Ζητείται ελπίς με την πολιτική ευθύνη στα αζήτητα…

Από τη γέννησή της ακόμα η δημοκρατία (Κλεισθένης, 6ος αι. πΧ) ήταν το πολίτευμα της ευθύνης. Τρανταχτή απόδειξη γι’ αυτό ήταν το γεγονός της δημόσιας λογοδοσίας (εννιά φορές τον χρόνο) των επώνυμων ( 10) αρχόντων στη Εκκλησία του Δήμου από την οποία ζητούσαν ψήφο εμπιστοσύνης.

Η μεγάλη σημασία της ανάληψης πολιτικής ευθύνης είναι και σήμερα από τα πρωτεύοντα ζητούμενα σε μια δημοκρατία. Γι’ αυτό και το τρίπτυχο ”λογοδοσία, διαφάνεια και ακεραιότητα” έγιναν πρόταση ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την 25η Μαρτίου του 2014 (καθόλου τυχαία σημειολογική σύμπτωση με την ημέρα εορτασμού της εθνικής μας παλιγγενεσίας).

Ο εγκιβωτισμός στην έννοια της λογοδοσίας δυο λέξεων με αντίθετη σημασία (υπεύθυνος ανεύθυνος) είναι δεδομένος και γι’ αυτό στην περίπτωση της πολιτικής ευθύνης κάνουμε λόγο για ”υπεύθυνους” (δηλ. ευσυνείδητους) και ”ανεύθυνους” (δηλ. ασυνείδητους, αναξιόπιστους) πολιτικούς.

Πολιτικούς οι οποίοι δεν μπορούν να αποστασιοποιηθούν από την πολιτική ευθύνη για ό,τι έγινε ή γίνεται στη διάρκεια της θητείας τους επικαλούμενοι είτε ευθύνες των προκατόχων τους είτε έλλειψη ενημέρωσης ή γνώσης δική τους.

Κι αυτό επιβεβαιώνει με τον καλύτερο τρόπο ότι η πολιτική ευθύνη είναι η ουσία της δημοκρατίας. Ως εκ τούτου είναι αδικαιολόγητο να ακούμε πολιτικούς που μας κυβερνούν να απεκδύονται τις ευθύνες των πράξεων ή των παραλείψεών τους, εκτός κι αν υπονοούν ότι βρίσκονται μεν στην κυβέρνηση αλλά δεν κυβερνούν. Βρίσκονται απλώς στην εξουσία…

Αν ισχύει η τελευταία περίπτωση, φυσικά, τίθεται σε αίρεση η γνησιότητα της δημοκρατίας και η απρόσκοπτη λειτουργία της, αφού δεν νοείται αυτή χωρίς την ανάληψη ή τον καταλογισμό πολιτικής ευθύνης εκ μέρους των πολιτικών αρμοδίων. Πολιτικής ευθύνης αντικειμενικής (για πράξεις ή παραλείψεις του καθ’ ύλην αρμόδιου που λογοδοτεί) και υποκειμενικής (για πράξεις ή παραλείψεις του τομέα ευθύνης του).

Σημειωτέον ότι η τελευταία, η υποκειμενική ευθύνη, αφορά είτε πρόσωπο (αυτό που κατέχει πολιτικό αξίωμα), είτε ένα συλλογικό υποκείμενο (ένα κόμμα ή το σύνολο της κυβέρνησης, για παράδειγμα). H κοινοβουλευτική ευθύνη, ως εκ τούτου, αφορά είτε τον ίδιο τον Πρωθυπουργό και την κυβέρνησή του είτε κάποιον απ’ τους υπουργούς ή υφυπουργούς του ατομικά.

Κι αυτό, σύμφωνα με τους άγραφους κανόνες δημοκρατικής ορθότητας (η οποία απαιτεί απ’ τους εκλεγμένους εκπροσώπους του λαού να δεσμεύονται όχι μόνο στους γραπτούς, αλλά και σε ορισμένους άγραφους νόμους που παραπέμπουν στην ”αιδώ” των αρχαίων Ελλήνων), έχει ή θα έπρεπε να έχει ως επακόλουθο είτε την παραίτηση είτε την άρση εμπιστοσύνης της Βουλής ή την άρση της εμπιστοσύνης του Πρωθυπουργού προς τον ανεύθυνο υπουργό ή υφυπουργό του.

”Ψιλά γράμματα” όλα αυτά θα μου πείτε, με βάση την παρελθούσα και την νυν πολιτική εμπειρία σας. Κι εγώ θα συμφωνήσω μαζί σας, γιατί η αιδώς προκαλεί ευθιξία, αυτοσεβασμό και ευαισθησία, τα οποία ούτε τα είδαμε ”χθες” ούτε τα βλέπουμε σήμερα από του αριστεροδεξιούς κυβερνώντες.

– ”Τον μη δυνάμενον αιδούς και δίκης μετέχειν κτείνειν ως νόσον πόλεως” (Αυτός που δεν έχει ντροπή δεν είχε θέση στον δημόσιο βίο”), .λέει ο Περικλής εξαίροντας την αθηναϊκή δημοκρατία (Πλάτωνας ”Πρωταγόρας”, 322c, 322d).

Αλλά πότε υπάκουσαν στις επιταγές της αιδούς οι πολιτικοί, για να υπακούσουν τώρα; Κι πότε είχαμε πολιτικούς που, για να μην επισύρουν τον λαϊκό ψόγο λόγω των ευθυνών τους, επέλεγαν εκούσια την παραίτηση από το αξίωμά τους; Ποτέ ή σχεδόν ποτέ, για να μην είμαστε απόλυτοι, γιατί – κατά το παρελθόν είχαμε ελάχιστες αλλά υπαρκτές παραιτήσεις για λόγους καθαρά ευθιξίας και χωρίς να τους ζητηθεί να παραιτηθούν.

Αρκεί να θυμηθούμε αυτήν του υπουργού Βιομηχανίας Σταύρου Δήμα (επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Μητσοτάκη) μετά από επεισόδιο με την Μαρίκα Μητσοτάκη το 1991 ή την παραίτηση του υπουργού Δικαιοσύνης Αναστάσιου Πεπονή (επί πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου), όταν μια εφημερίδα κατήγγειλε ότι γίνονταν προσλήψεις στο Δημόσιο από το παράθυρο, κατά παράβαση του νόμου 2194 (”νόμος Πεπονή”-ΑΣΕΠ, 1995).

Εξαίρεση αποτελεί η παραίτηση το 1995 του Κώστα Σημίτη (”καθ’ υπόδειξη” του τότε πρωθυπουργού Α. Παπανδρέου από τη θέση του υπουργού Βιομηχανίας μετά τη δήλωσηή του στη ΔΕΘ ότι δεν ήταν ευχαριστημένος από τον τρόπο που ο αρμόδιος υπουργός χειρίστηκε το θέμα των ναυπηγείων Σκαραμαγκά.

Με βάση τα προαναφερθέντα, ας εστιάσουμε στη σημερινή πραγματικότητα όπου ένα σπάνιο καιρικό φαινόμενο (η χιονοκαταιγίδα ”Ελπίς”) έφερε στην επικαιρότητα το ζήτημα της πολιτικής ευθύνης των αρμοδίων της κυβέρνησης Μητσοτάκη, οι οποίοι – όπως αποδείχθηκε – ”καθεύδουν υπό μανδραγόρα” (κοινώς ”πιάνονται στον ύπνο”) κάθε φορά που ενσκήπτουν σφοδρά φυσικά φαινόμενα (πυρκαγιές ”χθες” και χιονοκαταιγίδες με κεραυνούς σήμερα), έστω κι αν έχουν προειδοποιηθεί απ’ τους μετερωρολόγους γι’ αυτά.

Οι ευθύνες της Πολιτικής Προστασίας είναι εμφανείς, αλλά δεν είδαμε καμιά έμπρακτη εκδήλωση ευθιξίας από τον αρμόδιο υπουργό Χρήστο Στυλιανίδη και άλλους συναδέλφους του και αυτοδιοικητικούς ούτε ακούσαμε τον πρωθυπουργό να τον αποδοκιμάζει – έστω και έμμεσα – επιρρίπτοντάς του κάποια ευθύνη. Αντίθετα η μη αναφορά του σ’ αυτόν ήταν η ”ομπρέλα” προστασίας του.

Ασφαλώς η ”συγγνώμη” του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν πετιέται στον κάλαθο των αχρήστων ούτε η απόφασή του για αποζημιώσεις 2.000 ευρώ ανά εγκλωβισμένο όχημα στην Αττική Οδό και 1000 ανά επιβάτη της ΤΡΑΙΝΟΣΕ που υπέστη ταλαιπωρία από τα ακινητοποιημένα τραίνα.

Ωστόσο, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν εξαγοράζεται όλη αυτή η δοκιμασία με χίλια ή δύο χιλιάδες ευρώ. Επιπλέον δεν διαγράφει τις αρνητικές εντυπώσεις για τον αδικαιολόγητο αιφνιδιασμό της κυβέρνησης (για δεύτερη φορά) μπροστά σε ”ασύμμετρη” απειλή της φύσης.

Επιπρόσθετα, θα πρέπει να υπενθυμίσει κάποιος στον πρωθυπουργό ότι δεν περιποιεί τιμή στην κυβέρνησή του να ακολουθεί την συνήθη πρακτική προηγούμενων κυβερνήσεων να… ”αποκαθιστούν” μια ζημιά (που θα μπορούσε να προληφθεί με έγκαιρη ενεργοποίηση των αρμοδίων οργάνων) με αποζημιώσεις απ’ τα ασθμαίνοντα ταμεία του κράτους.

Ούτε περιποιεί τιμή στον ίδιο (παρά την ενόχλησή του για την διαχείριση των προβλημάτων που προκάλεσε η κακοκαιρία) να καλύπτει την ανικανότητα – στο θέμα αυτό – του υπεύθυνου υπουργού του επιλέγοντας – κατά τη συνήθη πρακτική – να επιρρίψει τις ευθύνες αλλού, έστω κι αν το ”αλλού” (”Αττικές Διαδρομές Α.Ε), έχει την κύρια ευθύνη, την οποία ανέλαβε ήδη δια της παραίτησής του ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Βασίλης Χαλκιάς. Η καταγγελία του καθηγητή Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών Ευθύμιου Λέκκα ήταν συγκεκριμένη και ευθύβολη και αυτό επιτείνει την αίσθησή μας ότι οι ”καμπάνες” προειδοποίησης φτάνουν σε ώτα μη ακουόντων.

Πολύ περισσότερο όταν ο καθηγητής μιλούσε από προσωπική εμπειρία, αφού βίωσε το κομφούζιο που δημιουργήθηκε στην Αττική Οδό λόγω της αποτυχίας της εταιρείας να διαχειριστεί την κρίση και της αδυναμίας του υπουργείου Πολιτικής Προστασίας να αναλάβει ρόλο συντονιστή.

Το βίωσε, όπως το βίωσαν και πολλοί άλλοι συνάνθρωποί μας. Κάποιοι απ’ αυτούς μάλιστα υπέστησαν σοβαρές βλάβες στην υγεία τους, ενώ άλλοι έσωσαν τη ζωή τους χάρη στην παρέμβαση του στρατού ο οποίος τους απεγκλώβισε τη στιγμή που είχαν ξεπαγιάσει ακινητοποιημένοι επί πέντε ώρες στον μεγαλύτερο αστικό αυτοκινητόδρομο της Αθήνας.

[…] ”Στην Αττική Οδό έγιναν εγκλήματα”, είπε κατηγορηματικά ο κ. Λέκκας και συνέχισε τεκμηριώνοντας τον ισχυρισμό του. ”Αρκούσε να είχαν ενεργοποιήσει εγκαίρως πέντε έξι εκχιονιστικά για να σαρώνουν ανά ώρα τον δρόμο, και αυτός θα είχε μείνει ανοιχτός” […] ”Δεν υπήρχε καμιά ένδειξη στις φωτεινές πινακίδες ότι ο δρόμος μπροστά είναι κλειστός. Καμιά ενημέρωση από τους υπαλλήλους στα διόδια. Κανένα εκχιονιστικό όσο ήταν ακόμη νωρίς.

[…] Δεν είχαν αντίληψη του κινδύνου. Όταν δεν έχεις αντίληψη του κινδύνου, κάνεις κακή εκτίμηση, όπως για παράδειγμα με το αλάτι, το οποίο δεν το ρίχνεις όταν το χιόνι έχει φτάσει στους 40 πόντους, αλλά στην αρχή της χιονόπτωσης…”

Ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ απαρίθμησε ένα προς ένα τα εγκληματικά λάθη της διοίκησης της εταιρείας, τα οποία – παράλληλα με τα κυβερνητικά – δικαιολογούν απόλυτα την απουσία εμπιστοσύνης του λαού μας προς τις πολιτικές ηγεσίες του.

Και όταν χάνεται αυτή λόγω ανικανότητας του ”επιτελικού” ή μη κράτους (ενδεικτικό το σχόλιο του πρέσβη της Νορβηγίας), χάνεται μαζί της και η ελπίδα, αφού – σε κάθε περίπτωση – η απόδοση πολιτικής ευθύνης μένει στα αζήτητα…

Κρινιώ Καλογερίδου (Βούλα Ηλιάδου, συγγραφέας)