Νουριέλ Ρουμπινί: «Έρχεται η μητέρα όλων των οικονομικών κρίσεων»

Ο Νουριέλ Ρουμπίνι είναι Αμερικανός οικονομολόγος, τέως καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και επίτιμος καθηγητής του Stern School of Business, πρόεδρος της συμβουλευτικής εταιρείας “Roubini Global Economics” και προβλέπει σε άρθρο του στο project-syndicate ότι έρχεται η «μητέρα όλων των οικονομικών κρίσεων»!

Όπως λέει χαρακτηριστικά, ο παγκόσμιος πληθωρισμός πιέζει ένα τεράστιο «βουνό» χρέους του δημοσίου αλλά και του ιδιωτικού τομέα και «το ονομαστικό και πραγματικό κόστος δανεισμού θα αυξηθεί ενώ η μητέρα όλων των στασιμοπληθωριστικών κρίσεων χρέους μπορεί να αναβληθεί, όχι να αποφευχθεί».

Με λίγα λόγια αυτό που λέει ο Νουριέλ Ρουμπινί είναι ότι σύντομα θα χρέη δεν θα μπορούν να εξυπηρετηθούν, κι όταν αυτό συμβεί θα καταρρεύσει όλο το οικονομικό σύστημα που βασίζεται σε μία απλή και αφηρημένη έννοια: Στην εμπιστοσύνη.

Συγκεκριμένα ο Νουριέλ Ρουμπινί είπε:

«Μετά από χρόνια εξαιρετικά χαλαρών δημοσιονομικών, νομισματικών και πιστωτικών πολιτικών και την έναρξη σημαντικών αρνητικών σοκ προσφοράς, οι στασιμοπληθωριστικές πιέσεις πιέζουν τώρα ένα τεράστιο βουνό χρέους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

Η μητέρα όλων των οικονομικών κρίσεων διαφαίνεται, και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα μπορούν να κάνουν ελάχιστα για αυτό .

Η παγκόσμια οικονομία βαδίζει προς μια άνευ προηγουμένου συρροή οικονομικών, χρηματοπιστωτικών και κρίσεων χρέους, μετά την έκρηξη των ελλειμμάτων, του δανεισμού και της μόχλευσης τις τελευταίες δεκαετίες.

Στον ιδιωτικό τομέα, το βουνό του χρέους περιλαμβάνει αυτό των νοικοκυριών (όπως στεγαστικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες, δάνεια αυτοκινήτων, φοιτητικά δάνεια, προσωπικά δάνεια), επιχειρήσεις και εταιρείες (τραπεζικά δάνεια, ομολογιακό χρέος και ιδιωτικό χρέος) και τον χρηματοπιστωτικό τομέα (υποχρεώσεις τραπεζικών και μη τραπεζικών ιδρυμάτων).

Στον δημόσιο τομέα, περιλαμβάνει ομόλογα κεντρικής, επαρχιακής και τοπικής κυβέρνησης και άλλες επίσημες υποχρεώσεις, καθώς και σιωπηρά χρέη, όπως μη χρηματοδοτούμενες υποχρεώσεις από συνταξιοδοτικά προγράμματα και συστήματα υγειονομικής περίθαλψης – όλα αυτά θα συνεχιστούν να μεγαλώνουν όσο γερνούν οι κοινωνίες.

Βλέποντας μόνο τα ρητή χρέη, τα στοιχεία είναι συγκλονιστικά. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το συνολικό χρέος του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα ως μερίδιο του ΑΕΠ αυξήθηκε από 200% το 1999 σε 350% το 2021.

Η αναλογία είναι τώρα 420% στις προηγμένες οικονομίες και 330% στην Κίνα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι 420%, το οποίο είναι το υψηλότερο ποσοστό από ό,τι κατά την διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Φυσικά, το χρέος μπορεί να τονώσει την οικονομική δραστηριότητα εάν οι δανειολήπτες επενδύσουν σε νέα κεφάλαια (μηχανήματα, σπίτια, δημόσιες υποδομές) που αποφέρουν υψηλότερες αποδόσεις από το κόστος δανεισμού.

Όμως, μεγάλο μέρος του δανεισμού προορίζεται απλώς για την χρηματοδότηση καταναλωτικών δαπανών πάνω από το εισόδημά του καθενός σε επίμονη βάση – και αυτό είναι μια συνταγή χρεοκοπίας. Επιπλέον, οι επενδύσεις σε «κεφάλαιο» μπορεί επίσης να είναι επικίνδυνες, είτε ο δανειολήπτης είναι ένα νοικοκυριό που αγοράζει ένα σπίτι σε τεχνητά διογκωμένη τιμή, μια εταιρεία που επιδιώκει να επεκταθεί πολύ γρήγορα ανεξάρτητα από τις αποδόσεις, είτε μια κυβέρνηση που ξοδεύει τα χρήματα σε «λευκούς ελέφαντες» (υπερβολικά και άχρηστα έργα υποδομής).

Τέτοιος υπερδανεισμός γίνεται εδώ και δεκαετίες, για διάφορους λόγους. Ο εκδημοκρατισμός της χρηματοδότησης επέτρεψε στα νοικοκυριά με περιορισμένο εισόδημα να χρηματοδοτήσουν την κατανάλωση με χρέος.

Οι κεντροδεξιές κυβερνήσεις μειώνουν επίμονα τους φόρους χωρίς επίσης να μειώνουν τις δαπάνες, ενώ οι κεντροαριστερές κυβερνήσεις ξοδεύουν γενναιόδωρα σε κοινωνικά προγράμματα που δεν χρηματοδοτούνται πλήρως με επαρκείς υψηλότερους φόρους. Και οι φορολογικές πολιτικές που ευνοούν το χρέος έναντι των ιδίων κεφαλαίων, υποβοηθούμενοι από τις εξαιρετικά χαλαρές νομισματικές και πιστωτικές πολιτικές των κεντρικών τραπεζών, έχουν τροφοδοτήσει μια άνοδο του δανεισμού τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα.

Χρόνια ποσοτικής χαλάρωσης (QE) και πιστωτικής χαλάρωσης διατήρησαν το κόστος δανεισμού κοντά στο μηδέν, και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και αρνητικό (όπως στην Ευρώπη και την Ιαπωνία μέχρι πρόσφατα). Μέχρι το 2020, το δημόσιο χρέος ισοδύναμου σε δολάρια αρνητικής απόδοσης ήταν 17 τρισεκατομμύρια δολάρια και σε ορισμένες σκανδιναβικές χώρες, ακόμη και τα στεγαστικά δάνεια είχαν αρνητικά ονομαστικά επιτόκια.

Αυτές οι εξελίξεις συμπίπτουν με την επιστροφή του στασιμοπληθωρισμού (υψηλός πληθωρισμός παράλληλα με ασθενή ανάπτυξη).

Η τελευταία φορά που οι προηγμένες οικονομίες γνώρισαν τέτοιες συνθήκες ήταν τη δεκαετία του 1970. Αλλά τουλάχιστον τότε, οι δείκτες χρέους ήταν πολύ χαμηλοί. Σήμερα, αντιμετωπίζουμε τις χειρότερες πτυχές της δεκαετίας του 1970 (στασιμοπληθωριστικά σοκ) παράλληλα με τις χειρότερες πτυχές της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Και αυτή την φορά, δεν μπορούμε απλώς να μειώσουμε τα επιτόκια για να τονώσουμε την ζήτηση.

Εξάλλου, η παγκόσμια οικονομία πλήττεται από επίμονους βραχυπρόθεσμους και μεσοπρόθεσμους αρνητικούς κλυδωνισμούς προσφοράς που μειώνουν την ανάπτυξη και αυξάνουν τις τιμές και το κόστος παραγωγής.

Αυτές περιλαμβάνουν τις επιπτώσεις της πανδημίας στην προσφορά εργασίας και αγαθών, τον αντίκτυπο του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία στις τιμές των εμπορευμάτων. Η ολοένα και πιο καταστροφική πολιτική μηδενικού COVID-19 της Κίνας και μια ντουζίνα άλλα μεσοπρόθεσμα σοκ – από την (σ.σ. δήθεν) κλιματική αλλαγή έως τις γεωπολιτικές εξελίξεις – που θα δημιουργήσουν πρόσθετες στασιμοπληθωριστικές πιέσεις.

Σε αντίθεση με την οικονομική κρίση του 2008 και τους πρώτους μήνες του COVID-19, η απλή διάσωση ιδιωτικών και δημόσιων παραγόντων με χαλαρές μακροοικονομικές πολιτικές θα έριχνε περισσότερη βενζίνη στην πυρκαγιά του πληθωρισμού.

Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξει μια σκληρή προσγείωση – μια βαθιά, παρατεταμένη ύφεση – που θα ξεπερνά το μέγεθος μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης. Καθώς οι φούσκες περιουσιακών στοιχείων σκάνε, οι δείκτες εξυπηρέτησης του χρέους αυξάνονται και τα προσαρμοσμένα με τον πληθωρισμό εισοδήματα μειώνονται στα νοικοκυριά, τις εταιρείες και τις κυβερνήσεις, η οικονομική κρίση και το χρηματοπιστωτικό κραχ θα τροφοδοτούν το ένα το άλλο.

Σίγουρα, οι προηγμένες οικονομίες που δανείζονται στο δικό τους νόμισμα μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια περίοδο απροσδόκητου πληθωρισμού για να μειώσουν την πραγματική αξία κάποιου ονομαστικού μακροπρόθεσμου χρέους σταθερού επιτοκίου.

Καθώς οι κυβερνήσεις δεν είναι πρόθυμες να αυξήσουν τους φόρους ή να μειώσουν τις δαπάνες για να μειώσουν τα ελλείμματά τους, η νομισματικότητα του ελλείμματος της κεντρικής τράπεζας θα θεωρηθεί και πάλι ως ο δρόμος της ελάχιστης αντίστασης.

Αλλά δεν μπορείς να κοροϊδεύεις όλους τους ανθρώπους όλη την ώρα. Μόλις το τζίνι του πληθωρισμού βγει από το μπουκάλι – κάτι που θα συμβεί όταν οι κεντρικές τράπεζες εγκαταλείψουν τον αγώνα ενόψει του επικείμενου οικονομικού και χρηματοπιστωτικού κραχ – το ονομαστικό και πραγματικό κόστος δανεισμού θα αυξηθεί. Η μητέρα όλων των στασιμοπληθωριστικών κρίσεων χρέους μπορεί να αναβληθεί, όχι να αποφευχθεί».