Η Παναγία στην Ορθοδοξία και η Κυρά Μαρία στο Ισλάμ

Η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που η εκκλησία γιορτάζει και ανυμνεί στις 15 Αυγούστου θεωρείται και είναι το Πάσχα του καλοκαιριού, είναι η γιορτή του πιο αγαπημένου και λαοφιλούς προσώπου της Χριστιανοσύνης. Είναι αφιερωμένη στην αγία γυναίκα που ο Θεός ευδόκησε να γεννήσει τον Μεσσία και Λυτρωτή των ανθρώπων.

Είναι το μοναδικό θαύμα στην ιστορία της ανθρωπότητας: μια γυναίκα χωρίς να γνωρίσει άνδρα και να έλθει μαζί του σε σεξουαλική συνάφεια, παρθένος ούσα, να γεννήσει Υιό και μετά τον τοκετό της να παραμείνει παρθένος και μέχρι το τέλος της βιολογικής της ζωής να παραμείνει και πάλι παρθένος. Ανήκουστο μέχρι σήμερα!

Στον χριστιανικό κόσμο η Παναγία δεν τιμάται μόνο ως η Αειπάρθενος Μαρία, η Κόρη του Ιωακείμ και της Άννας, που σε προχωρημένη ηλικία απόκτησαν θηλυκό παιδί. Είναι η Παρθένος Μαρία από την οποία πήρε σάρκα και οστά, ενσαρκώθηκε και έγινε εκ πνεύματος αγίου άνθρωπος ο Υιός του Θεού, ο Κύριος Ιησούς Χριστός. Γι΄ αυτό η Μαρία δεν είναι απλώς Μητέρα του Ιησού, αλλά Μητέρα του Υιού και Θεού μας, εξού η προσωνυμία Κυρία Θεοτόκος.

Η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των ορθοδόξων πιστών και της Παναγίας είναι σχέση επικοινωνίας παιδιού προς τη μητέρα, είναι σχέση προστασίας που νιώθουμε όταν είμαστε κοντά της, είναι το πρόσωπο, στο οποίο τοποθετούμε τον πόνο και τις ανάγκες μας, το τάμα και την υπόσχεση να ανταποδώσουμε την ευεργεσία, για την οποία είμαστε σίγουροι ότι θα μας επιδαψιλεύσει.

Αυτή η συναισθηματική σχέση τιμής και λατρείας των πιστών με την Παναγία αποτυπώνεται στις περισσότερες εικόνες της Παναγίας όπου η Θεοτόκος εικονίζεται σε κοινωνία με τον Υιό της. Επικαλούμαστε δε το όνομά της και ζητάμε να μεσιτεύσει σαν φιλεύσπλαχνη μάνα στο Υιό και Θεό μας υπέρ της ημών σωτηρίας. «Ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου Σώτερ σώσον ημάς!»

Το κατ’ εξοχήν όμως θεολογικό όνομα της Μητέρας του Θεού είναι, όπως είπαμε, Θεοτόκος. «Θεοτόκον ωνόμασαν την Παρθένον Πατέρες προ της Γ’ Οικουμενικής Συνόδου. Στη δε Σύνοδο αυτή εδιωρίσθη το πρώτον να καλείται Θεοτόκος η Παρθένος Μαρία. Ακόμη η Σύνοδος αύτη την γλυκυτάτην ταύτην της Παρθένου προσηγορίαν επικυρώσασα, ως όρον δογματικόν εις πάσαν την οικουμένην παρέδωσε. Πρώτος γαρ ο Ωριγένης Θεοτόκον την Παρθένον εκάλεσε… Ο δε Αλεξανδρείας Κύριλλος, γράφων προς Νεστόριον λέγει, ότι και ο Μέγας Αθανάσιος Θεοτόκον αυτήν και ωνόμασε και ωμολόγει». (Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, Πηδάλιον Εκκλησίας σ. 168). Το προσφιλέστατο όνομα της Παναχράντου Δέσποινας είναι, χωρίς άλλο, το όνομα «ΠΑΝΑΓΙΑ».

Πότε ιστορικά έλαβε αυτήν προσωνυμία η Παρθένος; Αποδίδεται στην Θεοτόκον και σταθεροποιείται γι’ αυτήν η προσωνυμία «Παναγία». Αυτήν την προσωνυμία γνωρίζει ως επικρατούσαν πλέον κατά τον Ε’ αιώνα ο Βασίλειος Σελευκείας (P.G. 85, 425). Βραδύτερα, κατά τον Ζ’ αιώνα, ο Ανδρέας αρχιεπίσκοπος Κρήτης αποκαλεί επιμόνως την Άχραντον «αγιωτέραν των αγίων» (P.G. 97, 2108).

Το όνομα πλέον Παναγία υπερίσχυσε και ταυτίστηκε με την ιερά μορφή και προσωπικότητά της. Το πόσο έχει το όνομα Παναγία επικρατήσει στο Χριστεπώνυμο πλήρωμα φαίνεται κυρίως στις δυσκολίες της ζωής, και μάλιστα σε ξαφνικούς κινδύνους, όπου αυθόρμητα προέρχεται εκ των έσω η επίκληση «Παναγία μου».

Ήταν λοιπόν πολύ φυσικό να εκφραστεί με ένα πλούτο επιθέτων της Παναγίας η αγάπη, ο σεβασμός και η τιμή του χριστιανού Έλληνα προς Αυτήν. Σχηματίζεται έτσι ένας ολόκληρος κατάλογος επιθέτων: την περικοσμεί με την έκφραση «αγνήν κόρην», «πονεμένην μητέρα», «φιλάνθρωπον Παναγίαν», την προσφωνεί αειπάρθενον, άμωμον, άσπιλον, άμεμπτον, σεμνήν, καλήν, τρυφεράν, δυνατήν, μεγάλην, σοφήν, θείαν, άχραντον, απειρόγαμον, ανύμφευτον, ανερμήνευτον, υπέρμαχον, καθαράν, ανήροτον χώραν, έμψυχον τράπεζαν, πηγήν ακένωτον, αγλαόκαρπον δένδρον, ιερόν καταφύγιον κλπ. αλλά και με το ασύγκριτο επίθετο «Κεχαριτωμένην»!

2: Πού «κοιμήθηκε» η Θεοτόκος; (Για την ταφή της και την μετάστασή της διάβασε περισσότερα εδώ).

Την Παναγία μας όμως δεν τιμούν και γιορτάζουν μόνο οι Χριστιανοί, ιδιαίτερα μάλιστα οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί και οι Ρωμαιοκαθολικοί, αλλά και οι Μουσουλμάνοι, από την πλευρά των μονοθεϊστικών Θρησκειών.

Είναι εκπληκτικό το γεγονός ,ότι, ενώ στο Ισλάμ η γυναίκα είναι πολύ κατώτερη σε αξία από τον άνδρα και η γέννηση θυγατέρας είναι απευκταία για μια μουσουλμάνα έγκυο, η Παρθένος Μαρία σε όλο το Ισλάμ είναι το άγιο σύμβολο της πιστότητας και τελειότητας του ανθρώπου, και στο όνομά της είναι αφιερωμένη μια ολόκληρη σούρα (=κεφάλαιο) στο Κοράνι (19 σούρα Μαριάμ)) και το όνομά της επαναλαμβάνεται στο ιερό βιβλίο του Ισλάμ 34 φορές!

Αξίζει λοιπόν να μελετήσουμε με βάση το Κοράνιο πώς παρουσιάζεται και πώς περιγράφεται η Παναγία μας που για μας βέβαια είναι η Μητέρα του Θεού για τους Μουσουλμάνους όμως είναι απλώς η Μητέρα του Ιησού, του μεγάλου Προφήτη που σημειωτέον μόνον αυτός στους εσχάτους καιρούς θα κρίνει ζώντες και νεκρούς.
Να προσημειωθεί εδώ πως οι αναφορές και παραπομπές που γίνονται στο άρθρο αυτό έχουν κείμενο αναφοράς το Κοράνιο όπως αυτό κυκλοφορήθηκε από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, με τίτλο ΤΟ ΕΝΔΟΞΟ ΚΟΡΑΝΙΟ. Επίσης, τα ερμηνευτικά σχόλια των σχετικών εδαφίων του Κορανίου ανήκουν στον Άχμαντ Ελντίν.

1. ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Η ΜΑΡΙΑ

Η Μαρία αφιερώθηκε στο Θεό από τη μητέρα της αγία Άννα. Ιδού πώς περιγράφει το Κοράνιο το περιστατικό της γέννησης της Μαρίας από τον Ιωακείμ και την Άννα:

«Και (θυμηθείτε) όταν η γυναίκα του Ιμράν [Σημείωση Ελευθεριάδη: είναι η γυναίκα του Ιωακείμ, Άννα] είπε: Κύριέ μου, αφιερώνω αγνά σ’ Εσένα ό, τι υπάρχει στη μήτρα μου, ελευθερώνοντάς τον (από άλλες δεσμεύσεις). Δέξου, λοιπόν, (αυτή την προσφορά) από μένα. Όντως ακούς και γνωρίζεις τα πάντα. Έτσι, όταν γέννησε κορίτσι, δήλωσε: «Κύριε γέννησα αλλά κορίτσι».

Όμως ο Θεός γνώριζε καλύτερα τι είχε γεννήσει εκείνη. (Κι εκείνη είπε:) «Και το αγόρι (για το οποίο προσευχήθηκα) δεν θα μπορούσε ποτέ (να είναι) σαν το κορίτσι (με το οποίο ο Θεός με έχει ευλογήσει)∙ και το έχω ονομάσει Μαριάμ (Μαρία, λάτριδα)∙ και ασφαλώς παραδίδω αυτήν και τα παιδιά της στην προστασία Σου εναντίον (της αδικίας) του καταραμένου Σατανά». (Κοράνι 3:35-36)

Η αποδοχή της αφιέρωσης στο Θεό του κοριτσιού της Άννας που το ονόμασε Μαριάμ περιγράφεται στον στίχο 37 του ιδίου Κεφαλαίου:
«Και τη δέχτηκε ο Κύριος της με ευμενή υποδοχή κι έκαμε ώστε να μεγαλώσει με καλό τρόπο» ( Κοράνι 3:37)

2. ΠΩΣ ΑΝΑΤΡΕΦΟΤΑΝ Η ΜΑΡΙΑ

Συνεχίζοντας τον στίχο 37 του Κορανίου από το κεφάλαιο 3 διαβάζουμε:

«Έτσι, ο Κύριός της αποδέχτηκε καταδεκτικά αυτήν (την Μαριάμ [Μαρία]) με άριστη αποδοχή και την ανάθρεψε άψογα και εμπιστεύτηκε τη φύλαξή της στον Ζακαρίγια (Ζαχαρία). Κάθε φορά που ο Ζακαρίγια (Ζαχαρίας) έμπαινε στον θάλαμο της λατρείας της, έβρισκε μαζί της (πρωτοφανή και ασυνήθιστα) αντικείμενα τροφής. Ρώτησε: «Μαριάμ (Μαρία), από πού σου έχουν έρθει αυτά τα πράγματα;» Εκείνη απάντησε: «Αυτά (τα μέσα συντήρησης) έρχονται από τον Θεό.

Αληθινά, ο Θεός προσφέρει τα μέσα συντήρησης χωρίς μέτρο σε όποιον Εκείνος θέλει».

Στο πιο πάνω χωρίο βλέπουμε ότι ο Θεός κυριολεκτικά φρόντιζε την Μαριάμ, και άκουσε την ευχή της Μητέρας της Άννας για προστασία και για μια καλή ανατροφή βάζοντάς την υπό την προστασία του Προφήτη Ζαχαρία. Μέσα από την αφοσίωση της, την καλή ανατροφή της, και πάνω από όλα να την ακολουθεί η ευχή της μητέρας της, η Μαριάμ έγινε η καλύτερη από όλες τις γυναίκες του κόσμου:

«Και (να θυμάστε) όταν οι άγγελοι είπαν: «Μαριάμ (Μαρία), σίγουρα ο Θεός σε έχει επιλέξει και σε έχει ευλογήσει με αγνότητα και σε έχει εξυψώσει σήμερα πάνω από όλες τις γυναίκες του κόσμου.» ( Κοράνι 3:42)

3. Ο ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ

Στο κεφάλαιο του Κορανίου 10:Μαριάμ, η Μαρία δέχεται μια επίσκεψη από έναν αγγελιοφόρο του Θεού:

«Και, (σεβάσμιε αγαπημένε Μου,) να κάνεις λόγο μέσα στο Βιβλίο (το ιερό Κοράνιο) για την ιστορία της Μαριάμ (Μαρίας), όταν απομακρύνθηκε από την οικογένειά της (υιοθετώντας την απομόνωση για τη λατρεία και) μετακινήθηκε στον ανατολικό οίκο.

Υιοθέτησε, λοιπόν, την κάλυψη με πέπλο από τα μάτια εκείνων (της οικογένειας και του λαού της, ούτως ώστε να αποκαλυφθεί η απόλυτη θεϊκή ομορφιά). Έπειτα της στείλαμε το Πνεύμα μας (τον άγγελο Τζιμπραήλ [Γαβριήλ]) που εμφανίστηκε μπροστά της με την πλήρη μορφή ενός ανθρώπινου όντος.

Είπε (η Μαριάμ [Μαρία]): «Ζητώ καταφύγιο από εσένα κοντά στον Πολυεύσπλαχνο (Κύριο), αν φοβάσαι (τον Θεό)».
(Ο Τζιμπραήλ [Γαβριήλ]) απάντησε: «Είμαι μόνο απεσταλμένος του Κυρίου σου, για να σου χαρίσω έναν αγνό γιο».

Και (η Μαριάμ [Μαρία]) είπε: «Πώς γίνεται να αποκτήσω γιο, ενώ δεν με έχει αγγίξει καν άντρας ούτε είμαι ακόλαστη;»
Και (ο Τζιμπραήλ [Γαβριήλ]) είπε: «(Μην απορείς.) έτσι θα γίνει. Ο Κύριός σου λέει: Αυτό (το έργο) είναι εύκολο για Μένα, (με σκοπό) να τον κάνουμε σημάδι για τους ανθρώπους και απόδειξη της μεγαλοψυχίας Μας. Είναι κάτι (ήδη) αποφασισμένο». (Κοράνι 19:16-21)

Σε αυτούς τους στίχους περιγράφεται πως η Μαριάμ δέχτηκε επίσκεψη από τον άγγελο Γαβριήλ ο οποίος της παρουσιάστηκε με αντρική μορφή. Μη γνωρίζοντας ποιος είναι φοβήθηκε για τον εαυτό της.

Ο άγγελος την βεβαίωσε ότι είναι αγγελιοφόρος του Θεού και ένας άγγελος για να της ανακοινώσει τα «καλά νέα» για την απόκτηση ενός υιού. Σοκαρισμένη κάνει ερωτήσεις για το πώς θα γίνει αυτό, πράγμα που επιβεβαιώνει την αγνότητα της. Ο Άγγελος της εξηγεί ότι μια τέτοια σύλληψη η οποία είναι θαυματουργή είναι εύκολη για τον Θεό, το μόνο που έχει να κάνει είναι να πει «Γενηθήτω» και γίνεται. Και όλα αυτά είναι θέματα που έχουν θεσπιστεί από Αυτόν για μεγάλους σκοπούς ως προς το όφελος του κόσμου .

4. Η ΜΑΡΙΑ ΕΜΕΙΝΕ ΕΓΚΥΟΣ

Με θαυματουργό τρόπο η Μαρία μένει έγκυος. Η ιστορία της εγκυμοσύνης της είναι πραγματικά όμορφη και συγκινητική όπως την περιγράφει το Κοράνι.

«Έτσι η Μαριάμ (Μαρία) συνέλαβε τον γιο και αποσύρθηκε σε ένα απομονωμένο μέρος μακριά (από τους ανθρώπους).
Κατόπιν την έπιασαν οι πόνοι της γέννας και πήγε στον κορμό μιας χουρμαδιάς και αναφώνησε (με αγωνία): «Μακάρι να είχα πεθάνει πριν από αυτό και να είχα ξεχαστεί τελείως!»

Όμως (ο Τζιμπραήλ [Γαβριήλ]) ή ο ίδιος ο Ισά [Ιησούς]) της φώναξε από κάτω: «Μη στενοχωριέσαι. Ιδού, ο Κύριός σου έκανε να κυλήσει ένα ρυάκι με νερό από κάτω σου (ή δημιούργησε και έβαλε από κάτω σου ένα ανώτερο ανθρώπινο ον).

«Κούνα τον κορμό της χουρμαδιάς και ώριμοι χουρμάδες θα πέσουν πάνω σου.

Φάε, λοιπόν, και πιες και δρόσισε τα μάτια (σου με τη θέα του όμορφου και αξιαγάπητου βρέφους σου). Κι αν δεις κανέναν άνθρωπο, πες (του με νεύματα): «Υποσχέθηκα νηστεία (σιωπής) στον Πολυεύσπλαχνο (Κύριο), κι έτσι δεν θα μιλήσω σήμερα σε κανέναν». ( Κοράνι 19:22-26)

5. Ο ΤΟΚΕΤΟΣ

Έχουμε λοιπόν την Μαριάμ να πηγαίνει έξω από την πόλη απόμακρα από την Βηθλεέμ περίπου 4 με 6 μίλια από την Ιερουσαλήμ, με πόνους τοκετού, και με φόβο στο τι πρόκειται να της συμβεί. Είναι το πρώτο της παιδί, και δεν έχει άντρα. Τι θα έλεγε ο λαός της, οι Ιουδαίοι; Τι θα κάνουν; Πώς θα αντιδράσει η μικρή Μαριάμ; Με όλα αυτά στο μυαλό της να την αγχώνουν εύχεται να ήταν νεκρή.

6. Η ΦΩΝΗ ΠΟΥ ΤΗΣ ΛΕΕΙ:

Να μείνει σιωπηλή και όλα θα πάνε καλά.

Ο Θεός όμως που της έδωσε αυτό το θαύμα και τον οποίο λάτρευε η ίδια, και αφιέρωσε όλη της την ζωή, δεν θα την εγκαταλείψει. Μια φωνή ήρθε και ακούστηκε από κάτω της με σκοπό να την ηρεμήσει, να την γαληνέψει και να την καθοδηγήσει τι να κάνει. Και όταν γέννησε, η φωνή την συμβούλεψε να μην μιλήσει σε κανέναν και να μην προσπαθήσει να εξηγήσει τίποτα σε κανέναν ( όσον αφορά το παιδί της). Να μείνει σιωπηλή και όλα θα πάνε καλά.

7. ΤΟ ΜΩΡΟ ΜΙΛΑΕΙ ΣΑΝ ΜΕΓΑΛΟΣ

«Έπειτα, φέρνοντας (το μωρό στην αγκαλιά της), πήγε στους δικούς της. Εκείνοι είπαν: «Μαριάμ (Μαρία), σίγουρα έχεις κάνει ένα αρκετά θαυμαστό πράγμα!

Ω αδελφή του Χαρούν (Ααρών), ούτε ο πατέρας σου ήταν ασεβής ούτε η μητέρα σου ακόλαστη».
Τότε η Μαριάμ (Μαρία) έδειξε (προς το βρέφος). Εκείνοι είπαν: «Πώς να μιλήσουμε σε ένα βρέφος που είναι (ακόμα) στην κούνια;»
(Κοράνι 19:27-29)

8. ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

Δείχνει, κάνοντας νόημα προς το μωρό, τον Ιησού. Το πλήθος εξοργίστηκε με αυτήν την κίνηση της, λέγοντάς της τι είδους απάντηση είναι αυτή; Μας παραπέμπεις στο μωρό για την υπεράσπιση σου; Και είχαν δίκιο. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες δεν είναι λογικό να απαντάς με τέτοιον τρόπο σε κατηγορίες. Όμως η κατάσταση δεν ήταν φυσιολογική και καθόλου συνηθισμένη.

«Τότε η Μαριάμ (Μαρία) έδειξε (προς το βρέφος). Εκείνοι είπαν: «Πώς να μιλήσουμε σε ένα βρέφος που είναι (ακόμα) στην κούνια;»
(Το ίδιο το βρέφος) μίλησε: «Αληθινά, είμαι δούλος του Θεού, που μου χάρισε τη Βίβλο και με έκανε προφήτη.

Και όπου κι αν είμαι, με έκανε ενσάρκωση της ευλογίας και με διέταξε να προσεύχομαι και να κάνω ελεημοσύνες, όσο ζω.
(Με έκανε) να αντιμετωπίζω τη μητέρα μου με σεβασμό, χωρίς να είμαι ανυπάκουος και άθλιος.

Ειρήνη μαζί μου την ημέρα της γέννησης, του θανάτου και της ανάστασής μου!» (Κοράνι 19:29-33)

9. ΑΙΧΜΗ ΤΟΥ ΚΟΡΑΝΙΟΥ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΥΣ ΙΟΥΔΑΙΟΥΣ

Ο Θεός επίσης σε ένα άλλο μέρος του Κορανίου κατηγορεί τους Ιουδαίους που πρόσβαλαν την Μαρία. Τους αποκαλεί συκοφάντες γιατί είπαν ότι απόκτησε μωρό με άνδρα ενώ δεν ήταν παντρεμένη.
Και (επιπλέον) λόγω της εκ μέρους τους απόρριψης της πίστης και της διατύπωσης εναντίον της Μαριάμ (Μαρίας) μιας βαριάς συκοφαντίας∙ ( Κοράνι 4:156)

Ύστερα από αυτήν την σύντομη κειμενική περιήγησή μας με οδηγό το Ιερό Βιβλίο των Μουσουλμάνων, το Κοράνιο, γύρω από την Παναγία μας μπορούμε να οδηγηθούμε στα εξής συμπεράσματα:

1. Η Μαρία της Χριστιανικής Εκκλησίας είναι όχι μόνο η λιγότερο «εξισλαμισθείσα» γυναίκα στον μουσουλμανικό κόσμο, αλλά και το πρόσωπο στο οποίο είναι αφιερωμένα τόσα ιερά μουσουλμανικά προσκυνήματα. Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, υπάρχει μια δεκάδα προσκυνημάτων, κτισμένα σε τόπους από όπου, όπως διαθρυλείται, πέρασαν πρόσφυγες ο Ιησούς, η Μαρία και ο Ιωσήφ στη διάρκεια της φυγής τους από την αγία Γη, και όπου κάθε χρόνο συρρέουν προσκυνητές χριστιανοί και μουσουλμάνοι.

Γιατί, η Μαρία είναι το πρότυπο που πρέπει να ακολουθήσει κάθε πιστός μουσουλμάνος λόγω της καθαρότητας της παρθενίας της και της πιστότητάς της στο Θεό (Κοράνι, 66,11-12).

2. Η Μαρία είναι Μητέρα του Ιησού που πιστεύεται ως Προφήτης του Θεού κι όχι ως Θεάνθρωπος. Είναι πεντακάθαρη η επίδραση του Νεστοριανισμού που είχε τρομερή διάδοση στην Αντιόχεια και ευρύτερα στη Συρία, με οπαδούς του οποίου, κυρίως μοναχούς, ο Μωάμεθ, όπως γράφεται στη βιογραφία του, ήρθε σε επαφή.

3. Μπορεί άραγε η «Μαριολογία» του Κορανίου να γίνει γέφυρα προσέγγισης και διαλόγου Χριστιανών και Μουσουλμάνων;
Η απάντηση σε αυτό το κομβικό, αλλά πολύ απαιτητικό για το εφιαλτικό παρόν ερώτημα, κατά την έποψή μου, (και όχι κατά την άποψή μου, γιατί δεν είμαι ειδικός!) έχει δύο επίπεδα:

Το πρώτο επίπεδο έχει αναφορά στον απλό λαό, είτε χριστιανοί είναι οι άνθρωποι είτε μουσουλμάνοι. Στη Μικρά Ασία, για να αναφέρουμε ένα από τα πολλά παραδείγματα, διηγούνταν οι γονείς μας και ο γιαγιάδες μας, ζούσαν στην ίδια γειτονιά Τούρκοι και Έλληνες. Στις θρησκευτικές γιορτές, ιδιαίτερα της Παναγίας, του Αγίου Γεωργίου, του Προφήτου Ηλία έρχονταν οι Τούρκοι και γιόρταζαν μαζί μας κι εμείς στο δικό τους ραμαζάνι! Όλοι μας ήμασταν χαρούμενοι. Αυτό σημαίνει ειρήνη και συμβίωση!

Επομένως σε επίπεδο λαών οι άνθρωποι έχουν στην καρδιά τους αδίδακτα και αυθόρμητα το αίσθημα της ειρηνικής συμβίωσης. Χρειάζεται λοιπόν εδώ διάλογος;

Σε επίπεδο όμως εξουσιών, οποιοδήποτε ένδυμα κι αν φορούν οι ηγέτες και στην συγκεκριμένη περίπτωση οι θρησκευτικοί ηγέτες, χρειάζεται διάλογος, όσο κι αν τον βλέπουμε από μακριά πως οι δρόμοι οδηγούν σε αδιέξοδο. Καλλίτερα να ομιλούν τα στόματα παρά τα κανόνια!

*Ο Αντώνης Ιακώβου Ελευθεριάδης είναι καθηγητής δρ. Φιλολογίας και Θεολόγος