριότητα στο arbitrage νομισμάτων, ενώ σταδιακά άρχισε να αναλαμβάνει και έναν άλλο πολύ σημαντικό ρόλο στον τομέα της επενδυτικής τραπεζικής: Βοηθούσε επιχειρήσεις να εισέλθουν στο χρηματιστήριο, να πραγματοποιήσουν δηλαδή IPO. Η Goldman ήταν από τις πρώτες επενδυτικές τράπεζες που συμβούλευαν τους πελάτες της να χρησιμοποιούν κεφάλαια για να επαναγοράσουν μετοχές όταν η τιμή ήταν υποτιμημένη.

Η αλλαγή του αιώνα

Οι ιδρυτές παρέδωσαν τη Goldman, Sachs & Co. στην επόμενη γενιά στην αλλαγή του αιώνα. Τα Roaring ’20s ήταν εξαιρετικά για την εταιρεία και τη νέα της θυγατρική, την Goldman Sachs Trading Corporation. Δυστυχώς, η νέα θυγατρική σχεδόν καταστράφηκε στο κραχ, αλλά οι βασικές δραστηριότητες επενδυτικής τραπεζικής και η αρχική μεσιτεία εμπορικών γραμματίων βοήθησαν την εταιρεία να ανακάμψει.

Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης, ο Σίντνεϊ Τζέι Γουάινμπεργκ έγινε το πρώτο μη μέλος της οικογένειας που ανέλαβε ισχυρή θέση στην εταιρεία.

Υπό τον Γουάινμπεργκ, η Goldman έδωσε μεγαλύτερη έμφαση στο arbitrage τίτλων και νομισμάτων. Επίσης, ξεκίνησε τη στενή της σχέση με την κυβέρνηση, βοηθώντας στη χρηματοδότηση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Πολέμου της Κορέας. Η Goldman δεν ήταν πια μια μικρή τράπεζα που αναζητούσε ένα κενό στην αγορά. Μέχρι τη δεκαετία του 1950 είχε πια αναπτύξει στενές σχέσεις με την κυβέρνηση και είχε κορυφαίους πελάτες, όπως την πανίσχυρη τότε αυτοκινητοβιομηχανία Ford.

Ήδη εξαιρετικά κερδοφόρα και καλά διαφοροποιημένη, η Goldman πρόσθεσε τις συναλλαγές εμπορευμάτων στο χαρτοφυλάκιό της εξαγοράζοντας την J. Aron & Company. Η εταιρεία αγόρασε επίσης μικρές επενδυτικές στο εξωτερικό και δημιούργησε νέες συνεργασίες για να επεκτείνει τις διεθνείς δραστηριότητές της.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 κατέγραφε κέρδη ρεκόρ κάθε χρόνο, χάρη σε δραστηριότητες που περιλάμβαναν τα πάντα, από την προσφορά ιαπωνικών μετοχών στις Η.Π.Α. έως την αναδιάρθρωση εταιρειών που είχαν πτωχεύσει. «Όπου υπήρχε κέρδος που άξιζε τον κίνδυνο, η Goldman ήταν εκεί», σημειώνει χαρακτηριστικά το Forbes.

Από την εισαγωγή στο Χρηματιστήριο στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση

Το επόμενο μεγάλο βήμα ήρθε με την εισαγωγή της στο χρηματιστήριο το 1999. Κατέστη άμεσα μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες χρηματοοικονομικών υπηρεσιών παγκοσμίως. Χρησιμοποίησε τα κεφάλαια για να πραγματοποιήσει άλλες εξαγορές αξίας 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Έγινε έτσι η ισχυρότερη ίσως επενδυτική τράπεζα και η πρώτη προτίμηση για πολλές επιχειρήσεις στις IPO και τις συμβουλές επί εξαγορών και συγχωνεύσεων, διατηρώντας πάντα το εξαιρετικά κερδοφόρο τμήμα πράξεων στις χρηματοοικονομικές αγορές.

Στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09, οι διαφοροποιημένες επιχειρήσεις της Goldman έβλαψαν εκείνους που τις στήριξαν — τουλάχιστον πολιτικά. Αν και το τμήμα trading της Goldman περιόρισε τις μεγαλύτερες απώλειες στοιχηματίζοντας στην πτώση της αγοράς, άλλες δραστηριότητες της εταιρείας προωθούσαν επενδύσεις υψηλού ρίσκου την ίδια στιγμή. Και τα δύο έκαναν τη δουλειά τους, αλλά στα μάτια του Κογκρέσου και της κοινής γνώμης, ήταν μια ξεκάθαρη σύγκρουση συμφερόντων.

Εκ των υστέρων, είναι εύκολο να πούμε ότι ένα τμήμα για πράξεις στις χρηματοοικονομικές αγορές και ένας μεσίτης που προωθεί «εξωτικά» επενδυτικά προϊόντα δεν θα έπρεπε να βρίσκονται υπό την ίδια στέγη, καθώς δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι τι πληροφορίες μπορεί να έχουν διακινηθεί μεταξύ τους. Έκτοτε πολλά άλλαξαν στους κανόνες για τους κολοσσούς της Wall Street και η Goldman Sachs παρά τα προσωρινά της στραβοπατήματα ανέκαμψε και πάλι.

Οι δεσμοί με την εξουσία

Πέρα από την αναμφίβολη ισχύ και επιρροή της στον επενδυτικό κόσμο τι ήταν όμως αυτό που έκανε να της δώσουν τον τίτλο της «τράπεζας που κυβερνά τον κόσμο» (O Μαρκ Ρος έχει γράψει σχετικό βιβλίο – στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο). Οι στενότατες σχέσεις της με την εξουσία. Ουσιαστικά τροφοδότησε κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες με στελέχη της. Από τον Σίντνεϊ Γουάινμπεργk, που διετέλεσε σύμβουλος των Ρούζβελτ, Τρούμαν και Άιζενχάουερ έγινε η αρχή.

Στα ονόματα των τελευταίων δεκαετιών ξεχωρίζουν ο Χένρι Πόλσον, υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ επί παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Προερχόταν από τις τάξεις της Goldman Sachs, όπως και ο Μάριο Ντράγκι, που ανέλαβε κατά την κρίση χρέους τα ηνία της ΕΚΤ.