Νουριέλ Ρουμπινί: «Τσουνάμι χρέους κάνει επίθεση στην παγκόσμια οικονομία»

H παγκόσμια οικονομία δέχεται επίθεση από δυσθεώρητα «τσουνάμι» χρέους γεγονός το οποίο προοιωνίζεται τυφώνες για τις κυβερνήσεις, οι οποίες παλεύουν να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή κρίση, τον πληθωρισμό και σειρά σοβαρών γεωπολιτικών κινδύνων, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία αναφέρει ο Νουριέλ Ρουμπινί.

Σύμφωνα με την S&P Global, οι αυξήσεις των επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών θα μπορούσαν να επιβαρύνουν τους δανειολήπτες παγκοσμίως με 8,6 τρισεκατομμύρια δολάρια επιπλέον κόστος εξυπηρέτησης τα επόμενα χρόνια (σωρευτικά πάνω από 300 τρισεκατομμύρια δολάρια).

«Η παγκόσμια οικονομία βαδίζει προς μια άνευ προηγουμένου συρροή οικονομικών, χρηματοπιστωτικών κρίσεων και κρίσεων χρέους, μετά την έκρηξη των ελλειμμάτων, του δανεισμού και της μόχλευσης των τελευταίων δεκαετιών.

Στον ιδιωτικό τομέα, το βουνό του χρέους αφορά τα νοικοκυριά (π.χ. στεγαστικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες, δάνεια αυτοκινήτων, φοιτητικά δάνεια, προσωπικά δάνεια), τις επιχειρήσεις (τραπεζικά δάνεια, ομολογιακό χρέος και ιδιωτικό χρέος) και τον χρηματοπιστωτικό τομέα (υποχρεώσεις τραπεζικών και μη τραπεζικών ιδρυμάτων).

Στον δημόσιο τομέα, αφορά τα ομόλογα κεντρικών, επαρχιακών και τοπικών κυβερνήσεων και άλλες επίσημες υποχρεώσεις, καθώς και σιωπηρά χρέη, όπως μη χρηματοδοτούμενες υποχρεώσεις από συνταξιοδοτικά προγράμματα και συστήματα υγειονομικής περίθαλψης – όλα αυτά θα συνεχιστούν να αυξάνονται όσο οι κοινωνίες γερνούν».

Και τα στοιχεία είναι… συγκλονιστικά, επισημαίνει ο Nouriel Roubini.

«Σε παγκόσμιο επίπεδο, το συνολικό χρέος του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα ως ποσοστού του ΑΕΠ αυξήθηκε από 200% το 1999 σε 350% το 2021.
Ο δείκτης είναι τώρα 420% στις προηγμένες οικονομίες και 330% στην Κίνα.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι 420% – σε υψηλότερα επίπεδα από ό,τι κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Φυσικά, το χρέος μπορεί να τονώσει την οικονομική δραστηριότητα εάν οι δανειολήπτες επενδύσουν νέα κεφάλαια (μηχανήματα, σπίτια, δημόσιες υποδομές) που θα αποφέρουν υψηλότερες αποδόσεις από το κόστος δανεισμού.

Αλλά μεγάλο μέρος των δανείων προορίζεται απλώς για τη χρηματοδότηση καταναλωτικών δαπανών– και αυτό είναι μια συνταγή χρεοκοπίας».

Επιπλέον, οι επενδύσεις σε «κεφάλαιο» μπορεί επίσης να είναι επικίνδυνες, είτε ο δανειολήπτης είναι ένα νοικοκυριό που αγοράζει ένα σπίτι σε τεχνητά διογκωμένη τιμή, είτε μια εταιρεία που επιδιώκει να επεκταθεί γρήγορα ανεξάρτητα από τις αποδόσεις, είτε μια κυβέρνηση που ξοδεύει τα χρήματα σε «λευκούς ελέφαντες» (υπερβολικά αλλά άχρηστα έργα υποδομής).
Τέτοιος υπερδανεισμός γίνεται εδώ και δεκαετίες, για διάφορους λόγους.

Ο εκδημοκρατισμός της χρηματοδότησης επέτρεψε στα νοικοκυριά με περιορισμένο εισόδημα να αυξήσουν την κατανάλωση με χρέος.

Οι κεντροδεξιές κυβερνήσεις μειώνουν επίμονα τους φόρους χωρίς να μειώνουν τις δαπάνες, ενώ οι κεντροαριστερές κυβερνήσεις ξοδεύουν κεφάλαια σε κοινωνικά προγράμματα που δεν χρηματοδοτούνται πλήρως με επαρκώς υψηλότερους φόρους.

Και οι δημοσιονομικές πολιτικές που ευνοούν το χρέος έναντι των ιδίων κεφαλαίων, υποβοηθούμενες από τις εξαιρετικά χαλαρές νομισματικές και πιστωτικές πολιτικές των κεντρικών τραπεζών, πυροδότησαν μια άνοδο του δανεισμού τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα.
Χρόνια ποσοτικής χαλάρωσης (QE) και πιστωτικής χαλάρωσης διατήρησαν το κόστος δανεισμού κοντά στο μηδέν, και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και σε αρνητικά επίπεδα (όπως στην Ευρώπη και την Ιαπωνία μέχρι πρόσφατα).

Η έκρηξη των δεικτών χρέους υπονοούν ότι πολλοί δανειολήπτες –νοικοκυριά, εταιρείες, τράπεζες, σκιώδεις τράπεζες, κυβερνήσεις, ακόμη και ολόκληρες χώρες– ήταν αφερέγγυα «ζόμπι» που υποστηρίζονταν από χαμηλά επιτόκια (τα οποία διατήρησαν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους τους διαχειρίσιμο ).

Τόσο κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 όσο και της κρίσης της COVID-19, πολλοί αφερέγγυοι «δρώντες» και οντότητες που θα είχαν χρεοκοπήσει διασώθηκαν με τις πολιτικές των μηδενικών ή αρνητικών επιτοκίων, την ποσοτική χαλάρωση και τα απευθείας δημοσιονομικά bail out.

Αλλά τώρα, ο πληθωρισμός –που τροφοδοτείται από τις ίδιες εξαιρετικά χαλαρές δημοσιονομικές, νομισματικές και πιστωτικές πολιτικές– έχει τερματίσει αυτή την οικονομική Αυγή των Zωντανών Νεκρών.

Με τις κεντρικές τράπεζες να αναγκάζονται να αυξήσουν τα επιτόκια σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσουν τη σταθερότητα των τιμών, τα ζόμπι αντιμετωπίζουν απότομες αυξήσεις στο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους τους.

Για πολλούς, αυτό αποτελεί τριπλό κακό, επειδή ο πληθωρισμός διαβρώνει επίσης το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών και μειώνει την αξία των περιουσιακών στοιχείων των νοικοκυριών.

Το ίδιο ισχύει για τις ευάλωτες εταιρείες, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις κυβερνήσεις που παρουσιάζουν υπερβολική μόχλευση: αντιμετωπίζουν απότομα αυξανόμενο κόστος δανεισμού, μείωση εισοδημάτων και εσόδων, και μείωση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων ταυτόχρονα.

Ακόμη χειρότερα, αυτές οι εξελίξεις συμπίπτουν με την επιστροφή του στασιμοπληθωρισμού (υψηλός πληθωρισμός παράλληλα με ασθενή ανάπτυξη).
Η τελευταία φορά που οι προηγμένες οικονομίες «δοκίμασαν» τέτοιες συνθήκες ήταν τη δεκαετία του 1970.

Αλλά τουλάχιστον τότε οι δείκτες χρέους ήταν πολύ χαμηλοί.
Σήμερα, αντιμετωπίζουμε τις χειρότερες πτυχές της δεκαετίας του 1970 (στασιμοπληθωριστικά σοκ) παράλληλα με τις χειρότερες πτυχές της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Και αυτή τη φορά, δεν μπορούμε απλώς να μειώσουμε τα επιτόκια για να τονώσουμε τη ζήτηση.
Εξάλλου, η παγκόσμια οικονομία πλήττεται από επίμονους βραχυπρόθεσμους και μεσοπρόθεσμους αρνητικούς κλυδωνισμούς προσφοράς που μειώνουν την ανάπτυξη και αυξάνουν τις τιμές και το κόστος παραγωγής.

«Σε αντίθεση με την οικονομική κρίση του 2008 και τους πρώτους μήνες του COVID-19, η απλή διάσωση ιδιωτικών και δημόσιων παραγόντων με χαλαρές μακροοικονομικές πολιτικές θα έριχνε περισσότερη βενζίνη στην πυρκαγιά του πληθωρισμού» καταλήγει ο Νouriel Roubini.