Το νέο lockdown και πως χάθηκε η ευκαιρία αξιοποίησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων για την υγεία

Καθώς η Πατρίδα μας βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με το νέο φονικό κύμα της πανδημίας και την επιβολή νέου lockdown εντός του lockdown η ανεπαρκής αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και ιδίως του ευρωπαϊκού προγράμματος SURE εκ μέρους της κυβέρνησης συνιστά μέγιστη πολιτική ευθύνη, καθώς θα μπορούσε να είχε διασφαλίσει επιπλέον 5,1 δις ευρώ, όπως αναλύουμε παρακάτω.

Κεφάλαια τα οποία θα μπορούσαν να είχαν πάει για την ενίσχυση του εθνικού συστήματος υγείας γεγονός που οπωσδήποτε θα είχε οδηγήσει σε λιγότερες απώλειες συνανθρώπων μας καθώς ο συνολικός αριθμός των θανάτων από κορονοϊό στην Ελλάδα μέχρι και την Κυριακή 7/3/20201 δυστυχώς είχε ανέλθει σε 6.758 (covid19.gov.gr 8/3/2021).

Πολύ δε περισσότερο καθώς προ της πανδημίας η Ελλάδα υστερούσε σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ στη στελέχωση του εθνικού συστήματος υγείας, γεγονός για το οποίο η τρόικα και οι δανειστές φέρουν τεράστια ευθύνη καθώς στη διάρκεια της μνημονιακής οκταετίας επέβαλαν τεράστιες μειώσεις στις δαπάνες υγείας ενώ με την μείωση μισθών οδήγησαν σε ένα τεράστιο brain drain με χιλιάδες Έλληνες γιατρούς και νοσηλευτές να μεταναστεύσουν στις άλλες χώρες της ΕΕ και να στελεχώνουν κυρίως το σύστημα υγείας της Βρετανίας και της Γερμανίας.

Αλλά και σε σχέση με τις κλίνες ΜΕΘ η θέση της Ελλάδας στην προ πανδημίας εποχή ήταν επίσης δυσμενέστερη σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως καταδεικνύει Μελέτη του ΟΟΣΑ υπό τον τίτλο «Health at a Glance, Europe 2020, state of health in the EU cycle».

Έτσι η Ελλάδα προ κορονοϊού καταλάμβανε την προτελευταία θέση ανάμεσα σε 17 ευρωπαϊκές χώρες με 5.3 κλίνες ΜΕΘ ανά 100.000 κατοίκους με το Βέλγιο, χώρα με την οποία η Ελλάδα έχει σχεδόν ίδιο πληθυσμό, να βρίσκεται στην τρίτη θέση με 17.4 κλίνες ΜΕΘ ανά 100.000 κατοίκους.

Σε σχέση με το γενικό δυναμικό των νοσοκομείων σε κλίνες από την ίδια Μελέτη του ΟΟΣΑ προκύπτει ότι στην προ πανδημίας εποχή η Ελλάδα καταλάμβανε την 19^η θέση ανάμεσα σε 31 ευρωπαϊκές χώρες με 4.1 κλίνες ανά 1000 κατοίκους, με το Βέλγιο να βρίσκεται στην 11^η θέση με 5.6 κλίνες ανά 1000 κατοίκους.

Και ενώ ενόψει των τεράστιων αναγκών του εθνικού συστήματος υγείας της Πατρίδας μας θα περίμενε κανείς η κυβέρνηση να δώσει πολλά χρήματα για την ενίσχυσή του, τελικά από την παραπάνω Μελέτη του ΟΟΣΑ προκύπτει ότι σε επίπεδο επιπλέον δαπανών υγείας λόγω Covid-19 για το διάστημα Μάρτιος- Σεπτέμβριος 2020 η Ελλάδα καταλαμβάνει την 20^η θέση ανάμεσα σε 24 ευρωπαϊκές χώρες με επιπρόσθετη δαπάνη 67 εκατ. ευρώ (Πίνακας 1).

Αυτό οφείλεται στην ανικανότητα της κυβέρνησης να αξιοποιήσει τα σχετικά ευρωπαϊκά κονδύλια και τις ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις. Και όλα αυτά παρότι η Κομισιόν έδωσε τη δυνατότητα στην Ελλάδα να αξιοποιήσει και ποσό 344.602.681 ευρώ από τα αδιάθετα κονδύλια του έτους 2020, όπως και τη δυνατότητα να ζητήσει 100% ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για συγκεκριμένα προγράμματα.

Και ενώ άλλες χώρες αξιοποίησαν στο έπακρο την ευκαιρία αυτή και πέτυχαν 100% ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, η Ελλάδα το έπαιξε πολύ large. Έτσι η Πορτογαλία πέτυχε 100% ευρωπαϊκή χρηματοδότηση σε 12 από τα 12 προγράμματα, η Ιταλία σε 40 από τα 51 προγράμματα, η Ισπανία σε 41 από τα 45, η Γαλλία σε 18 από τα 40, η Ρουμανία σε 4 από τα 7 και η Πολωνία σε 11 από τα 22. Πλην όμως η Ελλάδα ζήτησε 100% ευρωπαϊκή χρηματοδότηση μόνο σε ένα από τα 18 προγράμματα!!!

Ισπανία-Ιταλία-Πολωνία πρωταθλητές στα ευρωπαϊκά κονδύλια για την υγεία

Έτσι ενώ άλλες χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Πολωνία αλλά και η Ρουμανία αξιοποίησαν στο έπακρο τις ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις για να στηρίξουν τα συστήματα υγείας των χωρών τους, η Ελλάδα αποδεικνύεται ανοχύρωτη χώρα καθώς πλέον έχουν γεμίσει οι ΜΕΘ και όλα τα νοσοκομεία της Αθήνας έχουν κτυπήσει κόκκινο.

Και όμως η κυβέρνηση είχε τη δυνατότητα αξιοποιώντας τα ευρωπαϊκά κονδύλια και μάλιστα με 100% χρηματοδότηση από την ΕΕ να διαθέσει σημαντικά ποσά για την ενίσχυση του εθνικού συστήματος υγείας προκειμένου τώρα που αντιμετωπίζουμε το νέο αυτό κύμα της πανδημίας να είμαστε πολύ καλύτερα προετοιμασμένοι σε ΜΕΘ, ΜΑΘ, κλίνες Covid-19, αναπνευστήρες κλπ.

Αυτό έκανε εν προκειμένω η Πολωνία η οποία διέθεσε 500 εκατ. ευρώ από τα ευρωπαϊκά κονδύλια για τη δημιουργία 1696 ΜΕΘ, την αγορά 159 οχημάτων πρώτων βοηθειών, την αγορά 1105 αναπνευστήρων και 1101 συσκευών παρακολούθησης καρδιακής λειτουργίας (cardio monitors), καθώς και την αγορά τομογράφων, απινιδωτών κλπ.

Επιπλέον ενόψει του δευτέρου κύματος της πανδημίας η Ισπανία, παρότι ήδη σε επίπεδο ΕΕ είχε διαθέσει τα περισσότερα ευρωπαϊκά κονδύλια για την αντιμετώπιση της πανδημίας, εντούτοις επανήλθε ξανά και στα μέσα Νοεμβρίου 2020 αύξησε επιπλέον τις δαπάνες της από ευρωπαϊκά κονδύλια για την εκ νέου ενίσχυση του συστήματος υγείας της χώρας εξασφαλίζοντας έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να διαθέσει με χρηματοδότηση 100% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης ποσό 971 εκατ. ευρώ.

Σε σχέση με την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων για τη δημιουργία επιπλέον κλινών στα νοσοκομεία λόγω Covid-19 από τα στοιχεία της Κομισιόν προκύπτει κατά σειρά κατάταξης η δημιουργία 3.786 νέων κλινών στην Ισπανία, 681 στην Ιταλία και 394 στην Πορτογαλία, χωρίς καμιά αναφορά για Ελλάδα!!! Ομοίως σε σχέση με τους αναπνευστήρες έχουμε επιπλέον 2.170 στα ισπανικά νοσοκομεία και 500 σε νοσοκομεία της Ιταλίας.

Το 5,1 δις ευρώ λιγότερα για Ελλάδα από το πρόγραμμα SURE

Επιπλέον η κυβέρνηση δεν αξιοποίησε επαρκώς ούτε το πρόγραμμα SURE στο πλαίσιο του οποίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδότησε μέχρι σήμερα 18 εθνικά προγράμματα ύψους 90,3 δις ευρώ από τα οποία τη μερίδα του λέοντος πήρε η Ιταλία με 27,4 δις ευρώ, ακολουθούμενη από την Ισπανία με 21,3 δις ευρώ και την Πολωνία με 11,2 δις ευρώ. Όμως ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ενώ η Ελλάδα, το Βέλγιο και η Πορτογαλία έχουν περίπου τον ίδιο πληθυσμό εντούτοις η Ελλάδα έλαβε μόνο 2,7 δις ευρώ, ενώ το Βέλγιο 7,8 δις ευρώ και η Πορτογαλία 5,9 δις ευρώ (Πίνακας 2). Αυτό πάντως οφείλεται στο γεγονός ότι η Ελληνική κυβέρνηση κατέθεσε ένα ιδιαίτερα σφιχτό πρόγραμμα ενώ οι άλλες δύο χώρες αντίθετα προχώρησαν στη διαμόρφωση ιδιαίτερα φιλόδοξων προγραμμάτων. Ακόμη και η Κύπρος η οποία έχει πολύ μικρό πληθυσμό κατάφερε να ενθυλακώσει 479 εκατ. ευρώ.

Συγκρίνοντας τα προγράμματα παρατηρεί κανείς ότι ορισμένες χώρες ζήτησαν και πέτυχαν να τους εγκριθεί η χρηματοδότηση δαπανών για τεστ κορονοϊού, μάσκες κλπ.

Μάλιστα από την παραπάνω Μελέτη του ΟΟΣΑ προκύπτει ότι η Ελλάδα καταλαμβάνει την 20^η θέση ανάμεσα σε 29 συγκρινόμενες ευρωπαϊκές χώρες με 53 ημερήσια τεστ κορονοϊού ανά 100.000 κατοίκους, ενώ η Πορτογαλία στην 6^η θέση με 126 ημερήσια τεστ κορονοϊού ανά 100.000 κατοίκους και το Βέλγιο στην 8^η θέση με 94 ημερήσια τεστ κορονοϊού ανά 100.000 κατοίκους (Πίνακας 3).

Επιπλέον αν η κυβέρνηση είχε αξιοποιήσει καλύτερα το πρόγραμμα SURE θα μπορούσε να είχε προβλέψει χρηματοδότηση για την πρόσληψη γιατρών και υγειονομικού προσωπικού. Αντίθετα η κυβέρνηση έμεινε στην πεπατημένη με περιορισμένες προσλήψεις γιατρών και υγειονομικού προσωπικού και μάλιστα όχι σε μόνιμες θέσεις απασχόλησης.

Καθώς λοιπόν η Πατρίδα μας βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με το νέο κύμα της πανδημίας και η κυβέρνηση προχώρησε σε νέο lockdown τα επιπλέον 5,1 δις ευρώ τα οποία η κυβέρνηση θα μπορούσε να είχε εξασφαλίσει από το πρόγραμμα SURE, όπως έκανε το Βέλγιο, είναι βέβαιο ότι θα αποτελούσαν σημαντική ανάσα. Σε κάθε περίπτωση ποτέ δεν είναι αργά καθώς η κυβέρνηση θα μπορούσε να υποβάλλει συμπληρωματικό αίτημα χρηματοδότησης από το πρόγραμμα SURE.

Πάντως για να μην αδικούμε την κυβέρνηση πέτυχε και δύο σημαντικά ρεκόρ.

Έτσι η Ελλάδα καταλαμβάνει την 9^η θέση ανάμεσα σε 28 ευρωπαϊκές χώρες σε σχέση με τη μείωση της κινητικότητας, δηλαδή από πλευράς εφαρμογής του lock down, όπως προκύπτει από την παραπάνω Μελέτη του ΟΟΣΑ. Έτσι η κίνηση μειώθηκε στην Ελλάδα κατά 48,8% έναντι 37,1% στη Γερμανία και μόλις 22,3% στη Σουηδία.

Αυτό όμως είχε τεράστιες βέβαια δυσμενείς επιπτώσεις για τη λειτουργία της οικονομίας όπως φαίνεται επίσης από την παραπάνω Μελέτη του ΟΟΣΑ όπου η Ελλάδα καταλαμβάνει την πέμπτη θέση σε μείωση του ΑΕΠ κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2020 σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2020 μεταξύ 31 ευρωπαϊκών χωρών. Έτσι το ποσοστό μείωσης του ΑΕΠ στην Ελλάδα ήταν 14% έναντι 13,9% για την Πορτογαλία, 12,1% για το Βέλγιο, 9,7% για τη Γερμανία και μόνο 4,4% για την Φινλανδία.

Τελικά η Ελλάδα κατέγραψε για το 2020 ύφεση 8,2% οδηγώντας σε μείωση του ΑΕΠ από 183,6 δις ευρώ το 2019 στα 168,5 δις ευρώ το 2020 (Εφημερίς Δημοπρασιών 6-7/3/2021, σελ. 1).

*O Νότης Μαριάς είναι Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ- Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, Καθηγητής Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, πρώην Ευρωβουλευτής