31η προς 1η Απρίλη του 1955 υπήρχε ένα διάχυτο αίσθημα ευφορίας στην Κύπρο. Όχι ανεξήγητο. Η απόφαση είχε παρθεί. Η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) θα ξεκινούσε τον αγώνα. Έναν δίκαιο αγώνα για Ελευθερία και Ένωση με την μητέρα πατρίδα. Ακόμη και ο Γλέζος το αναγνώρισε αυτό. Στρατιωτικός αρχηγός ο Γεώργιος Γρίβας, ο οποίος έλαβε το κωδικό όνομα «Διγενής».
Η αποτίναξη του αγγλικού ζυγού σε ένα μεταπολεμικό ύστερο αποικιακό περιβάλλον δεν αποτελούσε εύκολη υπόθεση.
Ξυπνά λοιπόν η Κύπρος υπό τους ήχους εκρήξεων. Οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ είχαν τοποθετήσει σε διάφορες στρατηγικές τοποθεσίες των Άγγλων βόμβες για να τους πλήξουν. Πρώτος που χάνει την ζωή του ο Μόδεστος Παντελή. Σκοτώθηκε από ηλεκτροπληξία στην προσπάθειά του να προκαλέσει βραχυκύκλωμα σε ηλεκτροφόρα σύρματα που τροφοδοτούσαν στρατόπεδο έξω από τον οικισμό Αυγόρου.
Ο ανταρτοπόλεμος της ΕΟΚΑ είχε μόλις ξεκινήσει. Και τι ανταρτοπόλεμος! Επί σχεδόν πέντε χρόνια οι αντάρτες είχαν καθυποτάξει μία αυτοκρατορία. Τεράστιοι στρατιωτικοί αναλυτές και ιστορικοί όπως οι Francois Crouzet και Robert B. Asprey συγκαταλέγουν την δράση της σε ένα από τα κορυφαία αντάρτικα κινήματα του εικοστού αιώνος. Και με τι αντιξοότητες! Το νησί της Κύπρου δεν προσέφερε τις ίδιες γεωμορφολογικές προϋποθέσεις σε σχέση με τα πολλά βουνά που είχε ο Μωριάς φερ’ ειπείν κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επαναστάσεως. Η ανεύρεση εξοπλισμού ήταν τρομακτικά δύσκολη.
Ο ανεφοδιασμός από άνδρες όπως και η δυνατότητα διαφυγής και επανάκαμψης από το νησί ήταν σχεδόν αδύνατη εξαιτίας της μακρινής απόστασης του νησιού από άλλες χώρες. Πράγμα εξόχως σημαντικό όταν προβαίνεις σε αντάρτικο. Αυτήν την επιτυχία την ομολογεί ακόμα και ο Φιντέλ Κάστρο το 1974 : «Ἐφήρμοσα κατά τόν Ἀπελευθερωτικό Ἀγώνα τῆς χώρας μου, τά ἀνταρτικά σχέδια πού εἶχε χρησιμοποίησε ὁ Στρατηγός Γρίβας στόν Ἀγώνα τῆς ΕΟΚΑ».
Οι ήρωες που έπεσαν πολλοί. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο θρυλικός αητός του Μαχαιρά, όπου μία ολόκληρη αγγλική ταξιαρχία πεζικού 5000 Άγγλων επί 10 ώρες δεν μπόρεσαν να τον κάνουν να παραδοθεί. Μαχόταν μόνος του και η αντίστασή του είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν αρκετοί Άγγλοι. Εν τέλει ο μοναδικός τρόπος για να τον νικήσουν ήταν να τον κάψουν ζωντανά στο κρησφύγετό του. Όταν ο πατέρας του, Πιερής, πήγε να αναγνωρίσει το πτώμα του γιου του αλύγιστα, ανδρίκια, αναφωνεί: «Δεν κλαίω που σ’ έχασα, που σ’ είχα για καμάρι, κλαίω που δεν έχω άλλο γιο, την θέση σου να πάρει».
Ο Μιχαλάκης Καραολής από τα πρώτα μέλη των αγωνιστών της ΕΟΚΑ. Καίτοι δεν ήταν η δική του η σφαίρα που εξετέλεσε τον αστυνόμο ο οποίος ήταν μέρος κλιμακίου που είχε αναλάβει τη συλλογή πληροφοριών για την ΕΟΚΑ για λογαριασμό των Βρετανών καταδικάστηκε σε θάνατο. Ο Ανδρέας Δημητρίου είχε πυροβολήσει τον πράκτορα της «Ιντέλιτζενς Σέρβις», Σίντνεϊ Τέιλορ, ο οποίος όμως δεν εφονεύθη. Και αυτός καταδικάστηκε σε θάνατο διά απαγχονισμού. Και οι δύο οδηγήθηκαν στην κρεμάλα . Ήταν οι πρώτοι της ΕΟΚΑ που εκτελέστηκαν με αυτόν τον τρόπο.
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Μόλις 18 ετών συλλαμβάνεται, έχοντας ήδη από μαθητής ενταχθεί στην ΕΟΚΑ, από τους Άγγλους επειδή μετέφερε οπλοπολυβόλο μπρεν και τρεις γεμιστήρες στη Λευκωσία. Καίτοι μία παγκόσμια εκστρατεία από πληθώρα προσωπικοτήτων έλαβε χώρα, οι Άγγλοι δεν του απέδωσαν χάρη. Στο στερνό του γράμμα ο Εαυγόρας καταθέτει: «…Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα…».
Είναι ο τελευταίος αγωνιστής της ΕΟΚΑ που απαγχονίζεται από τους Άγγλους.
Είναι και άλλοι πολλοί. Και σύγχρονοι όπως ο Σολωμός Σολωμού που έφυγε με τσιγάρο στα χείλη πάνω στον ιστό. Άραγε γιατί έδωσαν την ζωή τους αυτά τα παλληκάρια; Για την ομοσπονδία; Γιατί τους έχουμε ξεχάσει οι Ελλαδίτες ενώ είμαστε πρωτίστως εμείς υπεύθυνοι για την τραγωδία της Κύπρου; Δεν ντρεπόμαστε καθόλου που όλη η μεταπολίτευση στήθηκε επάνω στην ένοχη και σιωπηρή αποδοχή της τραγωδίας της Κύπρου; Για ποιον λόγο; Για να είμαστε στην Ευρώπη χρεωμένοι με υπερταμεία; Και όποιον αντιδρά να τον κατηγορούν ως φασίστα και λαϊκιστή; Αλλά και για τον Διγενή έχουν να πουν οι διάφοροι κομματάνθρωποι και μη. «Προδότης». «Πράκτορας των Άγγλων». Εγώ λέω ότι όταν πρώτα πολεμήσει κάποιος στην Μικρά Ασία, στο αλβανικό μέτωπο, στην Αθήνα και στην Κύπρο ας έρθει μετά να ορθώσει ανάστημα και να μιλήσει για τον Γρίβα. Διότι μόνον τότε δύναται να βγει από την σκιά του και να εκστομίσει τέτοιες χυδαίες κατηγορίες. Έκανε λάθη; Βεβαίως και έκανε. Με σημαντικότερο, κατά την δική μου εκτίμηση, τον τορπιλισμό του Σχεδίου Άτσεσον που θα αντικαθιστούσε τον Αγγλικό παράγοντα με τον Αμερικανικό. Με μία Αμερική πολλή διαφορετική από την σημερινή. Αλλά σάμπως δεν έχει κάνει τεράστια λάθη και ο Ελευθέριος Βενιζέλος στον ναυτικό αποκλεισμό και στην Μ. Ασία; Όλες οι μεγάλες προσωπικότητες κάνουν λάθη. Όμως ο Γρίβας αντιτάχθηκε σφόδρα στην απόσυρση της μεραρχίας από την Κύπρο.
Ένα όμως είναι σίγουρο. Ότι κανένας δεν θα απελευθέρωνε την Κύπρο με χάδια και χαβιάρι. Οι αγώνες για την Ελευθερία γράφονται με κόκκινο χρώμα. Το χρώμα του αίματος. Αυτό το αίμα και τους ανιδιοτελείς αγωνιστές που το έχυσαν οφείλουμε να τους τιμούμε.
