«Ζημιά» 15 δισ. ευρώ έκανε το φαινόμενο του brain drain στην Ελλάδα

Στον «πάτο» της λίστας των χωρών του ΟΟΣΑ στην απασχόληση των πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης βρίσκεται η Ελλάδα.

Διπλάσια εμφανίζεται η ανεργία στις γυναίκες σε σύγκριση με αυτή των ανδρών.

Επίσης, καταγράφεται διατήρηση της δυσμενούς αναλογίας φοιτητών ανά διδάσκοντα ενώ το ποσοστό γυναικών στους διδάσκοντες παραμένει ένα από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Όπως επίσης η δημόσια χρηματοδότηση της ανώτατης Εκπαίδευσης , παραμένει στα χαμηλότερα ποσοστά στην Ε.Ε.

Το φαινόμενο του brain drain κόστισε στη χώρα 15 δισ. ευρώ. Στη διάρκεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης(2008-2016) έχει υπολογιστεί πως περίπου 450.000 Έλληνες επιστήμονες (με διαφορετικό κοινωνικοοικονομικό προφίλ συγκριτικά με το παρελθόν) έφυγαν για το εξωτερικό στο πλαίσιο αναζήτησης εργασίας υψηλής εξειδίκευσης έχοντας βρεθεί αντιμέτωποι με υψηλά ποσοστά ανεργίας, περικοπές μισθών και μειωμένες κοινωνικές παροχές.

Σύμφωνα με μελέτη της ICAP το 35% των επιστημόνων που έφυγαν είχαν σπουδές στα χρηματοοικονομικά, τη διοίκηση και το μάρκετινγκ, το 19% στις επιστήμες μηχανικού, το 12% στην πληροφορική, το 9% στην φιλολογία, την ιστορία και τις ξένες γλώσσες ενώ το υπόλοιπο 25% είχε σπουδές νομικής, ιατρικής, πολιτικών επιστημών, τεχνών κλπ

Tα στοιχεία προκύπτουν από την Ετήσια Έκθεση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ). σύμφωνα με την οποία – για το 2019 – παρά το γεγονός ότι στη χώρα το ποσοστό των πτυχιούχων εμφανίζει διαχρονικά ανοδική τάση και μάλιστα στις γυναίκες, η κατοχή μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών αυξάνει τις πιθανότητες απασχόλησης σε σύγκριση με τους αποφοίτους προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών.

Όσον αφορά στις αποδοχές των πτυχιούχων η Ελλάδα βρίσκεται σε σχετικά χαμηλή θέση μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ απέχοντας 20 ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο. Η ανεργία των πτυχιούχων στην Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο παρόλο που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη μείωση μεταξύ των ετών 2015-2019.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης έχουμε αύξηση φοιτητικού πληθυσμού ως ποσοστό του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα συγκριτικά με τις χώρες του ΟΟΣΑ και της Ευρώπης ενώ το ποσοστό των αποφοίτων παραμένει χαμηλότερο.

Οι αιτίες της φυγής των επιστημόνων στην Ελλάδα (brain drain) δεν είναι μόνο οικονομικής φύσης και δεν σχετίζονται μόνο με την οικονομική κρίση. Είναι απόρροια χρόνιων στρεβλώσεων στη λειτουργία της χώρας (π.χ. έλλειψη αξιοκρατίας, διαφθορά, έλλειψη οράματος και στρατηγικής σε εθνικό επίπεδο, εναρμόνιση συστημάτων εκπαίδευσης, οικονομίας και κοινωνίας, ακατάλληλο παραγωγικό μοντέλο) τροφοδοτούμενων από ένα ακατάλληλο πλαίσιο αξιών. Παρόλα αυτά πάμε στην προσέλκυση εγκεφάλων από τη διαρροή με πρωτοβουλίες που συνδέονται με την εξεύρεση ερηασίας συναφούς με τα προσόντα τους.

Η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις των χωρών του ΟΟΣΑ τόσο στην απασχόληση των πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ηλικίας 25-64 (74%) όσο και των νέων αποφοίτων ηλικίας 25-34 (70%) (επίπεδα 5-8) απέχοντας 14 ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ. Ωστόσο, η κατοχή μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών αυξάνει τις πιθανότητες απασχόλησης κατά 11%, σε σύγκριση με τους αποφοίτους προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών, ενώ η κατοχή διδακτορικού τίτλου κατά 17%.

Υψηλά ποσοστά εγεγγραμμένων φοιτητών

Η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά φοιτητικού πληθυσμού σε σχέση με τον πληθυσμό της. Βεβαίως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι επειδή η μέτρηση γίνεται επί των εγγεγραμμένων φοιτητών και ένα μεγάλο ποσοστό από αυτούς θεωρούνται μη ενεργοί, η σύγκριση δεν αποδίδει ακριβώς την πραγματικότητα.

Επιπλέον, το ποσοστό των αποφοίτων στο σύνολο των φοιτητών ετησίως παραμένει το χαμηλότερο μεταξύ των χωρών της Ευρώπης. Αξιοσημείωτο, επίσης, είναι το γεγονός ότι τόσο στην Ελλάδα παραμένει υψηλότερο το ποσοστό των ανδρών έναντι των γυναικών στον πρώτο κύκλο σπουδών σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες. Ωστόσο, στις μεταπτυχιακές σπουδές οι γυναίκες υπερτερούν των ανδρών.

Οι φοιτητές στην Ελλάδα κατανέμονται ως προς τα αντικείμενα σπουδών, στην πλειονότητά τους, κατά προτεραιότητα στις επιστήμες μηχανικής και επιστήμες διοίκησης και νομικής με τελευταίες τις υπηρεσίες.

Στην Ευρώπη οι περισσότεροι φοιτητές είναι ενταγμένοι στις επιστήμες διοίκησης και τις νομικές σπουδές και οι λιγότεροι στις γεωτεχνικές επιστήμες. Η Ελλάδα παραμένει η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία φοιτητών ανά διδάσκοντα απέχοντας από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο κατά περίπου 30 ποσοστιαίες μονάδες. Επισημαίνεται ότι το πλήθος των διδασκόντων σε σύγκριση με άλλες πληθυσμιακά παρόμοιες χώρες της Ευρώπης βρίσκεται στο ίδιο σχεδόν επίπεδο. Ωστόσο η αναλογία αποβαίνει δυσμενής λόγω του υπεράριθμου σχετικά φοιτητικού πληθυσμού, ο οποίος περιλαμβάνει τους μη ενεργούς φοιτητές.