Η (κακή) αρχή έγινε με τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Μια τραγωδία που διήρκεσε χρόνια, στιγματίστηκε από απερίγραπτες ακρότητες, χαρακτηρίστηκε από συστηματικές εθνοκαθάρσεις και ‘ξύπνησε’ μνήμες και εφιάλτες, που όλοι πίστεψαν ότι ο Ψυχρός Πόλεμος, είχε εξαφανίσει. Αποδείχτηκε ότι είχε απλά συντηρήσει σε λανθάνουσα κατάσταση.
Η σκιά του Γιουγκοσλαυικού εμφυλίου, συνεχίζει να πέφτει βαριά ακόμα, μετά από τρεις περίπου δεκαετίες στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο.
Αρχικά ήταν τα καραβάνια των προσφύγων. Μια πρώτη γεύση των όσων θα ακολουθούσαν, με την υπόθεση των ‘πυραμίδων’ στην Αλβανία και τη μείζονα ‘μεταναστευτική κρίση’ του καλοκαιριού του 2015, που απείλησε ‘να πνίξει’ την Ευρώπη, μέσα από την πολύπαθη ‘οδό των Δυτικών Βαλκανίων’. Επί του παρόντος ‘πνίγει’ τα νησιά μας του Ανατολικού Αιγαίου.
Μετά τη συμφωνία ειρήνης στο Ντέιτον, που κατ’ αρχήν έβαζε τέλος στον εμφύλιο της Βοσνίας του 1992-1995, καθώς και την ουσιαστική συνθηκολόγηση της Σερβίας, στο Κόσοβο, φάνηκε ότι οι εστίες έντασης, είχαν τεθεί υπό έλεγχο. Όμως η Ιστορία, ούτε δαμάζεται, αλλά και ούτε μπορεί να αγνοηθεί. Και ούτε βέβαια τα προβλήματα λύνονται με αυτοσχεδιασμούς, ή με το να ‘μπαίνουν’ στον αυτόματο πιλότο.
Στη μεν Βοσνία, το κράτος που στήθηκε και αποσκοπούσε να εκπροσωπεί και τις τρεις εθνικές ομάδες (μέσα από την εναλλαγή τους στην Προεδρία και μέσα από την πρόβλεψη για τη Σερβική Δημοκρατία, ως μία από τις δύο συνιστώσες της ομοσπονδίας της Βοσνίας Ερζεγοβίνης) σχοινοβατεί πάνω σε ισορροπίες. Το πρόβλημα επιτείνεται και από το ότι το ‘κράτος’, αποκεντρώνεται σε 10 καντόνια, ανάλογα με την πλειοψηφούσα εθνική ομάδα.
Την ίδια στιγμή υπάρχουν πόλεις, όπως το Μόσταρ, που φαίνονται ενιαίες, αλλά έχουν δύο διαφορετικές υπηρεσίες, σε κάθε τομέα του Δημοσίου (πυροσβεστική, καθαριότητα, εκπαίδευση), μία δηλαδή για τους Μουσουλμάνους και μία για τους Κροάτες. Την ίδια στιγμή οι Σερβοβόσνιοι ‘φλερτάρουν’ έντονα με την ιδέα, να ενωθούν με τη Σερβία.
Στο Κόσοβο η κατάσταση, πάει και πάλι να εκτραχυνθεί. Κατά τους αισιόδοξους είναι οι ωδίνες του τοκετού πριν την τελική λύση. Που όπως και στην περίπτωση της Βοσνίας προοιωνίζεται, με πιο έντονο, και συγκεκριμένο τρόπο, νέα χάραξη συνόρων. Ρωσία, Κίνα και 5 κράτη μέλη της Ευρωπαικής Ένωσης, μεταξύ των οποίων και η χώρα μας, δεν έχουν αναγνωρίσει το Κόσοβο.
Συζητείται η ανταλλαγή εδαφών- να δοθεί δηλαδή η Μητρόβιτσα από το Βόρειο Κόσοβο, όπου κατοικούν κατά κύριο λόγο Σέρβοι, στη Σερβία και να ενσωματωθεί στο Κόσοβο η κοιλάδα του Πρέσεβο από τη Σερβία, όπου κατοικούν κυρίως Αλβανοί, Μουσουλμάνοι- για να υπάρξει ‘οριστική διευθέτηση’. Και στο βάθος το δέλεαρ της ένταξης στην Ευρωπαική Ένωση.
Εν τω μεταξύ η επιβολή δασμών ύψους 100% στα προιόντα που εισάγονται από τη Σερβία, έχει δυναμιτήσει την κατάσταση. Και στο μέσο η ‘σύγκρουση’ του ‘σκληρού’ Χαραντινάι, πρωθυπουργού του Κοσόβου, με τον ‘μετριοπαθή’ Θάτσι, προέδρου της ‘μήλου αυτού της έριδος’. Αμφότεροι ηγέτες του UCK, σε μια Βαλκανική εκδοχή, κατά τρίτους, του παιχνιδιού του ‘καλού και κακού’ μπάτσου, που θα εξασφαλίσει στους Κοσοβάρους την καλύτερη δυνατή διαπραγμάτευση. Και ενώ οι συνοριακοί έλεγχοι μεταξύ Κοσόβου και Αλβανίας εξέλιπαν. Μια αλλαγή συνόρων εν τοις πράγμασι.
Αλλά και μεταξύ ‘των ήσυχων’ πλέον Κροατίας και Σλοβενίας, η διαμάχη για συνοριακές διευθετήσεις καλά κρατεί. Και όλοι μαζί, Σλοβένοι και Κροάτες, ενάντια στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Αντόνιο Ταγιάνι, που ‘τόλμησε΄σε μια επετειακή τελετή προ ημερών να μνημονεύσει τους Ιταλούς της Τριέστης, της Δαλματίας και της Ιστρίας, που είτε έχασαν τη ζωή τους είτε κατέληξαν πρόσφυγες, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, καθώς οι περιοχές που διαβιούσαν περιήλθαν στις σημερινές Σλοβενία και Κροατία.
Περίσσεψαν και εδώ η υποκρισία και οι επιλεκτικές ευαισθησίες, από όσους ‘αδυνατούν’ να κατανοήσουν τη στάση μας έναντι των Σκοπίων. Κι ας τους υποδεχθήκαμε, κατά τα άλλα, με ‘ανοιχτές’ αγκάλες στη μεγάλη Ευρωπαϊκή Οικογένεια.
Το σκηνικό είναι ασταθές. Η διαχείρισή του μέσω της πρακτικής του κατευνασμού, τίποτα καλό δεν προμηνύει. Η δυσπιστία είναι βαθιά εδραιωμένη. Μόνη σοβαρή προοπτική, είναι αυτή της ανάπτυξης. Τότε και μόνο τότε οι πρώην Γιουγκοσλάβοι και οι Αλβανοί θα πάψουν να κυνηγούν χίμαιρες. Και την εθνική τους ‘ολοκλήρωση’ που μετακινεί τη συνοριογραμμή σε βάρος του αδύνατου. Αυτονόητα τη δική μας τη διατηρούμε ακλόνητη.
*Ο Πολύκαρπος Αδαμίδης είναι Δικηγόρος, ΔΝ, αν. Καθηγητής Κοινοτικού Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων
