Ουσιαστικά από την δεκαετία του ογδόντα η Ελλάδα ήταν εν είδος όμηρος της τουρκικής απειλής για πόλεμο στην περίπτωση που ασκούσε το αναφαίρετο δικαίωμα της να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα στα 12 μίλια και όλα αυτά με την προκλητική ανοχή των… «συμμάχων» μας του ΝΑΤΟ και κυρίως των ΗΠΑ, που συνεχίζουν να παίζουν τον ρόλο του Πόντιου Πιλάτου.
Ο όρος «Casus Belli» για το Αιγαίο, ακούστηκε επίσημα για πρώτη φορά, το έτος 1982, ακριβώς μετά την υπερψήφιση της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, η Άγκυρα δήλωσε πως θεωρεί αιτία πολέμου την εν λόγω επέκταση (αν το επιχειρούσε η Αθήνα). Έκτοτε, παραμένει «στρατηγική θέση» της Άγκυρας, που έχει υπογραμμιστεί και σε αποφάσεις του τουρκικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας.
Αμέσως μετά την ψήφιση της Σύμβασης, από την Ελληνική Βουλή στις 31 Μαΐου 1995, η Τουρκία, στις 8 Ιουνίου του 1995, με την Εθνοσυνέλευσή της, πήρε απόφαση με την οποία μετεβίβαζε στην Τουρκική Κυβέρνηση τις αρμοδιότητές της, για τη λήψη μέτρων, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών, σε περίπτωση εφαρμογής από την Ελλάδα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Προγενέστερα, σχεδόν όλοι οι Τούρκοι Πρωθυπουργοί θεωρούσαν την επέκταση των χωρικών μας υδάτων ως αιτία πολέμου (casus belli) αλλά δεν υπήρχε κάτι επίσημο.
Η Τουρκία θεωρεί την θάλασσα του Αιγαίου σαν κοινή θάλασσα των δυο χωρών , και υποστηρίζει ότι αρχικά βάσει του δικαίου και της δικαιοφροσύνης, αλλά και νομικά, έχει και εκείνη το δικαίωμα να χρησιμοποιεί αυτή την θάλασσα τουλάχιστον όσο και η Ελλάδα. Στις 16 Νοεμβρίου του 1994 ήρθε σε ισχύ η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, την οποία είχε επικυρώσει η Ελλάδα μαζί με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Τουρκία και οι ΗΠΑ δεν την είχαν υπογράψει για διαφορετικούς λόγους, αλλά υποχρεώνονταν να την αναγνωρίσουν σαν εθιμικό δίκαιο. Στο άρθρο 3 της Συμβάσεως, ορίζεται ότι το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης κάθε κράτους μπορεί να φτάσει έως και δώδεκα μίλια από τις ηπειρωτικές, ή νησιωτικές ακτές του. Για να αποτρέψει η Τουρκία την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων άσκησε την «Διπλωματία της Απειλής», με το γνωστό casus belli. Η επισημοποίηση αυτής της πολιτικής έγινε τον Ιούνιο του 1995, όταν η τουρκική Εθνοσυνέλευση με ψήφισμα της εξουσιοδότησε την τουρκική κυβέρνηση να λάβει όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα, ακόμα και στρατιωτικά, (κήρυξη πολέμου κατά της Ελλάδας το γνωστό casus belli), εφ’ όσον η Ελλάδα αποφάσιζε να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα πέραν των 6 ν. μ. Με τον τρόπο αυτό η Τουρκία απειλώντας να χρησιμοποιήσει βία, (παραβίαση άρθρου 2.4 καταστατικού Χάρτη ΟΗΕ), ζητούσε από την Ελλάδα να μην εφαρμόσει νόμιμο δικαίωμα της το οποίο απορρέει από την Σύμβαση Δικαίου Θαλάσσης του 1982.
Είναι χαρακτηριστικό πως η Ελλάδα είναι το μοναδικό κράτος στον κόσμο που έχει Αιγιαλίτιδα ζώνη μικρότερη από τα δώδεκα μίλια. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι οι δικαστές, είτε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, είτε το νέο Διεθνές Δικαστήριο του Δικαίου της Θάλασσας, στο Αμβούργο, προέρχονται από χώρες με 12 ναυτικά μιλιά, Η ίδια η Τουρκία το 1964 με τον Νόμο 11711/12/5/64, αύξησε το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης της στον Εύξεινο Πόντο στα 12 ναυτικά μίλια και στις νότιες ακτές από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, γεγονός που ανάγκασε την Συρία και την Κύπρο να αυξήσουν και αυτές τον ίδιο χρόνο την δικιά τους αιγιαλίτιδα ζώνη σε 12 ναυτικά μίλια[1].
Σύμφωνα λοιπόν με την τουρκική άποψη, στην περίπτωση της ύπαρξης πολλών νησιών, έπρεπε να ληφθούν υπ όψη γεωλογικά και γεωμορφολογικά κριτήρια και άλλες «ειδικές καταστάσεις». Η πρόταση παρακάτω γίνονταν πιο συγκεκριμένη, καθώς ανέφερε ότι νησιά και νησίδες που έχουν εμβαδόν μικρότερο του ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου, στην περίπτωση που επηρεάζουν τις θαλάσσιες εκτάσεις των γειτονικών χωρών, να μην λαμβάνονται υπ’ όψιν στον καθορισμό της οριοθέτησης των χωρικών υδάτων. Στην περίπτωση αυτή, οι θαλάσσιες εκτάσεις των νησίδων, ή νησιών που μοιάζουν με νησίδες και βρίσκονται στα χωρικά ύδατα, στην υφαλοκρηπίδα, είτε στην οικονομική περιοχή ενός ξένου κράτους, θα πρέπει να καθοριστούν με συμφωνία ανάμεσα στα ενδιαφερόμενα μέρη.
Στις αρχές της δεκαετίας του ενενήντα, το θέμα πλέον έπαιρνε νέα διάσταση καθώς πλησίαζε η 16 Νοεμβρίου 1994 που θα τίθετο σε ισχύ η νέα διεθνή Σύμβαση του 1982 για το δίκαιο της θάλασσας και συνεπώς η Ελλάδα θα είχε πλέον το αναφαίρετο δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μιλιά. Στην Τουρκία οι δηλώσεις για πόλεμο πύκνωναν συνεχώς, γεγονός που έδειχνε και την αυξανόμενη νευρικότητα τη τουρκικής πλευράς. Στις 6 Οκτωβρίου του 1994 ο τότε πρόεδρος της τουρκικής βουλής, Χουσαμεντίν Τζιντορούκ[2], δήλωνε στην τουρκική εθνοσυνέλευση ότι η «εφαρμογή του κανόνα των δώδεκα μιλίων θα θεωρηθεί αιτία πολέμου που θα είχε σαν αποτέλεσμα πολλά νησιά του Αιγαίου να βρεθούν σε τουρκικά χωρικά ύδατα». Αλλά εκείνος που ήταν ο πιο απειλητικός σε δηλώσεις, ήταν ο τότε υπουργός εξωτερικών της Τουρκίας, Μουμτάζ Σοϊζάλ. Ο Σοϊζάλ[3], απείλησε πλέον ανοιχτά ότι θα γίνει πόλεμος αν η Ελλάδα προχωρήσει σε επέκταση των χωρικών της υδάτων, γεγονός που προκάλεσε μεγάλη εντύπωση στην ελληνική πλευρά.
Συμφωνία της Μαδρίτης»που είχε γίνει με την αμερικανική μεσολάβηση στις 8 Ιουλίου 1998. Το κείμενο της συμφωνίας της Μαδρίτης[4] έχει ως εξής : « Ο κ Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας και ο Κώστας Σημίτης, πρωθυπουργός της Ελληνικής Δημοκρατίας, συναντήθηκαν την 8η Ιουλίου με την ευκαιρία της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Μαδρίτη. Σημείωσαν με ικανοποίηση την σύγκληση απόψεων που επετεύχθη μεταξύ του υπουργού εξωτερικών κ Θεόδωρου Πάγκαλου και του υπουργού εξωτερικών κ Ισμαήλ Τζεμ κατά την συνάντηση την οποία προκάλεσε η υπουργός εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, κ Ολμπράϊτ. Και οι δύο χώρες θα αναλάβουν προσπάθεια να προωθήσουν τις διμερείς σχέσεις που θα βασίζονται σε : 1) Αμοιβαία δέσμευση για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη συνεχή ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας. 2) Σεβασμό της κυριαρχίας της κάθε χώρας. 3) Σεβασμό των Αρχών του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συνθηκών. 4) Σεβασμό στα νόμιμα ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία τους. 5) Δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και της επιθυμίας ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξηγήσεις, και 6) Δέσμευση διευθέτησης των διαφορών τους με ειρηνικά μέσα στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση ή την απειλή χρήσης βίας».
Φυσικά ακόμα και αυτά οι Τούρκοι τα έγραψαν στα… παλαιότερα των υποδημάτων τους.
[1] «Μεσόγειος και Δίκαιο της θάλασσας», του Μιχάλη Γούναρη
[2] Οικονομικός Ταχυδρόμος 3/11/94 άρθρο του Αγγέλου Συρίγου
[3] Αθηναϊκό Πρακτορείο 26/10/94.
[4] Ελευθεροτυπία 10/7/98.
*Ο Νίκος Χειλαδάκης είναι Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγο
