Επανακτώντας το κράτος στην ΕΕ

… Όλη η ανάλυση βασίζεται σε μια εσφαλμένη θεώρηση της φύσης του νομίσματος, η οποία, με τη σειρά της, προέρχεται από ελλιπή κατανόηση των βαθύτερων επακόλουθων που είχε εκείνο που συνέβη το 1971: Το τέλος του καθεστώτος σταθερών ισοτιμιών του Bretton Woods.

Αυτό το ιστορικό γεγονός εγκαινίασε το πέρασμα από ένα νομισματικό καθεστώς όπου η ποσότητα του νομίσματος που μπορούσε να κόψει ένα κράτος αναλογούσε με τα αποθέματα χρυσού που διέθετε, σε ένα νομισματικό καθεστώς που ονομάστηκε fiat (στα Λατινικά) και το οποίο είναι ακόμη σε ισχύ.

Στο καθεστώς αυτό τα νομίσματα δεν καλύπτονται από αποθέματα σε χρυσό ή άλλα πολύτιμα μέταλλα και θεωρητικά δε συναντούν κανένα όριο στην κοπή. Εν συντομία: Ο συλλογισμός που βασίζεται εξ’ ολοκλήρου στην αρχή της έλλειψης νομίσματος, μπορούσε ενδεχομένως να σημαίνει κάτι έως το 1971, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για τη μετέπειτα περίοδο.

Η ζημιά όμως είχε γίνει και το αποτέλεσμα είναι ότι πέρασε μισός αιώνας και ακόμη υπάρχουν εκείνοι που παραπέμπουν σε μια τέτοια ανάλυση προκειμένου να εξηγήσουν την τωρινή κρίση και πόσο ανέφικτο δήθεν είναι να εφαρμοστεί επεκτατική οικονομική πολιτική στο ισχύον πλαίσιο.

Το κρίσιμο σημείο είναι ότι τα δημοσιονομικά δεν έχουν απολύτως καμία σχέση με τα οικονομικά μιας οικογένειας ή μιας επιχείρησης, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα κράτη που τυπώνουν δικό τους νόμισμα. Οι επιχειρήσεις και οι οικογένειες είναι χρήστες του νομίσματος, δηλαδή, πρέπει πρώτα να προμηθευτούν το χρήμα πριν το ξοδέψουν.

Τα κυρίαρχα κράτη, από την πλευρά τους, τυπώνουν το νόμισμα που ξοδεύουν οι οικογένειες και οι επιχειρήσεις. Γι’ αυτό το λόγο, από τεχνική άποψη, δεν υφίσταται κανένα όριο στον κρατικό ισολογισμό, εκτός από εκείνο που το ίδιο το κράτος αποφασίζει να θέσει στον εαυτό του.

Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη αυτά έχουν τη δυνατότητα να ξοδέψουν περισσότερα απ’ όσα εισπράττουν με τους φόρους και για τον ίδιο λόγο δεν κινδυνεύουν να μην πληρώσουν τα χρέη τους. Ο μόνος πραγματικός κίνδυνος είναι ο πληθωρισμός.

Ακολουθώντας την ίδια λογική, εάν η εν λόγω χώρα διαθέτει κεντρική τράπεζα πρόθυμη να εγγυηθεί το δημόσιο χρέος σε εθνικό νόμισμα, το χρέος δε θα αποτελέσει ποτέ πρόβλημα, ούτε η χώρα θα κινδυνεύσει ποτέ να χρεοκοπήσει. Η κεντρική τράπεζα μπορεί σε κάθε στιγμή να επέμβει και να καλύψει ενδεχόμενο κενό που δημιούργησε η έλλειψη ιδιωτών αγοραστών ή για να πληρώσει τα ληξιπρόθεσμα ομόλογα δημιουργώντας χρήματα. Χωρίς να αναφέρουμε ότι αυτή η ίδια κεντρική τράπεζα καθορίζει τον τόκο και τη συνολική δαπάνη για τους τόκους.

Όλα αυτά δεν ισχύουν στις χώρες που δανείζονται σε συνάλλαγμα που δεν ελέγχουν, όπως συμβαίνει στην ευρωζώνη. Όπως γράφει η ίδια η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε μια έκθεσή της: «Παρ’ όλο που το ευρώ είναι νόμισμα fiat, οι δημοσιονομικές Αρχές των κρατών-μελών της ευρωζώνης παραιτήθηκαν από τη δυνατότητα να δημιουργούν χρέη απαλλαγμένα από τον κίνδυνο να μην τα πληρώσουν (non-defaultable debt)».

Ο μόνος λόγος για τον οποίον χώρες όπως η Ιταλία και η Ελλάδα μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση αντιμετωπίζουν μια κρίση χρέους και ακόμη και σήμερα υφίστανται τον εκβιασμό του spread είναι διότι αποφάσισαν να υιοθετήσουν εκείνο που de facto παραμένει ένα ξένο νόμισμα. Παραιτήθηκαν, δηλαδή, από τη δυνατότητα να ορθώσουν οποιουδήποτε τύπου φράγμα στις αισχροκερδείς επιθέσεις του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Παραιτήθηκαν, επί παραδείγματι, από τη δυνατότητα να παρέμβουν στην αγορά των κρατικών ομολόγων προκειμένου να θέσουν υπό έλεγχο το επιτόκιο, το οποίο σήμερα έχει αφεθεί στο έλεος των αγορών ή των αυθαίρετων αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας…

Οι χώρες που διαθέτουν νομισματική κυριαρχία υφίστανται πολύ λιγότερους εκβιασμούς από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η Ιαπωνία, επί παραδείγματι, χώρα στην οποία η σχέση χρέους έναντι του ΑΕΠ είναι 250%, σχεδόν διπλάσια από την ιταλική, αλλά δαπανά για τόκους επί του χρέους της πολύ λιγότερα από την Ιταλία, σχεδόν το 0,5% του ΑΕΠ της. Μπορεί να το κάνει αυτό διότι η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας, μιας χώρας δηλαδή που διαθέτει δικό της νόμισμα, μπορεί άνετα να αποφασίσει να μειώσει στο μηδέν τις δαπάνες για τους τόκους.

Η αλήθεια είναι πως εδώ και χρόνια η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να κρατήσει σε μηδενικό επίπεδο τα επιτόκια των νέων ομολόγων που βγάζει στις αγορές. Μπορεί να το κάνει διότι, στην περίπτωση που οι αγορές αρνηθούν να προμηθευτούν νέα ομόλογα στα επιτόκια που όρισε η κεντρική τράπεζα, μπορεί να τα αγοράσει η ίδια η τράπεζα. Αυτό ακριβώς κάνει εδώ και πολλά χρόνια η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας, η οποία διαθέτει το μισό δημόσιο χρέος της χώρας.

*Το παραπάνω κείμενο αυτό αποτελεί απόσπασμα από τη συνέντευξη του ιταλού δημοσιογράφου και συγγραφέα Τόμας Φάτσι* στον Δημήτρη Δεληολάνη, που στο σύνολό της με τίτλο «Αριστερός Σοβρανισμός», δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος (Χειμώνας 19 – Άνοιξη 20) του περιοδικού «Τετράδια», το οποίο εκδίδεται από τις εκδόσεις «Στοχαστής».