Εισβολή στο Κουρσκ: Στρατηγικός ελιγμός ή θανατηφόρα στρατηγική γκάφα;

Και να που στον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία, είχαμε μια εξέλιξη που ουδείς ανέμενε.

Στις 6 Αυγούστου ουκρανικές δυνάμεις ελίτ εισέβαλαν ξαφνικά και όχι για πρώτη φορά στην ρωσική επικράτεια στην περιοχή του Κουρσκ, αιφνιδιάζοντας τις ρωσικές μικρές και αδύναμες δυνάμεις συνόρων.

Προχώρησαν σε βάθος περίπου 30-35 ΚΜ καταλαμβάνοντας έκταση περίπου 500 -600 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ίσως λίγο ακόμη  περισσότερο, σύμφωνα με δυτικές πηγές.

Από την πλευρά της, η Μόσχα δήλωσε ότι ο στρατός της έχει ανακόψει την ουκρανική προέλαση, αφού μετέφερε δυνάμεις από το εσωτερικό της χώρας και όχι από τα μέτωπα των επιχειρήσεων, σταθεροποίησε το μέτωπο και  έχει αρχίσει επιθετικές επιχειρήσεις για την εξουδετέρωση της εισβολής  και αγωνίζεται ενεργά για να πάρει τον έλεγχο αυτών των  περιοχών και οικισμών που κατελήφθησαν από τις ουκρανικές δυνάμεις, ενώ παράλληλα απομακρύνουν τον πληθυσμό στην εν λόγω περιοχή, προς τα ανατολικά σε ασφαλέστερες περιοχές και αυτό σημαίνει πολλά για αυτά που έρχονται.

Σύμφωνα με νεότερες πληροφορίες η ουκρανική δύναμη που εισήλθε στο ρωσικό έδαφος εκτιμάται ότι είναι από 12.000 έως 14.000 άνδρες, δηλαδή περίπου έξη Ταξιαρχίες,  βαριά εξοπλισμένες με άρματα μάχης, ΤΟΜΑ, τεθωρακισμένα οχήματα,  Α/Κ Πυροβολικό, Α/Α συστήματα, Μονάδες Καταδρομέων και με πολλά ΜΕΑ (Μη Επανδρωμένα Αεροχήματα) διαφόρων τύπων και αποστολών.

Η δύναμη αυτή είναι αρκετά ισχυρή και δείχνει ότι δεν είναι μια επιχείρηση εντυπωσιασμού, αλλά εκτιμάται ότι οι επιδιώξεις της είναι πολύ μεγαλύτερες. Μέχρι τώρα η Ουκρανία δεν ανέφερε επισήμως ποιος είναι ο ΑΝΣΚ (Αντικειμενικός Σκοπός) της εν λόγω επιχείρησης.

Οπότε τα  ερωτήματα που παραμένουν, έχουν σχέση  με την ουκρανική στρατηγική, τη ρωσική απάντηση και τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο που μπορεί να έχει – ή όχι – στον συνολικό πόλεμο.

Ακόμη, σε ότι αφορά τις  πιθανότητες μελλοντικών διαπραγματεύσεων, της επίδρασης στο ηθικό και των δύο πλευρών και εάν αυτό θα  ενθαρρύνει τους υποστηρικτές της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, να βοηθήσουν στην επανενεργοποίηση αυτού που έμοιαζε με μια  απέλπιδα και τελειωμένη πολεμική προσπάθεια εις βάρος της Ουκρανίας.

Ερωτήματα και απαντήσεις   

Το πρώτο ερώτημα που πρέπει να εξετάσουμε  είναι πως κατόρθωσε μια τόσο μεγάλη δύναμη να εισβάλλει στην Ρωσία, έστω και σε μια περιοχή εκτός επιχειρήσεων, χωρίς να γίνει αντιληπτή από την ρωσική πλευρά, όταν η περιοχή επιτηρείται από δορυφόρους, ΜΕΑ, Μονάδες συνόρων και άλλα ηλεκτρονικά συστήματα.

Υπάρχουν εξηγήσεις, όπως δεν τους πήραν είδηση λόγω ηλεκτρονικών αντιμέτρων, τους είδαν αλλά υποτίμησαν τον ενδεχόμενο κίνδυνο, η ότι οι Ρώσοι τους έστησαν παγίδα, είχαν τις πληροφορίες και τους άφησαν να μπουν για να τους εξολοθρεύουν.

Κατά την εκτίμησή μου, την ώρα που  η Ουκρανία  στο μέτωπο υποχωρεί συνεχώς,  αντιμετωπίζει επικίνδυνες ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό, η χρήση μονάδων ελίτ σε μια ενέργεια αυτοκτονικού χαρακτήρα όπως φαινόταν στην αρχή,  είναι εγκληματικό λάθος.

Οι Μονάδες αυτές έπρεπε να αποτελέσουν τις κρίσιμες τελευταίες εφεδρείες του AFU (Ουκρανικές Δυνάμεις) για την συγκράτηση ή την ανακοπή της ρωσικής προέλασης σε κρίσιμες περιοχές της αμυντικής των τοποθεσίας.  Σε έναν πόλεμο φθοράς, το ανθρώπινο δυναμικό και ο εξοπλισμός είναι απαραίτητα.

Η επίθεση της Ουκρανίας μας φέρνει στο μυαλό  την τολμηρή  επίθεση της Γερμανίας το 1944-45  που αιφνιδίασε τους Συμμάχους, σημείωσε κέρδη, όμως  τελείωσε με ήττα στη Μάχη των Αρδεννών, σπατάλησε ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό που χρειαζόταν και ήταν η τελευταία μεγάλη επίθεση των Γερμανών που λίγες μήνες αργότερα συνθηκολόγησαν άνευ όρων.

Ποιο η ποιους σκοπούς  εξυπηρετεί η εισβολή;  Μέχρι τώρα δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση, με πολλές αντιφατικές και αμφίσημες δηλώσεις αξιωματούχων,  ενώ ο πρόεδρος  Ζελένσκι Ζελένσκι  σε βίντεο στο Telegram δήλωσε ότι «σκοπός είναι η δημιουργία μιας ουδέτερης ζώνης στο έδαφος της Ρωσίας»!

Ουκρανοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ότι η επιχείρηση της Ουκρανίας στην περιφέρεια Κουρσκ δεν έχει μακροπρόθεσμους εδαφικούς στόχους, αλλά αντίθετα στοχεύει στη δημιουργία επιχειρησιακών και στρατηγικών πιέσεων σε όλο το θέατρο επιχειρήσεων στις ρωσικές δυνάμεις.

Η εισβολή στο Κουρσκ φαίνεται να βασίστηκε στην υπόθεση ότι η Ουκρανία μπορεί να εκμεταλλευτεί την ελάχιστα επανδρωμένη συνοριακή άμυνα της Ρωσίας για να καταλάβει μεγάλες εκτάσεις γης – συμπεριλαμβανομένου του πυρηνικού σταθμού του Κουρσκ,  παρουσιάζοντας στη Μόσχα ένα τετελεσμένο γεγονός, ένα  διαπραγματευτικό χαρτί, έναν εκβιασμό, ιδιαίτερα με την κατάληψη του πυρηνικού σταθμού του Κουρσκ, όμως αυτό απέτυχε από τις πρώτες δύο ημέρες, σύμφωνα με τον Mark Episkopos, Επίκουρο Καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Marymount.

Εκτιμήσεις αναλυτών

Η εισβολή της Ουκρανίας φαίνεται ότι  ήταν μια μεγάλη στρατηγική γκάφα, η οποία θα επιταχύνει την ήττα της.

Ο βασικός καθοριστικός παράγοντας της επιτυχίας σε έναν πόλεμο φθοράς είναι η αναλογία ανταλλαγής θυμάτων, όχι η κατάληψη εδαφών, για την οποία οι δυτικοί σχολιαστές έχουν εμμονή. Σύμφωνα με τους καθηγητές John Mearsheimer και R. Wendell Harrison , η αναλογία απωλειών-ανταλλαγών στην επίθεση του Κουρσκ ευνοεί αποφασιστικά τη Ρωσία για δύο λόγους.

Πρώτον, έχει προκαλέσει σχετικά λίγες ρωσικές απώλειες επειδή ο στρατός της Ουκρανίας κατέλαβε αποτελεσματικά ανυπεράσπιστο έδαφος.

Δεύτερον, μόλις ειδοποιήθηκε για την επίθεση, η Μόσχα έφερε γρήγορα τεράστια αεροπορική δύναμη εναντίον των προελαυνόντων ουκρανικών στρατευμάτων, τα οποία ήταν ανοιχτά και εύκολο να χτυπηθούν. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι επιτιθέμενες δυνάμεις έχασαν πολλούς στρατιώτες και ένα τεράστιο ποσοστό του εξοπλισμού τους.

Για να κάνει τα πράγματα χειρότερα, η ηγεσία του AFU  απομάκρυνε, όπως προαναφέραμε  κορυφαίες μονάδες μάχης από τις πρώτες γραμμές στην ανατολική Ουκρανία, όπου ήταν απολύτως απαραίτητες.

Δεν είναι περίεργο – δεδομένης της κακής κατά την άποψή μου τακτικής κίνησης,  που είναι η εισβολή στο Κουρσκ , το  ότι οι Ρώσοι αιφνιδιάστηκαν, προφανώς θεωρώντας ότι δεν μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο.

Φαίνεται ότι προς το παρόν η επιχείρηση έχει εξυπηρετήσει έναν τουλάχιστον πρωταρχικό  σκοπό, το  να φέρει σε δύσκολη θέση το Κρεμλίνο και να αλλάξει δραματικά τη συμβατική αφήγηση για τον πόλεμο. Αυτό, στα αρχικά στάδια το πέτυχε. Στη συνέχεια η εκτίμηση αυτή αποδυναμώνεται από τις τεράστιες απώλειες προσωπικού και υλικού από ουκρανικής πλευράς.

Υπάρχουν πληροφορίες για εκατοντάδες κατεστραμμένα τεθωρακισμένα οχήματα, άρματα, πυροβόλα, καθώς και χιλιάδες απώλειες ανθρωπίνων πόρων.   Οι περισσότεροι ενημερωμένοι Αμερικανοί στρατηγοί συμβούλευαν την Ουκρανία το 2024 να παραμείνει σε άμυνα για να διατηρήσει τις δυνάμεις της και έτσι να υιοθετήσει μια στρατηγική «μακροχρόνιου πολέμου».

Η ουκρανική εισβολή στη Ρωσία επίσης, είναι ένα δευτερεύον θέαμα που αποσκοπεί στην ενίσχυση του ουκρανικού ηθικού και στην αυτοπεποίθηση της Δύσης να συνεχίσει να υποστηρίζει το Κίεβο, αλλά δεν θα επηρεάσει την έκβαση του πολέμου, σύμφωνα με τους καθηγητές Stephen Walt, Robert και Renee Belfer του  Πανεπιστήμιου  Yale.

Εκτιμάται,  ότι  οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν καταλάβει ενδεχομένως  και περί τα 1000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, μη επαρκώς  προστατευμένης ρωσικής επικράτειας.

Η συνολική χερσαία μάζα της Ρωσίας είναι πάνω από 17 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, πράγμα που σημαίνει ότι η Ουκρανία «ελέγχει» τώρα το 0,00588% της Ρωσίας, για τους καθηγητές του Yale.

Από την άλλη πλευρά οι ρωσικές δυνάμεις κατέχουν σήμερα περίπου το 20% της Ουκρανίας και η αποτυχημένη ουκρανική επίθεση το περασμένο καλοκαίρι δείχνει πόσο δύσκολο θα είναι για την Ουκρανία να ανακαταλάβει αυτές τις περιοχές. Είναι σχετικά  νωρίς για να αξιολογήσουμε πλήρως τα αποτελέσματα και την επιχειρησιακή σημασία της ουκρανικής εισβολής στη Ρωσία.

Επιπλέον, η σημασία αυτών των επιχειρήσεων δεν θα αναδειχθεί μεμονωμένα, αλλά θα έχει σημασία στο βαθμό που σχετίζονται με μια σειρά μεταγενέστερων ρωσικών και ουκρανικών επιχειρήσεων με την πάροδο του χρόνου.

Τέλος, οι Ουκρανοί ισχυρίζονται ότι δεν είχαν ενημερώσει τους συμμάχους για την επιχείρηση αυτή, για λόγους μυστικότητας,  οι δε Ρώσοι αντικρούουν αυτή την άποψη, λέγοντας ότι οι ΗΠΑ διέταξαν την επιχείρηση και ότι οι δυνάμεις που συμμετείχαν είχαν εκπαιδευτεί στην Βρετανία ένα μήνα πριν.

Επίσης παρουσιάζουν βίντεο με στρατιώτες, με ουκρανικές στολές, που μιλούν μεταξύ τους σε άπταιστα Αγγλικά και αναφέρονται ακόμη σε Γάλλους, Βρετανούς , Πολωνούς κλπ.  μισθοφόρους ή και σε εν ενεργεία στρατιωτικό προσωπικό των χωρών αυτών. Το κλίμα γίνεται ακόμη πιο βαρύ για την Ουκρανία, διότι η Γερμανία, σύμφωνα με το Euronews,  εξέδωσε ένταλμα σύλληψης κατά Ουκρανού εκπαιδευτή καταδύσεων, ο οποίος φέρεται να ήταν στην ομάδα που ανατίναξε τον Nord Stream και ότι η Γερμανική κυβέρνηση διακόπτει την βοήθεια προς την Ουκρανία.

Εκτιμήσεις

Μετά τα παραπάνω εκτιμάται ότι η  εισβολή μπορεί να είναι:

Α. Μια μικρή αμηχανία για τον Πούτιν.

Β. Πρόσθετες αποδείξεις ότι η Ρωσία είναι πολύ αδύναμη για να εισβάλει στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπως είναι μέχρι τώρα το αφήγημα που καλλιεργείται στην Δύση για την δικαιολόγηση της πολιτικής στάσης των ηγεσιών της, σχετικά με την άκρατη βοήθεια στην Ουκρανία.

Γ. Η μοίρα της Ουκρανίας θα καθοριστεί από το τι θα συμβεί στην Ουκρανία και όχι από αυτή την επιχείρηση. Και δυστυχώς για την Ουκρανία, οι τελευταίες εξελίξεις στο πολεμικό μέτωπο των 1000 χιλιομέτρων είναι δραματικές, αφού οι Ρώσοι έσπασαν και την δεύτερη γραμμή άμυνας και όπως φαίνεται,  σημαντικές και κρίσιμες πόλεις, στρατηγικής σημασίας  όπως το Τορέσκ, το Πογκρόβσκ, το Τσάσιβ Γιαρ και το Βούλενταρ, θα πέσουν στα χέρια των Ρώσων.

Δ. Ακόμη και Αμερικανοί στρατιωτικοί αναλυτές , θεωρούν ότι η εν λόγω επίθεση θα αποτύχει πλήρως, οι Ρώσοι θα ανακαταλάβουν την εν λόγω περιοχή, με μια σκληρή επιθετική –ισοπεδωτική ενέργεια, για αυτό τον λόγο απομάκρυναν τον πληθυσμό από την περιοχή αυτή, ώστε να εφαρμόσουν την μεγίστη ισχύ πυρός, χωρίς ενδοιασμούς.

Ε. Η λανθασμένη κατασπατάληση  ανθρωπίνων πόρων και εξοπλισμού από την Ουκρανία και η έλλειψη αναπλήρωσης των από την Δύση, θα οδηγήσει αργά η γρήγορα στην κατάρρευση του μετώπου και την συνθηκολόγηση της Ουκρανίας ενδεχομένως άνευ όρων και χωρίς διαπραγματεύσεις, καθόσον η ρωσική ηγεσία δηλώνει  ότι δεν τίθεται πλέον θέμα διαπραγματεύσεων μετά την εισβολή στο Κουρσκ, που αποδεικνύεται ξανά μοιραίο, όπως και στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

*Ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντ/γος (ε.α.), με M.Sc.  στην Γεωπολιτική από το ΕΚΠΑ και πρόεδρος του ΕΛΙΣΜΕ.