H Τουρκία έχει στρατιωτική παρουσία σε 13 χώρες στο εξωτερικό και στις τρεις ηπείρους Ευρώπη, Ασία, Αφρική. Σε πολλές περιπτώσεις η τουρκική στρατιωτική παρουσία είναι στα πλαίσια διεθνών ειρηνευτικών δυνάμεων του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ και είναι μικρή ενώ σε άλλες περιπτώσεις είναι σημαντική και καθοριστική για τις εξελίξεις στην χώρα που βρίσκονται. Σε κάθε περίπτωση πριν την αποστολή γίνεται η απαραίτητη ψηφοφορία- έγκριση από την τουρκική βουλή (tezkere).
Συγκεκριμένα είναι καθοριστική η τουρκική στρατιωτική παρουσία στις χώρες : Ιράκ, Συρία, Κατάρ, Σομαλία, Βόρειος Κύπρος και Λιβύη.
Κοιτάζοντας τα αρχεία της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, είναι δυνατόν από εκεί να δούμε σε ποιες χώρες έχουν αναπτύξει στρατιώτες οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις (TSK). Επιπλέον, η συμβολή του TAF, (Turkish Armed Forces), στις επιχειρήσεις στήριξης της ειρήνης είναι επίσης διαθέσιμη στον ιστότοπο του Γενικού Επιτελείου.
Ειδικά για την περίπτωση της αποστολής στρατιωτικών δυνάμεων στην Λιβύη ο πρόεδρος Ερντογάν είχε δηλώσει πριν από την ψηφοφορία στην τουρκική βουλή, ότι η ΜΙΤ είχε κάνει την απαραίτητη «προετοιμασία».
1) Irak- ΙΡΑΚ
Η Τουρκία εντός του Ιράκ διεξάγει και εδώ και χρόνια ένεκα της δραστηριότητας του κουρδικού ΡΚΚ σε διάφορες πόλεις στρατιωτικές επιχειρήσεις από στρατιωτικές βάσεις εντός του Ιράκ. Η πιο σημαντική τουρκική στρατιωτική βάση αναφέρεται ότι είναι η βάση Başika, η οποία περιστασιακά προκαλεί πολιτικές αντιπαραθέσεις και εσωτερικές αλλά και διεθνείς.
Σύμφωνα με τον παρακάτω χάρτη , η Τουρκία στην βάση του Bameni διατηρεί άρματα μάχης και δύναμη πεζικού και μηχανικού της τάξης των 500 αντρών. Στην βάση του Kanimasi βρίσκεται η ταξιαρχία κομάντος Bolu με δύναμη 400 αντρών και άλλοι 130 άντρες των Bordo Bereli, ενώ στην βάση Başika βορειοανατολικά της Μοσύλης όπου βρίσκονται και οι πετρελαιοπηγές η δύναμη υπολογίζεται σε χίλιους άντρες.
2) Suriye- ΣΥΡΙΑ
Η Τουρκία, μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στην Συρία, το 2011, έχει πραγματοποιήσει πολλές στρατιωτικούς επιχειρήσεις εντός του συριακού εδάφους. Εκτιμάται ότι σήμερα υπάρχουν χιλιάδες Τούρκοι στρατιώτες στη Συρία, ενώ σύμφωνα με δημοσιογραφική αναφορά στις 2 Ιανουαρίου του 2020, υπολογίζονται σε 5000 άντρες. Η παρουσία τουρκικών στρατευμάτων στο Ιράκ και την Συρία, σύμφωνα με τα κοινοβουλευτικά αρχεία αιτιολογείται όπως αναφέρεται ως εξής : «Η απειλή της τρομοκρατίας επιβάλλει την λήψη κάθε αναγκαίου μέτρου σε συνάρτηση με το διεθνές δίκαιο και για να διασφαλίσουμε ότι η εθνική μας ασφάλεια διατηρείται έναντι άλλων πιθανών κινδύνων όπως η μαζική μετανάστευση»
Μετά την μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση, Fırat Kalkanı, αναφέρεται ότι Τούρκοι στρατιώτες σήμερα βρίσκονται και υπηρετούν στις συριακές περιοχές, El-Bab, Azez, Jarablus και τέλος στον θύλακα του İblid. Υπολογίζεται ότι σήμερα περίπου 5 χιλιάδες στρατιώτες είναι σε υπηρεσία στη Συρία, όπου συνεχίζονται οι πολεμικές συγκρούσεις.
3) Somali- ΣΟΜΑΛΙΑ
Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Σομαλία άρχισαν να αναπτύσσονται με γοργό ρυθμό κυρίως μετά την επίσκεψη του τότε πρωθυπουργού, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Σομαλία το 2011.
Ο τουρκικός στρατός έχει δύο βάσεις στη Σομαλία. Η πρώτη είναι η Σομαλική Τουρκική Στρατιωτική Διοίκηση στην πρωτεύουσα Μογκαντίσου. Δημιουργήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2017 από τον τότε αρχηγό του Γενικού Επιτελείου και νυν υπουργό Άμυνας, Hulusi Akar. Η βάση αυτή εκπαιδεύει αξιωματικούς για το στρατό της Σομαλίας και λειτουργεί επίσημα ως κέντρο στρατιωτικής εκπαίδευσης. Από την βάση αυτή έχουν αποφοιτήσει δεκάδες αξιωματικοί.
Ο δεύτερη βάση εδράζεται στον Κόλπο του Άντεν και έχει δικαιοδοσία στα χωρικά ύδατα και τα υπεράκτια της Σομαλίας, την Αραβική Θάλασσα και τις παρακείμενες περιοχές. Τα τουρκικά στρατεύματα εδώ αναφέρεται πως : «κράτησαν αποτελεσματικά την τουρκική σημαία και την ασφάλεια των διερχόμενων εμπορικών πλοίων και γενικά της διεθνούς κοινότητας εναντία στην πειρατεία»
4) Lübnan-ΛΙΒΑΝΟΣ
Οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις βρίσκονται σε υπηρεσία στο Λίβανο για περισσότερα από 10 χρόνια υπό την σκέπη της Ενδιάμεσης Ομάδας των Ηνωμένων Εθνών (UNIFIL). Ο αριθμός των Τούρκων στρατιωτών σε αυτήν την ΧΏΡΑ είναι περίπου 100 άντρες.
5) Afganistan-ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ
Μετά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο τουρκικός στρατός πήγε σε αυτή την χώρα στο πλαίσιο αποστολής του ΝΑΤΟ και με απόφαση του ΟΗΕ.
Ο τουρκικός στρατός επίσημα στο Αφγανιστάν δεν ενεργεί ως μια πολεμική δύναμη αλλά βοηθά στην εκπαίδευση του αφγανικού στρατού και διασφαλίζει, όπως υποστηρίζεται, την ασφάλεια στη χώρα. Ο αριθμός των Τούρκων στρατιωτών στο Αφγανιστάν υπολογίζεται περίπου σε 2 χιλιάδες άντρες. Συγκεκριμένα στην πρωτεύουσα του Αφγανιστάν, την Καμπούλ, εδράζεται η Διοίκηση της τουρκικής 111ης τακτικής ταξιαρχίας.
6) Katar- ΚΑΤΑΡ
Οι πολιτικές και οικονομικές σχέσεις του Κατάρ με την Τουρκία αναπτύχτηκαν ραγδαίως μετά την επιβολή κυρώσεων σε αυτήν τη χώρα το 2017 από την Σαουδική Αραβία. Η Τουρκία στα πλαίσια των στενών σχέσεων έχει δημιουργήσει στρατιωτικές βάσεις στο Κατάρ .
Συγκεκριμένα τα τελευταία χρόνια έχουν υπογραφεί πολλές συμφωνίες Τουρκίας – Κατάρ με χαρακτήρα οικονομικό και στρατιωτικό.
Οι συνομιλίες για την στρατιωτική συνεργασία ουσιαστικά άρχισαν νωρίς το 2014 και τον Μάρτιο του 2015 συμφωνήθηκε η δημιουργία της πρώτης τουρκικής στρατιωτικής βάσης. Όπως αναφέρεται στην πρωτεύσασα Doha δημιουργήθηκε η τουρκική στρατιωτική βάση El Rayyan, με δύναμη 94 άντρων, ενώ στην πρώτη φάση φιλοξενούσε δύναμη μέχρι και τριών χιλιάδων αντρών με ανάλογο αριθμό τεθωρακισμένων, ενώ υπάρχει λογιστική υποστήριξη αέρος και θαλάσσης.
7) Mali-Μαλί -ΜΑΛΙ
Ο τουρκικός στρατός βρίσκεται σε υπηρεσία στο Μάλι στο πλαίσιο της Πολυδιάστατης Ολοκληρωμένης Αποστολής Σταθερότητας (MINUSMA). Παράλληλα βρίσκονται οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, (TAF), στα πλαίσια του ΟΗΕ επίσης και στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
Ο τουρκικός στρατός υποστηρίζει την Πολυδιάστατη Ολοκληρωμένη Αποστολή Σταθερότητας του ΟΗΕ στη χώρα αυτή. Δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με τον αριθμό των στρατιωτών σε αυτές τις δύο αφρικανικές χώρες, αλλά εκτιμάται ότι δεν υπάρχει μεγάλη στρατιωτική δύναμη
9) Bosna-Hersek- ΒΟΣΝΙΑ ΕΡΖΕΓΟΒΙΝΗ
Η τουρκική στρατιωτική διεθνής ειρηνευτική δύναμη στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι εκεί για να διασφαλίσει την ειρήνη και τη σταθερότητα σε αυτήν τη χώρα.
Στα πλαίσια αυτά, σύμφωνα με τις επίσημες τουρκικές αιτιολογήσεις, στην χώρα αυτή η παρουσία του τουρκικού στρατού είναι για να : «διατηρήσει την ατμόσφαιρα ειρήνης και εμπιστοσύνης, να αναπτύξει συνεργασία με τοπικούς και διεθνείς οργανισμούς, να υποστηρίξει τη διεθνή πολιτική παρουσία και να παράσχει εκπαιδευτική υποστήριξη στο Ένοπλες δυνάμεις της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης».
10) Kosova-ΚΟΣΥΦΟΠΕΔΙΟ
Η Διεθνής Ειρηνευτική Δύναμη στο Κοσσυφοπέδιο, KFOR, με την συμμετοχή του τουρκικού στρατού λειτουργεί από το 1999 σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Το κύριο καθήκον των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στο Κοσσυφοπέδιο όπως αναφέρεται είναι να δημιουργηθεί ένα ασφαλές περιβάλλον, να βελτιωθεί η συνεργασία με τοπικούς και διεθνείς οργανισμούς και να υποστηριχθεί η ανάπτυξη των δυνάμεων ασφαλείας του Κοσσυφοπεδίου.
Από τον Ιούνιο του 2011 σύμφωνα με το CNNTürk, η αμερικανική στρατιωτική βάση Ferizovik, 40 χιλιόμετρα απόσταση από την πρωτεύουσα Πριστινα, μεταβιβάστηκε στους Τούρκους γεγονός που τότε είχε δυσαρεστήσει έντονα το Βελιγράδι, ενώ ενίσχυσε σε μεγάλο βαθμό την τουρκική στρατιωτική παρουσία.
11) Kuzey Kıbrıs- ΒΟΡΕΙΟΣ ΚΥΠΡΟΣ
Η «ειρηνευτική» στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974 εγκατέστησε τον στρατό κατοχής στο βορρά του νησιού. Ο αριθμός των Τούρκων στρατιωτών στην Κύπρο εκτιμάται σήμερα σε 40 χιλιάδες. Όπως αναφέρεται από τουρκικής πλευράς «ο Τούρκος στρατιώτης στην Κύπρο έχει καθεστώς μόνιμης στρατιωτικής μονάδας που υπάγεται απευθείας στο τουρκικό Γενικό Επιτελείο».
Ενδιαφέρων είναι όπως δείχνει ο παρακάτω χάρτης ότι τα τελευταία χρόνια οι Τούρκοι έχουν εγκαταστήσει στο παράνομο αεροδρόμιο του Geçitkale, βάση μη επανδρωμένων ιπτάμενων εξοπλισμένων και μη.
12) Azerbaycan- ΑΖΕΡΜΠΑΙΤΖΑΝ
Η Τουρκία παρέχει στρατιωτική εκπαίδευση σε στρατιωτικούς του Αζερμπαϊτζάν στα πλαίσια των στενών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, αλλά η τουρκική στρατιωτική παρουσία στο Αζερμπαϊτζάν είναι ένα ζήτημα που έχει προκαλέσει πολλές διεθνείς ενστάσεις.
Με ένα πρωτόκολλο που υπεγράφη το 2016, ορισμένα κτίρια στο Gizil Sherg Garrison στο Μπακού και ένας τερματικός σταθμός στην αεροπορική βάση Nasosnaya στην πόλη Sumgait είχαν διατεθεί για τη χρήση του TAF (Turkish Armed Forces). Ωστόσο όταν η είδηση αυτή πήρε έκταση στον διεθνή τύπο οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν αρνήθηκαν αυτούς τους ισχυρισμούς.
Πάντως σύμφωνα με δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Άμυνας, Χουλουσι Ακάρ, στις 9 Ιανουαρίου του 2021, η Τουρκία πρόκειται να δημιουργήσει τρεις στρατιωτικές βάσεις στο Αζερμπαϊτζάν και συγκεκριμένα στις πόλεις, Gence, Lenkeran, Gebele γεγονός που δεν επιβεβαιώθηκε από την αζερμπαϊτζανική κυβέρνηση.
13) Arnavutluk- ΑΛΒΑΝΙΑ
Η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας την Αλβανία άρχισε σχεδόν μετά την κατάρρευση του κομουνιστικού καθεστώτος,.
Στο πλαίσιο της αμυντικής συνεργασίας το 1997 δημιουργήθηκε η βάση που βρίσκεται στην πόλη Vlorë (Vlore) Αυλωνας στις ακτές της Αδριατικής και η οποία βρίσκεται σε 20 στρέμματα γης στο λιμάνι Pashalimanı, το οποίο εξυπηρετεί επίσης το αλβανικό ναυτικό. Η βάση λειτουργεί την Διοίκηση της Αλβανίας (Dz.K.K.lığı). Εκτιμάται ότι περίπου 20 στρατιώτες είναι σε επίσημη υπηρεσία, με τον συνολικό αριθμό του προσωπικού έως 250 άντρες.
*Ο Νίκος Χειλαδάκης είναι Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
