Γιατί η Moody’s δεν αναβάθμισε την Ελλάδα στην επενδυτική βαθμίδα

Η Moody’s δεν έδωσε την πολυαναμενόμενη επενδυτική βαθμίδα στην ελληνική οικονομία, διατηρώντας την οικονομία μια μονάδα κάτω στο Ba1 με σταθερές προοπτικές (outlook).

H Moody’s, που ο οικονομολόγος και αρθρογράφος των «New York Times» Τόμας Φρίντμαν είχε χαρακτηρίσει ως μια από τις δυο υπερδυνάμεις, η άλλη είναι οι ΗΠΑ, είναι ο τελευταίος μεγάλος οίκος αξιολόγησης που δεν έχει αναβαθμίσει την ελληνική οικονομία.

Όπως αναφέρει ο οίκος, η αξιολόγηση Βa1 και το σταθερό outlook υποστηρίζονται από το ισχυρό ιστορικό μεταρρυθμίσεων που έχει οδηγήσει σε βελτίωση στη λειτουργία των θεσμών και της διακυβέρνησης, ισχυρότερες επενδύσεις και υγιέστερο τραπεζικό κλάδο.

Προσθέτει πάντως πως παρά την αναμενόμενη μεγάλη μείωση, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ θα παραμείνει υπερβολικά υψηλός. Ωστόσο, η ευνοϊκή δομή του χρέους και το μεγάλο κεφαλαιακό μαξιλάρι μετριάζουν τους κινδύνους.

Το χρέος όταν μπήκαμε στα μνημόνια ήταν 329 δισ. με ΑΕΠ 222 δισ. (148% του ΑΕΠ). Σήμερα, 13 χρόνια αργότερα, το ακαθάριστο δημόσιο χρέος είναι 407 δισ. με ΑΕΠ στα 194,5 δισ. (209%), ενώ το χρέος της γενικής κυβέρνησης είναι 357 δισ., δηλαδή στο 184% του ΑΕΠ…και ημείς άδομεν pic.twitter.com/d0biSl4yNy

— Nikos Michailidis (@NikosMichailid4) March 16, 2024

Η ελληνική οικονομία, σημειώνει ο οίκος, έχει αντέξει στην ενεργειακή κρίση, ενώ τα κεφάλαια της Ε.Ε. καθώς και οι ιδιωτικές επενδύσεις αναμένεται να στηρίξουν την ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια. Σε συνδυασμό με τις συνεχιζόμενες μεταρρυθμίσεις, εκτιμά, θα μπορέσουν να ενισχυθούν οι αναπτυξιακές προοπτικές, αντισταθμίζοντας σε κάποιο βαθμό την αρνητική επίπτωση από το δημογραφικό.

Η ανάπτυξη στην Ελλάδα επιβραδύνθηκε στο 2% το 2023 από 5,6% το 2022, καθώς ο υψηλός πληθωρισμός και η νομισματική σύσφιξη επιβάρυναν την κατανάλωση και τις επενδύσεις. Τα έσοδα από τον τουρισμό ωστόσο ανήλθαν σε νέα επίπεδα ρεκόρ.

Η Moody’s προβλέπει ανάπτυξη 2,4% το 2024 και 2,3% το 2025, με στήριξη από την εγχώρια ζήτηση και τις εξαγωγές, ενώ ο πληθωρισμός αναμένεται να υποχωρήσει γύρω στο 2%. Ο δείκτης χρέους της Ελλάδας εκτιμάται ότι θα έχει μειωθεί στο 161% του ΑΕΠ στο τέλος του 2023 από 172,6% το 2022 και η Moody’s προβλέπει περαιτέρω μείωση στο 148% στο τέλος του 2025.

Σημειώνεται ότι ο οίκος επισημαίνει ότι η παρούσα έκθεση στο πλαίσιο της «περιοδικής αξιολόγησης» του ελληνικού rating δεν προαναγγέλλει ή αποτελεί ένδειξη για το αν θα προχωρήσει σε αλλαγές στην αξιολόγηση της οικονομίας.

Ένα σκαλοπάτι πριν την επενδυτική

Ο οίκος Scope Ratings έκανε την αρχή όταν στις 4 Αυγούστου του 2023 έδωσε την επενδυτική βαθμίδα. Τον Σεπτέμβριο ακολούθησε ο DBRS. Την σκυτάλη πήρε ο S&P, ο οίκος που ανήκει στη ηγετική τριάδα των αξιολογήσεων παγκοσμίως και αναβαθμίζει τα ελληνικά ομόλογα τον Οκτώβριο. Η Fitch έγινε ο τέταρτος οίκος, μεταξύ των αναγνωρισμένων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που έδωσε επενδυτική βαθμίδα στις 2 Δεκεμβρίου.

H Moody’s στην προηγούμενη αξιολόγηση έκανε την έκπληξη, δίνοντας διπλή αναβάθμιση στην ελληνική οικονομία. Ειδικότερα, αναβάθμισε το αξιόχρεο κατά δύο βαθμίδες, σε «Ba1» από «Ba3», με «σταθερές» τις προοπτικές επαναξιολόγησης.

Ωστόσο αυτή τη φορά πάγωσε τις προσδοκίες διατηρώντας την οικονομία ένα σκαλοπάτι πριν την επενδυτική βαθμίδα. Ο οίκος εκτιμά ότι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ θα ανέλθει στο 2,4% το 2024 και 2,3% το 2025.

Η ανακοίνωση της Moody’s

«Οι αξιολογήσεις Ba1 της Ελλάδας και οι σταθερές προοπτικές» σημειώνεται στην ανακοίνωση του οίκου αξιολόγησης «υποστηρίζονται από ένα σταθερό ιστορικό μεταρρυθμίσεων, το οποίο έχει οδηγήσει σε ορατές βελτιώσεις των θεσμών και της διακυβέρνησης, σε ισχυρότερες επενδύσεις και σε έναν υγιέστερο τραπεζικό τομέα.

Παρά την αναμενόμενη μεγάλη μείωση, το χρέος σε σχέση με το ΑΕΠ θα παραμείνει πολύ υψηλό. Ωστόσο, η ευνοϊκή διάρθρωση του χρέους και το μεγάλο ταμειακό απόθεμα αποτελούν σημαντικά μετριαστικά στοιχεία. Η ελληνική οικονομία έχει αντέξει την ενεργειακή κρίση και τα σημαντικά κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ, σταθερό Ααα) καθώς και οι ιδιωτικές επενδύσεις θα στηρίξουν την ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια.

Μαζί με τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων αυτό θα συμβάλει στην άνοδο της δυνητικής ανάπτυξης και θα αντισταθμίσει σε κάποιο βαθμό την αρνητική επίπτωση από τα δυσμενή δημογραφικά στοιχεία.

Η οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας επιβραδύνθηκε στο 2% το 2023 από 5,6% το 2022, καθώς ο υψηλός πληθωρισμός και η νομισματική σύσφιξη επιβάρυναν την αύξηση της κατανάλωσης και των επενδύσεων. Τα έσοδα από τον τουρισμό, ωστόσο, έφθασαν σε νέο ρεκόρ.

Η Moody’s προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,4% το 2024 και 2,3% το 2025, με στήριξη από την εγχώρια ζήτηση και τις εξαγωγές, ενώ οι ρυθμοί πληθωρισμού θα μειωθούν σε περίπου 2%. Οι χαμηλότερες τιμές ενέργειας και οι ισχυρότερες εξαγωγές υπηρεσιών έχουν συμβάλει στη μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στο 6,4% του ΑΕΠ το 2023, από έλλειμμα 10,3% το 2022.

Έλλειμμα και χρέος

Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας βελτιώθηκε απότομα σε λιγότερο από 1% του ΑΕΠ το 2023 από 2,4% το 2022, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Moody’s. Τα στοιχεία με βάση τα ταμειακά διαθέσιμα δείχνουν ισχυρή αύξηση των εσόδων κατά 4,9% που ξεπερνά την αύξηση των δαπανών κατά μόλις 0,9%. Η Moody’s αναμένει ότι τα ελλείμματα θα σταθεροποιηθούν στο 0,9% του ΑΕΠ το 2024-25 και τα πρωτογενή πλεονάσματα θα διαμορφωθούν γύρω στο 2% του ΑΕΠ. Ο δείκτης χρέους της Ελλάδας εκτιμάται ότι θα έχει μειωθεί στο 161% του ΑΕΠ στο τέλος του 2023 από 172,6% το 2022 και η Moody’s προβλέπει περαιτέρω μείωση στο 148% στο τέλος του 2025.

Η οικονομική ευρωστία της Ελλάδας “baa1”, εξισορροπεί υψηλότερα επίπεδα πλούτου από ό,τι οι ομοειδείς επιχειρήσεις με παρόμοια αξιολόγηση και ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης τα επόμενα τρία χρόνια με το μέτριο οικονομικό μέγεθος και τις προκλήσεις για τη δυνητική ανάπτυξη από τα δυσμενή δημογραφικά στοιχεία. Η βαθμολογία “baa2” της Ελλάδας για την ισχύ των θεσμών και της διακυβέρνησης αντανακλά την ισχυρή δυναμική στην εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που έχουν ήδη επιφέρει απτή πρόοδο σε διάφορους τομείς.

Ωστόσο, η αναδιάρθρωση του χρέους το 2012 εξακολουθεί να επιβαρύνει την αξιολόγηση. Η δημοσιονομική ευρωστία “ba2” βασίζεται στην πολύ υψηλή αλλά ταχέως μειούμενη επιβάρυνση του χρέους της κυβέρνησης, η οποία υποστηρίζεται από μια ευνοϊκή διάρθρωση του χρέους με χαμηλά επιτόκια και πολύ μεγάλες λήξεις. Η ευαισθησία στον κίνδυνο εκδήλωσης γεγονότων στην κατηγορία “ba”, εξακολουθεί να οφείλεται στους κινδύνους που σχετίζονται με τον τραπεζικό τομέα, παρά τη σημαντική μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs).

Σταθερές προοπτικές

Οι σταθερές προοπτικές εξισορροπούν τις βαθιές διαρθρωτικές βελτιώσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να προσφέρουν ισχυρότερες πιστωτικές μετρήσεις από ό,τι αναμένει σήμερα η Moody’s, με τις διαρθρωτικές προκλήσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να επιβαρύνουν το πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας περισσότερο από ό,τι θεωρείται σήμερα.

Η συναίνεση γύρω από τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων που βελτιώνουν τη λειτουργία των αγορών εργασίας και προϊόντων της Ελλάδας και επιτυγχάνουν δημοσιονομικά πρωτογενή πλεονάσματα μπορεί να αποφέρει μεγαλύτερα από τα αναμενόμενα θετικά αποτελέσματα. Οι προκλήσεις περιλαμβάνουν ένα μεγάλο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Επιπλέον, δεδομένου του μεγέθους και της σημασίας τομέων όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία, η οικονομία είναι ευάλωτη σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς, και περαιτέρω βελτιώσεις όσον αφορά την οικονομική ανθεκτικότητα μέσω της διεύρυνσης της εξαγωγικής βάσης θα χρειαστούν χρόνο.

Οι ανοδικές και οι πτωτικές πιέσεις

Ανοδικές πιέσεις θα μπορούσαν να προκύψουν υπό το σενάριο της συνέχισης της οικονομικής πολιτικής και της δέσμευσης για δημοσιονομική εξυγίανση, σε συνδυασμό με την επιτυχή εφαρμογή των υπόλοιπων μεταρρυθμίσεων, ιδίως στο δικαστικό σύστημα, που θα οδηγούσαν σε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς, ταχύτερη από την αναμενόμενη βελτίωση της δημοσιονομικής ευρωστίας και την απομάκρυνση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, που θα στήριζαν μια υψηλότερη αξιολόγηση.

Επιπλέον, μια ταχύτερη αλλαγή στην οικονομική δομή της Ελλάδας που συμβάλλει στη βελτίωση της οικονομικής ανθεκτικότητας θα ήταν θετική για την πιστοληπτική ικανότητα. Περαιτέρω βελτιώσεις στον τραπεζικό τομέα, μειώνοντας τη μεταβλητότητα της κερδοφορίας και φέρνοντας την ποιότητα του ενεργητικού και τους δείκτες κεφαλαιοποίησης πιο κοντά στο μέσο όρο της ζώνης του ευρώ, θα ήταν επίσης πιστωτικά θετικές.

Πτωτικές πιέσεις θα μπορούσαν να προκύψουν εάν μια αντιστροφή της πορείας πολιτικής που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια ή ενδείξεις ότι οι μεταρρυθμίσεις του παρελθόντος δεν αποδίδουν την ώθηση στην ανάπτυξη και τους δημοσιονομικούς λογαριασμούς που αναμένεται επί του παρόντος, επιβαρύνοντας το επιχειρηματικό κλίμα και τις επενδύσεις, θα ασκούσαν πτωτικές πιέσεις στην αξιολόγηση. Ειδικότερα, ενδείξεις ότι είναι πιθανή μια διαρκής, ουσιαστική επιδείνωση της δημοσιονομικής θέσης της κυβέρνησης, ενδεχομένως σε συνδυασμό με μια απότομη επιδείνωση της υγείας του τραπεζικού τομέα, θα προκαλούσαν αρνητική δράση αξιολόγησης. Μια κλιμάκωση της γεωπολιτικής κατάστασης στην Ευρώπη με τη συμμετοχή του ΝΑΤΟ θα οδηγούσε επίσης πιθανότατα σε πτωτικές πιέσεις στην αξιολόγηση.