«Οι Τούρκοι δεν αιφνιδιάστηκαν, γνώριζαν από καιρό ότι θα επεκτείναμε την αιγιαλίτιδα ζώνη..». Αυτά ανέφερε με απόλυτη βεβαιότητα στο κυπριακό τηλεοπτικό σταθμό SIGMA ο Ν Κοτζιάς λίγες ημέρες μετά την παραίτηση του.
Η δήλωση αυτή, που αν μη τι άλλο δίνει τροφή για επιχειρήματα υπέρ της άσκησης μυστικής διπλωματίας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ με την Άγκυρα, για τον καθορισμό των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο, ουδεμία αντίδραση προκάλεσε από την πλευρά της αντιπολίτευσης και κυρίως της ΝΔ.
Με άλλα λόγια, η Αξιωματική Αντιπολίτευση έδειξε ότι ούτε και αυτή αιφνιδιάστηκε από την κυβερνητική αναγγελία της μερικής επέκτασης των χωρικών υδάτων, ούτε μπήκε στον κόπο να ρωτήσει τι σκοπεύει να κάνει η κυβέρνηση Τσίπρα στο Αιγαίο. Συνολικώς, ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ (ως ΚΙΝΑΛ) έδειξαν να μην αιφνιδιάζονται, να μην αντιδρούν και κυρίως να θέλουν να «πέσει στα μαλακά» μια διαδικασία ελληνοτουρκικών συνομιλιών, που μπορεί να καταλήξει σε απεμπόληση κυριαρχικών δικαιωμάτων για την αιγιαλίτιδα ζώνη και τον καθορισμό ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο.
Η εξήγηση είναι απλή. Όλες ανεξαιρέτως οι ελληνικές κυβερνήσεις αρχής γενομένης το 2002 με την κυβέρνηση Σημίτη επέλεξαν την οδό της αφανούς διαπραγμάτευσης με την Τουρκία της ελληνικής κυριαρχίας για τον καθορισμό της αιγιαλίτιδας ζώνης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στο Αιγαίο, χωρίς να παρουσιάζουν εκ των προτέρων την ελληνική θέση, αλλά μόνον εκ των υστέρων ως αποτέλεσμα της πιθανής συμφωνίας με την Τουρκία.
Το 2002 η κυβέρνηση Σημίτη εγκαινιάζοντας τις διερευνητικές επαφές Ελλάδας /Τουρκίας για το Αιγαίο- που κρατούν μέχρι σήμερα, σπάζοντας όλα τα ρεκόρ αδιαφανών διαπραγματεύσεων- προσήλθε στις διαπραγματεύσεις με βάση την πρόταση του καθηγητή Ν. Ροζάκη τότε ΑΝΥΠΕΞ στην κυβέρνηση Σημίτη. Με βάση την πρόταση αυτή θα υπήρχαν διαφορετικά χωρικά ύδατα στο Αιγαίο ανα περίπτωση από τα 10 νμ , ή 6νμ κλπ. ανάλογα με τις ανατολικές ή δυτικές ακτές των ελληνικών νήσων από την Τουρκία.
Η Άγκυρα τότε συμφώνησε κατ’ αρχήν, με την προϋπόθεση ότι η συμφωνία αυτή θα εφαρμόζετο από τα παράλια της Τουρκίας μέχρι τον 24ο μεσημβρινό (κάτι παραπάνω δηλαδή από το μισό του Αιγαίου που χαράσσεται από τον 25ο μεσημβρινό) προκειμένου να συμπεριληφθεί στη νέα συμφωνία και το στρατηγικής σημασίας νησί της Σκύρου. Από τον 24ο μεσημβρινό και δυτικά ήταν αδιάφορο για την Τουρκία τι θα έκανε η Ελλάδα.
Η πρόταση Ροζάκη δεν ευοδώθηκε λόγω των εκλογών του 2004.
Η κυβέρνηση Κ. Καραμανλή έπιασε το νήμα από εκεί που το βρήκε. Και μάλιστα ο τότε ΥΕΘΑ Σπ. Σπηλιωτόπουλος σε μια αλήστου μνήμης συνέντευξη του σε τουρκικό μέσο, την ώρα που ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής ήταν στην Κωνσταντινούπολη σε Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ αναρωτήθηκε τι πειράζει να έχουμε στο Αιγαίο, 3 6,7,9, 10νμ, ανοίγοντας έτσι την οδό της αποπομπής του από την κυβέρνηση.
Ο έμπειρος διπλωμάτης Π. Μολυβιάτης, ως υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Καραμανλή, επιχείρησε να απεμπλακεί από την ασφυκτική συζήτηση για τα χωρικά ύδατα. Έθεσε θέμα καθορισμού των γραμμών βάσης με στόχο αποκλειστικά και μόνον την χάραξη των ελληνοτουρκικών συνόρων εκεί όπου αυτά υπάρχουν. Χωρίς θετική ανταπόκριση από την Τουρκία.
Με την απομάκρυνση Μολυβιάτη το 2006 επανήλθε στο τραπέζι των διερευνητικών συνομιλιών το θέμα καθορισμού των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο.
Η κυβέρνηση Καραμανλή έκανε πρόταση να εφαρμοστούν παντού στο Αιγαίο χωρικά ύδατα 10νμ ώστε να υπάρξει ταύτιση με τον εθνικό εναέριο χώρο των 10νμ.
Η Τουρκία απέρριψε την πρόταση.
Μέχρι το 2012 το θέμα των χωρικών υδάτων παρέμεινε περίπου παγωμένο, με ατελέσφορες αποσπασματικές συζητήσεις.
Αυτά μέχρι το 2016, όταν η κυβέρνηση Τσίπρα δια του ΥΠΕΞ Κοτζιά επαναφέρει εντατικά τις συζητήσεις για τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο. Είχε προηγηθεί η συνεργασία Κοτζιά – Ροζάκη, με την ελληνική κυβέρνηση να ξαναφέρνει στο προσκήνιο και να αποδέχεται την πρόταση Ροζάκη για διαφορετικά χωρικά ύδατα στο Αιγαίο.
Έτσι η κυβέρνηση Τσίπρα, σε αυτό το μείζον εθνικό θέμα για τα κυριαρχικά συμφέροντα της χώρας και τις σχέσεις με την Τουρκία έκανε μια βουτιά στο παρελθόν, επιλέγοντας ως ασφαλή μέθοδο «την γραμμή Σημίτη».
Στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις, η Τουρκία έχει ενστερνιστεί τις θέσεις Ροζάκη για χωρικά ύδατα «ποτ – πουρί» στο Αιγαίο, με μια προϋπόθεση: ότι η Τουρκία θα έχει 12νμ παντού στο Αιγαίο.
Στην ίδια διαπραγμάτευση η κυβέρνηση Τσίπρα αποδέχεται – και ανακοινώνει- ως συμφωνημένη, μια πάγια τουρκική θέση: την μεθοδολογία των κλειστών κόλπων και ευθειών γραμμών βάσης για τον καθορισμό των χωρικών υδάτων, που στο Αιγαίο ευνοεί μόνο την Τουρκία λόγω μεγάλων κόλπων και ζημειώνε την ελληνική πλευρά καθώς τα ελληνικά νησιά δεν διαθέτουν βαθείς κόλπους (βλέπε pronews)
Σημειώνεται για πολλοστή φορά ότι η κυβέρνηση Τσίπρα μετά μεγάλης ευκολίας αποδέχθηκε αυτήν την τουρκική πρόταση για τις γραμμές βάσης, ανατρέποντας την πάγια ελληνική θέση, όπως είχε διαμορφωθεί από το 1978, όταν ο Κ. Καραμανλής διέκοψε απότομα τις ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις για την υφαλοκρηπίδα απορρίπτοντας την εμμονή της Τουρκίας στη μεθοδολογία των κλειστών κόλπων και ευθειών γραμμών βάσης.
Η κυβέρνηση Τσίπρα δεν αποδέχθηκε τη θέση της Τουρκίας για 12νμ τουρκικά χωρικά ύδατα στο Αιγαίο. Συμφωνήθηκε έτσι η σταδιακή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12νμ στο Ιόνιο, την Πελοπόννησο και αργότερα στον Σαρωνικό και κόλπο της Μαγνησίας – σε περιοχές πάντως που είναι δυτικά και του 24ου μεσημβρινού, σύμφωνα με προηγούμενη απαίτηση της Τουρκίας.
Η συμφωνία με την Τουρκία- η οποία ουδόλως αιφνιδιάστηκε, όπως αποκάλυψε ο πρώην ΥΠΕΞ- διαταράχθηκε από τα ίδια τα διφορούμενα λεγόμενα του απελθόντος ΥΠΕΞ, ο οποίος δήλωσε ότι «…Αυτά τα Προεδρικά Διατάγματα δείχνουν ότι η ορθή πολιτική δεν είναι να λέμε ότι δεν τα επεκτείνουμε διότι έχουμε μια διαπραγμάτευση για την υφαλοκρηπίδα με την Τουρκία, ούτε να μην τα επεκτείνουμε αν δεν τελειώσει η διαπραγμάτευση, γιατί ουσιαστικά κάνουμε αφαίρεση δικαιωμάτων από τον εαυτόν μας..»
Η διατύπωση αυτή προκάλεσε την τουρκική υπενθύμιση περί casus belli αν η Ελλάδα επεκτείνει μονομερώς τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο. Και φυσικά ανέστειλε όλο τον προηγούμενο κυβερνητικό σχεδιασμό, αφού τα «γρήγορα» Προεδρικά Διατάγματα για το Ιόνιο και τον Αργοσαρωνικό κλπ., μετατράπηκαν σε αργόσυρτο σχέδιο νόμου.
Έτσι χάλασε ο κυβερνητικός προγραμματισμός για το πρώτο Προεδρικό Διάταγμα για το Ιόνιο, γύρω στο Ιούνιο 2019 και το δεύτερο Προεδρικό Διάταγμα μέχρι τον κόλπο της Μαγνησίας γύρω στον Σεπτέμβριο 2019, ώστε προεκλογικώς η κυβέρνηση Τσίπρα «να γιορτάσει» την «επέκταση της κυριαρχίας της χώρας».
*Η Κύρα Αδάμ είναι πρώην διευθύντρια της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» και επικεφαλής του πολιτικού ρεπορτάζ στο pronews.gr.
