Αν επιχειρήσει να αναλύσει κανείς λογικά το πώς θα εξελιχθεί η κρίση με την Τουρκία τότε το ενδεχόμενο ενός θερμού επεισοδίου μοιάζει αν όχι αναπόφευκτο πάντως εξαιρετικά πιθανό.
Αυτό πια εκτιμούν πολλοί που έχουν χειριστεί από θέσεις ευθύνης τα ζητήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Ο Ερντογάν δεν κρύβει τις προθέσεις του κι έχει δείξει στο παρελθόν ότι πραγματοποιεί όσα εξαγγέλλει. Άλλωστε η συμφωνία με την Λιβύη αυτό ακριβώς υποδηλώνει. Είναι ο μανδύας νομιμοφάνειας για τις έρευνες που λέει ότι σχεδιάζει μέσα στην Ελληνική υφαλοκρηπίδα. Πρόκειται για μια πάγια πολιτική της Τουρκίας να επιχειρεί να δώσει νομική τεκμηρίωση στις κινήσεις της.
Το αν έχει δίκιο ή όχι έχει μικρή σημασία. Το σημαντικό γι αυτήν είναι να μπορεί να εμφανίζεται σαν την μία πλευρά μιας υπαρκτής και νόμιμα διατυπωμένης διαφωνίας, έτσι ώστε να επιτρέπει σε όσους εξ αρχής ίσως θα ήθελαν ν την υποστηρίξουν, να νίπτουν τα χείρας και να συνιστούν διάλογο, αν και όταν ο κόμπος φτάνει στο χτένι.
Η αντίδραση του Βούλγαρου πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ μετά την τελευταία Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλες ήταν ιδιαίτερα χαρακτηριστική. Στα Ελληνικά ΜΜΕ επικρίθηκε επειδή έσπασε την ομοφωνία της καταδίκης και συνέστησε στην Ελλάδα να βρει τα εργαλεία να βοηθήσει τον εαυτό της σε σχέση με την Τουρκία. Στην πραγματικότητα ωστόσο εξέφρασε αυτό που οι περισσότεροι, αν όχι όλοι οι Ευρωπαίοι, πιστεύουν.
Γιατί μπορεί να θεωρούν ότι εμείς έχουμε το (μεγαλύτερο) δίκιο με το μέρος μας, στο ενδεχόμενο όμως θερμού επεισοδίου η μόνιμη απάντησή τους είναι και θα είναι βρείτε τα με διαπραγματεύσεις. Στην συγκεκριμένη περίπτωση μάλιστα, ο ελιγμός της Τουρκίας με την Λιβύη, θα της επιτρέψει να εμφανίσει την Ελλάδα ως επιτιθέμενη, αν για παράδειγμα επιχειρήσει να εμποδίσει τις τουρκικές έρευνες με δυναμικά μέσα. Μέσα από αυτό το πρίσμα η συμφωνία της Τουρκίας με την Λιβύη, αποτελεί μια επιθετική κίνηση διεθνών δημοσίων σχέσεων.
Επιχειρεί να προκαταλάβει τις εντυπώσεις να δημιουργήσει την ψευδή εικόνα μιας Τουρκίας που λειτουργεί στη βάση της νομιμότητας και μια Ελλάδα που αντιδρά με αδιαλλαξία.
Για την Ελλάδα η προσπάθεια διπλωματικής απομόνωσης της Τουρκίας ήταν μονόδρομος. Και η υιοθέτηση των ελληνικών θέσεων στο ανακοινωθέν της Συνόδου ήταν σίγουρα επιτυχία. Ανεβάζει το κόστος για τον Ερντογάν στην περίπτωση που θα προχωρήσει τελικά στις έρευνες. Όπως δείχνουν ωστόσο οι δηλώσεις των Τούρκων αξιωματούχων αλλά και του ίδιου του Ερντογάν, δεν φαίνεται ότι θα τον αποτρέψει από το να προχωρήσει στα σχέδια του. Αντιθέτως η πολιτική του μία σου και μία μου, όσο δεν εμφανίζεται στον ορίζοντα κάποια θετική διέξοδος, κινδυνεύει να μας οδηγήσει υπνοβατώντας στις καταστάσεις που θέλουμε να αποφύγουμε.
Τα λάθη που έχουν οδηγήσει στο σημερινό αδιέξοδο έχουν επισημανθεί επαρκώς. Μεγάλο μέρος της ευθύνης έχει και η Κυπριακή ηγεσία. Όμως αυτό που πραγματικά προκαλεί απορία είναι το πώς η Ελλάδα απεμπόλησε το πιο σημαντικό όπλο της, τον διάλογο με την προοπτική της Χάγης. Προκαλεί απορία πώς είναι δυνατόν μια χώρα που πιστεύει ότι οι θέσεις της εδράζονται στο διεθνές δίκαιο να φοβάται το Διεθνές Δικαστήριο.
Και πώς ακόμα και σήμερα βγαίνουν υπουργοί, όπως ο κ. Γεραπετρίτης, να υποστηρίζουν ότι η Χάγη είναι μια «εναλλακτική» που θα χρησιμοποιήσουμε στον «κατάλληλο» χρόνο. Ο κατάλληλος χρόνος ήταν χθες και ο διάλογος με προοπτική της Χάγη δεν είναι «εναλλακτική» αλλά η μόνη λύση, πέρα από την αναμέτρηση. Υπάρχει όμως και ένας πρόσθετος λόγος που είναι απαραίτητο σήμερα να αναληφθεί μια επιθετική διπλωματική πρωτοβουλία για να μπούνε όλα τα θέματα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου στο τραπέζι: είναι ο μόνος τρόπος πραγματικά να εμπλέξουμε την διεθνή κοινότητα, πέρα δηλαδή από τις φραστικές διακηρύξεις υποστήριξης.
Κι είναι και ο καλύτερος τρόπος, ακόμα και αν δεν οδηγήσει πουθενά, να αποκαλυφθεί ο προσχηματικός χαρακτήρας της συμφωνίας της Τουρκίας με Λιβύη.
Έχουμε συνηθίσει να προσεγγίζουμε τις διεθνείς σχέσεις με βάση στερεότυπα που ανάγονται υποτίθεται στα διαχρονικά συμφέροντα κάθε χώρας. Όμως τα πράγματα δεν ακολουθούν μια προκαθορισμένη πορεία που υπαγορεύεται από αυτά. Όπως έδειξαν και οι κινήσεις της Τουρκίας, οι εντυπώσεις μετράνε και στις διεθνείς σχέσεις.
Έχει σημασία λοιπόν να έχουμε εμείς το πάνω χέρι και να μην αφεθούμε στην μοιρολατρία του αναπόφευκτου.
*Ο Παντελής Καψής είναι δημοσιογράφος, πρώην υπουργός
