Η ευρωπαϊκή ανασυγκρότηση

Όπως πολύ εύστοχα το θέτουν κορυφαίοι πολιτικοί, με αντιπροσωπευτική τη δήλωση το Γάλλου Υπουργού Οικονομικών, Λε Μερ, το φράγμα που οι κυβερνήσεις των Ευρωπαϊκών Κρατών όρθωσαν απέναντι στο τσουνάμι της πανδημίας, άντεξε.

Πρωταγωνιστές βέβαια ήταν και είναι οι ίδιοι οι πολίτες, που συμμορφώθηκαν στα μέτρα, που έκαναν προσωπική τους ευθύνη την προστασία της υγείας τους και τον σεβασμό για την υγεία και τη ζωή των συμπολιτών τους.

Τώρα όμως ξημερώνει μια νέα μέρα. Μια εποχή προκλήσεων, αλλά και ευκαιρίας. Απαιτείται από όσους κατέχουν την εξουσία, να αναδειχθούν σε ηγέτες. Η δυνατότητα αντίδρασης και διαχείρισης της ζοφερής οικονομικής πραγματικότητας, δεν είναι για όλους η ίδια. Στη διάρκεια της πανδημίας και του ευρωπαϊκού lockdown, οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών ”έριξαν” δύο τρισεκατομμύρια Ευρώ στην αγορά για να ‘κρατήσουν’ τις οικονομίες τους. Αλλά και για να διατηρήσουν τον παραγωγικό ιστό για την επόμενη ημέρα.

Από τα ποσά αυτά το 50% αφορά τη Γερμανία και το 18% τη Γαλλία. Και οι άλλοι;

Τι γίνεται τώρα που ανατέλλει η ”επόμενη μέρ”; Κατά πολλούς ο Οικονομικός Αρμαγεδών.

Γιατί σίγουρα δεν πρόκειται για κάτι παροδικό, για ένα πρόσκαιρο συμπλήρωμα, για μια έκτακτη ενίσχυση, για μια εφάπαξ καταβολή μισθών και για μια προσωρινή αναβολή καταβολής φόρων, ασφαλιστικών εισφορών, εμπορικών και προσωπικών υποχρεώσεων. Τα μηνύματα είναι από ανησυχητικά, έως ανατριχιαστικά.

Σε Βέλγιο, Γερμανία και Γαλλία μιλάνε για καταστροφή στους τομείς της εστίασης. Ποιος καταστηματάρχης θα μπορέσει να ανταποκριθεί στη νέα κατάσταση και τη δραστική μείωση του χώρου της δουλειάς του και προσπορισμού εισοδήματος, την ίδια στιγμή που διατηρούνται αμετάβλητες οι πάγιες υποχρεώσεις του? Πως θα ‘ζήσει’ η βιομηχανία του άρτου και του θεάματος, που είναι συνυφασμένη με τη χαλάρωση και την κοινωνική επαφή μέσα σε ένα περιβάλλον μασκοφόρων; Πως θα αντέξουν την καταιγίδα διαρκείας και τη δομική πίεση, οι τομείς του τουρισμού και των υπηρεσιών; Ποια ‘αγορά’ θα διαμορφωθεί μέσα από τις απολύσεις, τις πτωχεύσεις και την αναστολή των εργασιών;

Εδώ είναι η ώρα της Ευρώπης. Η ώρα για την προοπτική και τη ‘νέα γενιά ‘ πραγμάτων, όπως ονομάζεται η πρόταση της Κομισιόν για το χρηματοδοτικό εργαλείο, που αφορά τη ανασυγκρότηση, την επαναφορά, την ανάταξη (Recovery Fund).

Η καταγραφή χρονοδιαγράμματος, πηγών χρηματοδότησης και πλάνου αποπληρωμής, δείχνουν, πέρα από επιμέρους προβληματισμούς και ερωτήματα, ότι υπάρχει υπόβαθρο και σχέδιο και δεν είναι μια λεκτική, μια επικοινωνιακή πομφόλυγα. Τα χρήματα, τα 750 δισεκατομμύρια, θα βρεθούν μέσα από δανεισμό από τις χρηματαγορές. Ποιος θα τα δανειστεί;

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Με τι όρους;Τους πλέον συμφέροντες αφού έχει την κορυφαία διαβάθμιση πιστοληπτικής ικανότητας. Με ποιες εγγυήσεις? Με τη δυνατότητα αξιοποίησης του μέγιστου ορίου των εθνικών συνεισφορών στον Κοινοτικό Προϋπολογισμού. Πότε θα ξεπληρωθεί το χρέος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής; Μέσα σε τριάντα χρόνια, αρχής γενομένης όπως λέγεται, μετά το πέρας του επόμενου Κοινοτικού προϋπολογισμού, δηλαδή από το 2028 έως το 2058. Που θα βρεθούν τα χρήματα;

Η εύκολη λύση είναι μέσα από την αύξηση των εισφορών των εθνικών κυβερνήσεων, που πρώτα από όλες ‘βαρύνουν’ τις πλούσιες χώρες. Ήδη όμως δρομολογούνται άμεσα έσοδα για τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό, μέσα από φόρους στις μεγάλες εταιρικές συναλλαγές, τις ψηφιακές συναλλαγές, την επέκταση του συστήματος ελέγχου εκπομπής ρύπων, τον διασυνοριακό φόρο για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Το σχέδιο λοιπόν για την εξεύρεση και την αποπληρωμή των φόρων είναι ‘δουλεμένο’. Τα λεφτά αυτά θα δοθούν άραγε στα κράτη μέλη για να τα διαθέσουν όπως αυτά νομίζουν; Η απάντηση είναι πως όχι.

Τα χρήματα θα δοθούν για στοχευμένες δράσεις, που κατά βάση αφορούν την Πράσινη Εποχή, τη μετάβαση δηλαδή στην κλιματικά ουδέτερη οικονομία, καθώς επίσης και τον ψηφιακό μετασχηματισμό και σύγκλιση. Κονδύλια θα διατεθούν, μέσα και από τη μόχλευση στον τομέα των επενδύσεων, της θωράκισης των υπηρεσιών υγείας και την αντιμετώπιση της κρίσης στην αγορά εργασίας και της λειτουργίας των επιχειρήσεων.

Από πλευράς των κρατών μελών και των εθνικών αρχών, απαιτείται προετοιμασία και ετοιμότητα να απορροφηθούν όλα τα κονδύλια. Να καταρτιστούν και να υποβληθούν όλα τα τεχνικά δελτία έργου, να είναι λειτουργικοί οι δικαιούχοι φορείς που θα πραγματοποιήσουν τις προκηρύξεις και να υπάρχει ο συντονισμός για να περάσουν τα χρήματα στην πραγματική οικονομία.

Το ότι οι δράσεις είναι στοχευμένες, δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει διάχυση των ωφελειών. Περιθώρια ανεπάρκειας και ολιγωρίας δεν υπάρχουν. Ούτε ‘κατανόησης’ και χαλαρότητας για όσους αποφασίζουν.

Η αποστολή είναι δύσκολη. Όσοι την αναλαμβάνουν το κάνουν με ευθύνη τους και επιλογή τους. Και εκεί είναι που όλοι μετριούνται. Η Ευρώπη κάνει το καθήκον τους. Καιρός να ανταποκριθούν και οι κρυπτόμενοι, ‘πίσω από ευθύνες άλλων’.

*Ο Πολύκαρπος Αδαμίδης είναι Δικηγόρος, ΔΝ, αν. Καθηγητής Κοινοτικού Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων