Το αλκοόλ φάρμακο ή φαρμάκι της ψυχής και του σώματος;

Το αλκοόλ μπορεί να θεωρηθεί φάρμακο, αλλά, όπως το κάπνισμα τσιγάρων και τα ψυχιατρικά φάρμακα, είναι ένα φάρμακο, η χρήση του οποίου επιτρέπεται από τους νόμους του κράτους. Ωστόσο, σε αντίθεση με το κάπνισμα, που είναι πάντοτε τοξικό για το σώμα, το αλκοόλ, που λαμβάνεται σε μέτριες δόσεις, μπορεί να διαδραματίσει προστατευτικό ρόλο στην καρδιά.

Έτσι λένε μερικοί γιατροί.

Ο αλκοολισμός όμως, η κατάχρηση δηλαδή αλκοόλ, είναι ένα πρόβλημα μεγάλης κοινωνικής σημασίας. Εάν ο μέτριος πότης μπορεί βέβαια όπως πιστεύεται να βελτιώσει την κοινωνικότητα του πίνοντας ένα ποτό με μια παρέα, ο αλκοολικός όμως αντιμετωπίζει μια ολόκληρη σειρά προβλημάτων που αφορούν τη φυσική, την κοινωνική και την εργασιακή του σφαίρα.

Η κατάχρηση αλκοόλ στην πραγματικότητα συνεπάγεται μια σειρά ζημιών, μερικές φορές πολύ σοβαρών: από το κεντρικό και το περιφερικό νευρικό σύστημα έως τον γενικό μεταβολισμό, από το ανοσοποιητικό σύστημα έως το αναπνευστικό σύστημα, από το γαστρεντερικό σύστημα έως το ενδοκρινικό σύστημα. Μερικές φορές η κατάχρηση αλκοόλ προστίθεται με την κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών, δημιουργώντας έτσι μια εικόνα πολυ-ψυχομανίας.

Η πιθανότητα οικογενειακών συγκρούσεων, με τον/την σύζυγο και τα παιδιά, αυξάνεται στον αιθυλισμό.

Ο αλκοολισμός, είτε ως αιτία είτε ως αποτέλεσμα, συχνά συνδέεται με τη μοναξιά, την κατάθλιψη, την αποξένωση, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Πολλά επαγγέλματα εργασίας είναι εντελώς ασυμβίβαστα με την συνήθη κατάχρηση οινοπνεύματος, οπότε ο αλκοολικός μπορεί εύκολα να απολυθεί από την εργασία του ή να υποστεί προσβολές και ταπεινώσεις από τους ανωτέρους ή συναδέλφους του.

Συχνά το οινόπνευμα, το οποίο έχει αποδυναμωτικό αποτέλεσμα, ευνοεί την εμφάνιση βίαιης συμπεριφοράς, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πραγματική εγκληματική συμπεριφορά. Η οδήγηση σε κατάσταση μέθης του οδηγού προκαλεί συχνά θανατηφόρα ατυχήματα. Το ποσοστό των ανθρωποκτονιών και των αυτοκτονιών που προκαλούνται από την κατάχρηση αλκοόλ είναι σημαντικά υψηλότερο από εκείνο του κανονικού πληθυσμού.

Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι το αλκοόλ είναι μια επικίνδυνη ουσία, η κοινωνία μας διατηρεί μια αμφιλεγόμενη στάση απέναντι σε αυτή που ενθαρρύνει ακόμα περισσότερο την κατανάλωσή της. Η διαφήμιση συσχετίζει την ισχυρή κατανάλωση αλκοόλ με οικονομική και σεξουαλική επιτυχία και με υψηλές κοινωνικές κατακτήσεις. Οι οικονομικές σκοπιμότητες στη συνέχεια οδηγούν στην τόνωση της κατανάλωσης οινοπνευματωδών ποτών, καθώς η χώρα μας είναι σπουδαίος ευρωπαίος παραγωγός οίνου. Μπροστά στο χρήμα ωχριά η θεά της Υγείας!

Μια ανησυχητική αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια μεταξύ των νέων. Οι Έλληνες έφηβοι τείνουν τώρα να μιμούνται τον τύπο κατανάλωσης οινοπνεύματος που χαρακτηρίζει τη βόρεια Ευρώπη, με την τάση να πίνουν τα Σαββατοκύριακα και να αυξάνουν την κατανάλωση μπίρας σε σύγκριση με την παραδοσιακή κατανάλωση κρασιού.

Η κατανάλωση οινοπνεύματος είναι συνήθως ένα είδος τελετουργίας έναρξης για τους εφήβους, για τη διαμόρφωση της δικής τους ταυτότητας, μιας δοκιμασίας των δικών τους ορίων, ενός τρόπου αποδοχής από την ομάδα, ενός μέσου για να σπάσει τους κοινωνικούς κανόνες, επιβεβαιώνοντας τη δική τους ατομικότητα ξεχωριστή από αυτή των γονέων, αυτονομία κάποιου από την παραδοσιακή ηθική.

Ωστόσο, όταν η κατανάλωση μετατραπεί σε κατάχρηση, οι έφηβοι σχεδόν πάντα έχουν ψυχολογικά προβλήματα. Η έντονη κατανάλωση οινοπνεύματος γίνεται τότε μια διαφυγή από την πραγματικότητα και την ευθύνη, ένα μέσο ξεχάσματος των αποτυχιών, μια έκφραση της χαμηλής αυτοεκτίμησης του ατόμου και το υπαρξιακό κενό γίνεται αντιληπτό μέσα και έξω από τον εαυτό του.

Στη συνέχεια, η οικογένεια και το σχολείο πρέπει να παρεμβαίνουν προτείνοντας μια λιγότερο καταστροφική κατανάλωση αλκοόλ, αφήνοντας άφθονο χώρο για διάλογο, εμπλέκοντας τον νεαρό σε δραστηριότητες που περιλαμβάνουν σχεδιασμό. Ίσως ο αθλητισμός, οι εθελοντικές δραστηριότητες, ακόμα η εκκλησία και η μουσική, ο προσκοπισμός είναι λίγες από τις θετικές προτάσεις για την αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού προβλήματος της κοινωνίας μας.

Η ιατρική προσφέρει στους αλκοολικούς, εκτός από τις ψυχολογικές και ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, τη χρήση φαρμάκων που βοηθούν στην εξάλειψη της εξάρτησης από την αιθανόλη.

Να ευχηθούμε ολόψυχα οι θεραπευτικές κοινότητες και ιδιαίτερα οι ομάδες αυτοβοήθειας, όπως οι Ανώνυμοι Αλκοολικοί, να πληθύνονται και να παρέχουν πάντοτε άριστα αποτελέσματα με την συμπαράσταση του κράτους, της Εκκλησίας που είναι πάντοτε και πρέπει να είναι δίπλα στους πονεμένους και αναξιοπαθούντες, της οικογένειας που ζει και ξέρει τι σημαίνει να έχει στους κόλπους της αλκοολικό παιδί ή πατέρα ή μητέρα αλκοολική.

*Ο Αντώνης Ιακώβου Ελευθεριάδης είναι καθηγητής δρ. Φιλολγίας και Θεολόγος