Άραγε μπορούμε να μιλάμε σήμερα για ελευθερία, όπως παλαιότερα, με την έννοια ότι ο άνθρωπος είναι από την ίδια τη φύση του ελεύθερος, όταν κανένα εξωτερικό ή υλικό πρόσκομμα δεν παρεμβάλλεται στις ενέργειές του, όταν δηλαδή δεν ισχύει στην πράξη ο αριστοτελικός ορισμός: «ἐλευθερία ἐστιν τὸ ζῆν ὡς βούλεταί τις» ;
Η απάντηση δεν είναι εύκολο να δοθεί. Και ο λόγος είναι ότι τώρα έχουμε πολλές δυνατότητες, όπως διαβάζουμε σε επιστημονικές εργασίες, να εμφυτεύουμε υποδορίως στον άνθρωπο αθέατα μικροτσίπς, με τα οποία όχι μόνο παρακολουθούμε τις κινήσεις και τις δραστηριότητες του ελεγχόμενου ανθρώπου, αλλά μπορούμε να προσδιορίζουμε ακόμα και τις επιθυμητές από ορισμένα κέντρα αποφάσεων «πρωτοβουλίες» και ενέργειές του.
Ως τώρα τέτοιες εμφυτεύσεις γινόντουσαν σε ζώα και πτηνά για επιστημονική παρακολούθηση και μελέτη. Στις μέρες μας όμως η παρακολούθηση γίνεται σε ανθρώπους, είτε με τη θέλησή τους είτε παρά τη θέλησή τους.
Η παρακολούθηση γίνεται από τη γέννηση μέχρι το θάνατό τους, όχι μόνο για να σημειώνουμε την πορεία και την εξέλιξη π.χ. της υγείας ή της επαγγελματικής, καταναλωτικής και πολιτικής δραστηριότητας των υπό επιτήρηση ατόμων, αλλά φτάνουμε στο σημείο να μπορούμε να αλλάξουμε ακόμα και τη συμπεριφορά τους.
Ο πατέρας της Πληροφορικής Ιάπων Yoneji Masuda είχε δηλώσει το 1980 ότι:«η ελευθερία απειλείται με την Οργουελιανού τύπου κυβερνητική τεχνολογία, εντελώς άγνωστη στο ευρύ κοινό. Αυτή συνδέει τον εγκέφαλο του ανθρώπου μέσω μικροτσίπς σε δορυφόρους, που ελέγχονται από μια επίγεια γιγαντιαία βάση δεδομένων».
Συνακόλουθα, η έννοια της ελευθερίας που κατέχει κεντρική θέση στη Θεολογία και τη νεότερη υπαρξιακή φιλοσοφία, απειλείται με κατακερματισμό και σταδιακή διάλυση του περιεχομένου της, ώστε η ύπαρξή μας να χάσει το πνευματικό της βάθος, να χωματοποιηθεί, να ζήσει χωρίς ιδέες και οράματα, να έλθει στη ζωή από το Πουθενά, να μεγαλώσει, να διαιωνίσει το είδος και να πεθάνει, να φύγει στο Πουθενά, όπως ένα ζώο.
Δεν μπορούμε να μιλάμε για το νόημα της περιορισμένης χρονικά ανθρώπινης ύπαρξης που συνίσταται στο ότι αυτή πρέπει να καταφάσκει με μια ηρωική απόφαση της ελευθερίας την τύχη της, τουτέστιν το ότι «έχει ριφθεί» στην πεπερασμένη ύπαρξη του κόσμου, η οποία βαδίζει προς το θάνατο και ζει μέσα στην μέριμνα και την αγωνία, όπως δίδασκε ο φιλόσοφος Mάρτιν Χάιντεγγερ (1889-1976).
Εξάλλου, σύμφωνα με τον Γερμανό διανοούμενο Καρλ Γιάσπερ (1883-1972), ο άνθρωπος μπορεί να ανυψωθεί διά της ελευθερίας του από την απλή κατώτερη ύπαρξη σε μία ανώτερη σχέση και τάση προς το Υπερβατικό, όταν αποκτήσει συνείδηση των λεγομένων οριακών καταστάσεών του (Grenzsituationen).
Ο άνθρωπος λοιπόν που βρίσκεται μπροστά στις οριακές αυτές καταστάσεις, όπως είναι ο θάνατος, ο πόνος, ο αγώνας και η αγωνία, ο έρωτας, η έλλειψη ασφάλειας, ο περιορισμός της ύπαρξής μας μέσα σε ορισμένες συναρτήσεις μπορεί με την ελευθερία του να προχωρήσει στον αυτοπροσδιορισμό και την αυτοπραγμάτωσή του αποκτώντας συνείδηση της πραγματικής του κατάστασης, ότι δηλαδή αυτός είναι περιορισμένη και πεπερασμένη ύπαρξη που ρίχνει όμως βλέμμα στον Ουρανό, ατενίζει το Άπειρο και το Υπερβατικό που σαν απέραντος ορίζοντας περιβάλλει το υπαρξιακό του Εγώ.
Μέσα σε αυτή την οριακή κατάσταση μπορούμε να ανακαλύψουμε και να πραγματοποιήσουμε τον αληθινό εαυτό μας με την προσωπική μας επιλογή και ελευθερία, γιατί ενώ η κατώτερη ύπαρξή μας υπάρχει εμπειρικά, η ανώτερη ύπαρξή μας υπάρχει μόνο ως δυνατή ελευθερία. Ο άνθρωπος είναι το ελευθέρως αποφασίζον και εκλέγον όν. Από την ελευθερία του εξαρτάται αν αυτός θα κάνει βήματα προς το Μηδέν, μη θέλοντας να αντικρύσει τον ορίζοντα του Υπερβατικού ή αν αυτός θα προχωρήσει στην αυτοπραγμάτωσή του και στη σφαίρα της υψίστης ελευθερίας.
Να πούμε ακόμα ότι η ιδέα της ελευθερίας, όπως τονίζει ο Ορθόδοξος Ρώσος φιλόσοφος Νικόλαος Μπερντιάγεφ, είναι μία από τις κεντρικές ιδέες του χριστιανισμού. Χωρίς αυτή η δημιουργία του κόσμου, η πτώση και η απολύτρωση είναι πράγματα ακατανόητα, το φαινόμενο της πίστης παραμένει ανεξήγητο. Χωρίς την ελευθερία η θεοδικία είναι αδύνατη. Η παγκόσμια εξέλιξη είναι στερημένη νοήματος. Το πνεύμα της ελευθερίας κατακλύζει τα Ευαγγέλια και τις αποστολικές επιστολές. «Οὐ (=όπου) τὸ πνεῦμα Κυρίου, ἐκεῖ ἐλευθερία» (Απ. Παύλος, Β’ Κορ. 3:18).
Ύστερα από αυτές τις παραδοχές πώς να μην ανησυχεί ο κόσμος, του οποίου η πνευματική βάση σείεται εκ θεμελίων, όταν πληροφορείται ότι για παράδειγμα στο Ισραήλ κατόρθωσαν οι επιστήμονες να δημιουργήσουν μικροτσίπς, αν είναι δυνατόν, στο αίμα του ανθρώπου και φυσικά αυτές οι κατακτήσεις δεν είναι απίθανο να χρησιμοποιούνται για να συλλαμβάνουν τους Παλαιστινίους και να τους υποβάλλουν χωρίς τη θέλησή τους σε εμφύτευση της αναγκαίας τεχνολογίας.
Έτσι, πετυχαίνεται η παρακολούθηση και ο έλεγχος και η χειραγώγησή τους, η αλλαγή δηλαδή της προσωπικότητάς τους, και από μαχητές της ελευθερίας να μεταβάλλονται σε παθητικά δουλικά όντα. Είναι λίαν ενδεχόμενο στο μέλλον ο έλεγχος και η χειραγώγηση της κοινής γνώμης να γίνεται μέσω συχνοτήτων του εγκεφάλου από μια γιγάντια τράπεζα δεδομένων που θα παρακολουθεί και θα ελέγχει τη συμπεριφορά όλων μας!
Αλλά, ας έρθουμε πιο κοντά στα πράγματα που είναι δίπλα μας και ας δούμε τα νέα διαβατήρια που εκδίδονται από το Υπουργείο Δημόσιας Τάξεως και όχι από το Υπουργείο Εσωτερικών, όπως ίσχυε στο παρελθόν. Τα νέα διαβατήρια περιλαμβάνουν αυστηρά προσωπικά δεδομένα, γι’ αυτό υπάρχει κίνδυνος να μετατραπούν σε ένα μέσον υπερσύγχρονου ηλεκτρονικού φακελώματος για τους πολίτες όλου του κόσμου στο όνομα κάποιας τρομοκρατικής απειλής.
Πρόκειται για βιομετρικά διαβατήρια, τα οποία διαθέτουν μικροτσίπ που εκτός από την ψηφιακή εικόνα του κατόχου τους περιλαμβάνουν δακτυλικά αποτυπώματα, χρώμα της ίριδας του ματιού και άλλα προσωπικά δεδομένα.
Η ελευθερία της προσωπικότητάς μας απειλείται όχι μόνο από τα Zeppelin, τις κάμερες σε δρόμους, τράπεζες, δημόσια κτίρια και επιχειρήσεις, τώρα θα είμαστε φακελωμένοι, επειδή το απαιτούν κάποιοι σύμμαχοί μας. Πόσο προφητικός ήταν ο κορυφαίος συγγραφέας και πολιτικός στοχαστής Τζωρτζ Όργουελ στο τελευταίο του έργο, το περίφημο 1984, όπου με τη δράση τοποθετημένη στο μελλοντικό τότε έτος 1984, (το έργο γράφτηκε το έτος 1949) σκιαγραφεί αριστουργηματικά όσο και εφιαλτικά το ολοκληρωτικό αστυνομικό κράτος όπου τα πάντα εξελίσσονται υπό την παρακολούθηση του Μεγάλου Αδελφού!
Για όσους δεν έχουν διαβάσει το «1984», να πούμε εδώ δυο τρεις κουβέντες για το περιεχόμενό του βιβλίου, προκειμένου να διαπιστώσουμε για μια ακόμα φορά ότι τις μέρες και τα σημερινά μας «κατορθώματα» αντιγράφει ή ο Όργουελ ή η Αποκάλυψη του Ιωάννη. Η ιστορία είναι λίγο ως πολύ γνωστή: Το “απόλυτο” αφεντικό ονόματι «Μεγάλος Αδελφός» (Big Brother ή ΒΒ) που στο “1984” αποτελεί έναν οιονεί αόρατο πλανητάρχη και ακόμη έναν διεισδυτικό αναγνώστη της ανθρώπινης σκέψης, ικανό να πατάξει κάθε «έγκλημά» της, thoughtcrime, στην κύησή του.
Τόπος του μυθιστορήματος η Ωκεανία όπου ως το 2050, θα καθιερωθεί επισήμως η Newspeak (νέος λόγος, μία λεξηπενής δημιουργία με στόχο την απόλυτη φτώχεια σκέψης και έκφρασης).
Απώτερος σκοπός της: λέξεις όπως ελευθερία, δημοκρατία και ισότητα θα έχουν τεθεί εξ αντικειμένου εκτός λεξιλογίου. Αλλά αν ως τότε χρησιμοποιηθούν στον γραπτό και στον προφορικό λόγο είτε παρεισφρήσουν στον ανθρώπινο νου συνιστούν “έγκλημα της σκέψης” που η Thought Police (Αστυνομία της Σκέψης) τιμωρεί αμείλικτα με βασανιστήρια, ακόμη και με θάνατο.
Στη νέα γλώσσα οροθετείται ένας λεξικός μινιμαλισμός, διά του οποίου μόνο οι λέξεις που εξυπηρετούν τους σκοπούς του κόμματος παραμένουν στο λεξικό, το οποίο εμπλουτίζεται όμως με τεχνολογικούς όρους (σερφάρω, σκανάρω) αλλά είναι συνήθως συντετμημένες ώστε να μην κατανοούνται. Ακόμη και τα υπουργεία συντέμνονται, π.χ. το Ministry of War στο “1984” γίνεται Ministry of Peace και συντετμημένο MiniPax. Το υπουργείο Προπαγάνδας γίνεται υπουργείο της Αλήθειας (Mini True). Το υπουργείο Επισιτισμού είναι υπουργείο Αφθονίας (Mini Plenty). Τα κελιά των φυλακών γίνονται “διαμερίσματα” (chambers), ενώ τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας είναι “joycamps”, δηλαδή κάτι σαν “στρατόπεδα χαράς”.
Όλα τριγύρω αλλάζουνε και όλα τα ίδια μένουν… Η ελευθερία μας στην μέγγενη του κυβερνοχώρου.
Αξίζει λοιπόν σε κάποια στιγμή οι φίλοι της στήλης να διαβάσουν το προφητικό «1984», κάτω όμως από την θολή οπτική της επικίνδυνα ανατρεπτικής και ανελεύθερης εποχής μας. Πέρα όμως και μακριά από τέτοια σύνδρομα τρομολαγνείας και εφιαλτικής φοβίας να μην αργήσουμε να ενωτισθούμε, ο καθένας για τον εαυτό του, το ελπιδοφόρο και εγερτικό μήνυμα του Αποστόλου Παύλου: «ὑμείς ἐπ’ ἐλευθερία ἐκλήθητε, ἀδελφοί» (Προς Γαλάτας, 5:13) και «Ὑμείς τιμῆς ἠγοράσθητε, μὴ γίνεσθε δούλοι ἀνθρώπων» (Α’ Κορινθίους, 7:23). Είναι το ασφαλέστερο αντίδοτο για τη ζωή και το μέλλον μας.
*Ο Αντώνης Ιακώβου Ελευθεριαδης είναι Καθηγητής δρ. Φιλολογίας και Θεολόγος
