Η κρίση των πυραύλων της Κούβας του 1962

«Η κρίση της Κούβας ξεχωρίζει σαν πρωτοφανές γεγονός», όπως αναφέρουν οι Graham Allison και Philip Zelikow, καθηγητές στα Πανεπιστήμια του Harvard και της Virginia αντίστοιχα, στο βιβλίο τους «Η κρίση της Κούβας.

Η ουσία της απόφασης», σημειώνοντας αμέσως μετά ότι: «Η ιστορία δεν προσφέρει συμβάν που να μπορεί να παραλληλιστεί με αυτές τις δεκατρείς ημέρες του Οκτωβρίου του 1962, όταν οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ βρέθηκαν μπροστά στο χείλος της Πυρηνικής Καταστροφής.

Ποτέ πριν δεν είχε υπάρξει τόσο μεγάλη πιθανότητα να χαθούν αιφνιδίως τόσες πολλές ανθρώπινες ζωές. Εάν ο πόλεμος συνέβαινε θα σήμαινε τον θάνατο 100.000.000 Αμερικανών και 100.000.000 Ρώσων, όπως επίσης και εκατομμυρίων Ευρωπαίων. Όλες οι προηγούμενες φυσικές καταστροφές και ωμότητες της ιστορίας θα έμοιαζαν μηδαμινές».

O Καθηγητής μου στο Πανεπιστήμιο του Tufts της Βοστώνης, S Nassir Ghaemi, στο βιβλίο του “First Rate Madness”, περιγράφει την κρίση της Κούβας ως εξής: «Ο Χρουστσόφ [Nikita Sergeyevich Khrushchev, Γενικός Γραμματέας του Κομουνιστικού Κόμματος και ηγέτης της ΕΣΣΔ κατά την Κρίση των Πυραύλων – στην εικόνα 1, στα δεξιά, ο Nikita Khrushchev με τον ηγέτη της Κούβας Fidel Castro, σε διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών το 1960.

Στα αριστερά, απόρρητος χάρτης που χρησιμοποιήθηκε από τους Αμερικανούς κατά τη διαχείριση της «Κρίσης των Πυραύλων» και ο οποίος απεικονίζει το βεληνεκές των πυρηνικών όπλων που ο σοβιετικός ηγέτης εγκατέστησε στο νησί του Κάστρο, σε σχέση με τη δυνατότητά τους να πλήξουν την Αμερικανική επικράτεια] ήθελε να δοκιμάσει τον Κένεντι [John Fitzgerald Kennedy –JFK, Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών κατά την Κρίση των Πυραύλων] εγκαθιστώντας [πυρηνικούς] πυραύλους στην Κούβα.

Ο Κένεντι [στην εικόνα 2, ο Αμερικανός Πρόεδρος John Fitzgerald Kennedy με τον υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ, από το 1961 έως το 1968, Robert McNamara και τον Υφυπουργό Roswell Gilpatric] αγνόησε τους στρατηγούς του που τον συμβούλευαν να επιτεθεί, αγνοώντας, επίσης και τους διπλωμάτες οι οποίοι αντιτείθετο σε κάθε μορφής στρατιωτική δράση. Με τον αδερφό του Ρόμπερτ [Robert Francis Kennedy – RFK, ο οποίος κατείχε τη θέση του Γενικού Εισαγγελέα – εικόνα 3], ως βασικό του σύμβουλο, διέταξε την έναρξη του ναυτικού αποκλεισμού της Κούβας. Για 13 ημέρες ο κόσμος στάθηκε στο μεταίχμιο ενός πυρηνικού πολέμου, ώσπου –στο τέλος- ο Κένεντι επικράτησε του Χρουστσόφ.

Ο σοβιετικός ηγέτης υποχώρησε πρώτος και μετά από μυστικές διαπραγματεύσεις για μελλοντική απόσυρση αντίστοιχων πυραύλων που οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούσαν στο έδαφος της Τουρκίας [πλησίον της ΕΣΣΔ – εικόνα 4, διάγραμμα των πυρηνικών πυραύλων που διατηρούσαν οι ΗΠΑ στις συμμαχικές χώρες του ΝΑΤΟ, στην ψυχροπολεμική ευρώπη. Ανάμεσά τους διακρίνονται και οι πύραυλοι Jupiter που αποσύρθηκαν από την Τουρκία, 6 μήνες μετά τον Οκτώβριο του 1962, στο πλαίσιο μυστικής συμφωνίας για την επίλυση της «Κρίσης των Πυραύλων»], τα σοβιετικά πλοία που μετέφεραν νέο πυραυλικό εξοπλισμό στην Κούβα επέστρεψαν πίσω και οι ήδη υπάρχοντες πύραυλοι αποσύρθηκαν από το νησι».

Η νοτιοανατολική αμυντική αεροπορική δομή των ΗΠΑ κατά την Κρίση των Πυραύλων

Ο ιστορικός Edward T. Russell περιέγραψε την απόκριση της Πολεμικής Αεροπορίας των Η.Π.Α. (U.S. Air Force – USAF) στην Κρίση των Πυραύλων της Κούβας ως «εξαιρετική». Όπως σημειώνει, μέσα σε μία εβδομάδα η USAF τροποποίησε τη λειτουργία της από την «κατάσταση ειρήνης» σε καθεστώς πλήρους πολεμικού συναγερμού.

Η Διοίκηση Στρατηγικών Δυνάμεων Αέρος (Strategic Air Command) έθεσε άμεσα σε συναγερμό τα στρατηγικά της βομβαρδιστικά και τα σιλό των βαλλιστικών πυραύλων, οδήγησε σε θέσεις διασποράς τα υπόλοιπα αεροσκάφη, ξεκίνησε αναγνωριστικές πτήσεις με τα U-2 κατασκοπευτικά αεροσκάφη της, αυξάνοντας την παρουσία Τακτικών Αεροπορικών Δυνάμεων στη Φλόριντα από 140 αεροπλάνα σε 511 μαχητικά, 72 αναγνωριστικά και 40 ιπτάμενα tankers.

Οι Αμερικανοί πιλότοι των U-2 της 4080^ης Πτέρυγας Στρατηγικής Αναγνώρισης (4080th Strategic Reconnaissance Wing) απογειώνονταν από την Αεροπορική Βάση του Laughlin στο Τέξας  και ίπταντο πάνω από το νησί του Κάστρο με αντικειμενικό σκοπό τη λήψη φωτογραφιών που να αποκαλύπτουν τα σοβιετικά όπλα που η ΕΣΣΔ επιχειρούσε να εγκαταστήσει και να τα καταστήσει επιχειρησιακώς έτοιμα στο νησί.

Στις 27 Οκτωβρίου του 1962, ο Επισμηναγός της USAF Rudolf Anderson [Εικόνα 5], ο άνθρωπος που στις 14 του ίδιου μήνα είχε τραβήξει τις αεροφωτογραφίες που αποκάλυψαν τις υπό κατασκευή θέσεις εκτόξευσης των σοβιετικών πυρηνικών πυραύλων στην Κούβα [Εικόνα 6] , απογειώθηκε με προορισμό πάλι το νησί του Κάστρο, με το αεροπλάνο του  U-2F Dragon Lady για την έκτη υπερπτήση του πάνω από την Κούβα, η οποία έμελλε να αποδειχθεί και η τελευταία του.

Καθώς πετούσε πάνω από το Banes της Κούβας το αεροσκάφος του χτυπήθηκε από ένα θραύσμα ενός σοβιετικής κατασκευής πυραύλου εδάφους – αέρος (SAM / surface-to-air missile) Dvina, το οποίο έσκισε τη στολή χαμηλής ατμοσφαιρικής πίεσης, υψηλού υψομέτρου που φορούσε. Στον Anderson, ο οποίος απετέλεσε, τελικώς, το μοναδικό θύμα της «Κρίσης των Πυραύλων», το πρώτο από τα μετάλλια μίας νέας τάξης τιμών η οποία είχε καθιερωθεί το 1960, ο Σταυρός της Πολεμικής Αεροπορία, μετάλλιο που εξακολουθεί να αποτελεί τη δεύτερη υψηλότερη διάκριση της USAF για την επίδειξη ηρωισμού στη διάρκεια της μάχης.

Επιπροσθέτως, η Ηπειρωτική Διοίκηση Αεροπορικής Άμυνας  (Continental Air Defense Command) έθεσε σε συναγερμό άλλα 520 αεροσκάφη. Η απάντηση της  USAF στην Κρίση των Πυραύλων της Κούβας ενέπλεξε το σύνολο των Τακτικών της Δυνάμεων, καθώς και τις Αεροπορικές Δυνάμεις της Εθνοφρουράς (Air National Guard), με τις μονάδες των Αεροπορικών Δυνάμεων Εφεδρείας να έχουν συνεισφέρει, επίσης, σημαντικά στην όλη κινητοποίηση.

Αν και ο τότε υπουργός Αμύνης Robert S. McNamara [Εικόνα 2] αναγνώρισε κάποιες παραλείψεις, όπως η χρήση 400 απαρχαιωμένων αεροσκαφών για να εξασφαλιστούν οι αναγκαίες αναλογίες στις αεροπορικές αμυντικές επιχειρήσεις και το γεγονός πως οι αμυντικές δυνάμεις σε άλλα μέρη των ΗΠΑ έπρεπε να απογυμνωθούν από τα αεροσκάφη τους για να υποστηριχθεί η νοτιοανατολική αμυντική αεροπορική δομή, το συμπέρασμα είναι πως η απάντηση της USAF υπήρξε ταχύτατη, επιτρέποντας στον Πρόεδρο Κένεντι να ανταπεξέλθει στην πρόκληση των σοβιετικών στη συνολική στρατηγική ισορροπία και μάλιστα στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου.

Η Αεροπορική Βάση του Keesler, Biloxi, Mississippi

Στη νοτιοανατολική αμυντική αεροπορική δομή των ΗΠΑ ανήκε και η Αεροπορική Βάση του Keesler στο Biloxi του Mississippi. Στο εκεί Κέντρο Τεχνικής Εκπαιδεύσεως (Keesler Technical Training Center), φοιτούσε εκείνη την περίοδο, ως Αρχισμηνίας Τ/Η (ΝΑΤΟ – ΤΝG NR 2077) της Ελληνικής Πολεμικής –τότε Βασιλικής- Αεροπορίας, o πατέρας μου, Χρυσόστομος Χ. Λιάπης, στην ανώτερη Σχολή ραδιο-ηλεκτρονικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στα συστήματα radar της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ[Εικόνα 7] Η σχολή Tεχνικής Εκπαίδευσης του Keesler αποτέλεσε τον βασικό «προμηθευτή» της USAF αλλά και άλλων συμμαχικών αεροπορικών δυνάμεων των χωρών μελών του ΝΑΤΟ σε τεχνικούς ηλεκτρονικών οι οποίοι, μετά την αποφοίτησή τους τοποθετούνταν σε Αεροπορικές Βάσεις της USAF, τόσο στο έδαφος των ΗΠΑ, όσο και ανά την υφήλιο (ο πατέρας μου, μετά την αποφοίτησή του είχε τοποθετηθεί στην Αεροπορική Βάση του Φαλήρου)  [Εικόνα 8].

Προτού – όμως- προχωρήσει πολύ η δεκαετία του 60, η Αεροπορική Βάση του Keesler άρχισε να στερείται πολλών από τα σεμινάρια Αεροπορικής Εκπαίδευσης που διοργάνωνε, καθώς και πολλών από τα αεροπλάνα που απαιτούνταν για την εκτέλεσή τους. Tα TC-54 που είχαν ανατεθεί στον Αξιωματικό Ηλεκτρονικών Επιχειρήσεων αναχώρησαν για την Αεροπορική Βάση του Mather (Μather AFB – Air Force Base) στην California, τον Απρίλιο του 1961.

Τον Δεκέμβριο του 1962 και ενώ είχαν μεσολαβήσει τα γεγονότα της κουβανικής «Κρίσης των Πυραύλων»,  η Σχολή Επιχειρήσεων Αέρος-Έδάφους [Εικόνα 9] και τα T33 που χρησιμοποιούνταν στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού της προγράμματος, μεταφέρθηκαν στην Eglin AFB της Florida. Είχανε «γεμίσει» τον εναέριο χώρο του Biloxi με τον ήχο των αεριωθούμενων κινητήρων τους από το 1957. Το τελευταίο C-47 [Εικόνα 10] που χρησιμοποιούταν για ιπτάμενη προσέγγιση του εδάφους, με στόχο την εκπαίδευση στα συστήματα radar αποχώρησε το 1966, καθώς αντικαταστάθηκε από έναν επίγειο εξομοιωτή.

Η Αεροπορική Βάση του Keesler παρέμεινε, όμως, η μεγαλύτερη βάση αεροπορικής εκπαίδευσης στη Διεύθυνση Αεροπορικής Εκπαίδευσης της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ (Air Training Command-ATC/USAF) για όλη τη δεκαετία του 1970 και συνέχισε να παραμένει η αιχμή του δόρατος στην εκπαίδευση στα ηλεκτρονικά συστήματα υψηλής τεχνολογίας, εισάγοντας τους μαθητές σε αυτά, όπως στο παγκόσμιας εμβέλειας σύστημα στρατιωτικών εντολών και ελέγχου και στο 407L σύστημα radar

Ο αριθμός των μαθητών της αεροπορικής βάσης του Keesler έπεσε σε χαμηλό όλων των εποχών μετά τη λήξη του πολέμου του Βιετνάμ, οπότε οι αξιωματούχοι της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ απάντησαν στις μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες επανεξετάζοντας  τις εκπαιδευτικές λειτουργίες της Σχολής. Ως αποτέλεσμα, η ATC απενεργεποίησε τη Σχολή Εφαρμοσμένων Επιστημών Αεροδιατημικής της USAF (USAF-School of Applied Aerospace Sciences) την 1η Aπριλίου 1977, αντικαθιστώντας την με την 3300^η Πτέρυγα Τεχνικής Εκπαίδευσης (3300th Technical Training Wing) η οποία ενεργοποιήθηκε την ίδια ημέρα.

Ο «θρυλος της Λουϊζιάνα»

Κατά τη διάρκεια της Κρίσης των Πυραύλων της Κούβας, Διοικητής της Αεροπορικής Βάσης του Keesler και του εκεί Κέντρου Τεχνικής Εκπαιδεύσεως (Keesler Technical TrainingCenter), στο Biloxi του Mississippi, στην ανώτερη Σχολή ραδιο-ηλεκτρονικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στα συστήματα radar της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ[Εικόνα 11] ήταν ο Υποπτέραρχος John S. Hardy [Εικόνα 12].

Το 1968 ο Αντιπτέραρχος, πλέον, J.S. Hardy ανέλαβε Διοικητής του Βιομηχανικού Κολλεγίου των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων (Industrial College of the Armed Forces), του υψηλοτέρου –δηλαδή- ιδρύματος στο σύστημα παροχής στρατιωτικής εκπαίδευσης των ΗΠΑ, με έδρα το Fort Lesley J. McNair, στη Washington D.C.

Είχε γεννηθεί στο Logansport της Λουϊζιάνα το 1913 και είχε αποφοιτήσει από το Γυμνάσιο του Logansport High School το1930. Φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Baylor στο Waco του Texas, και στο Πολυτεχνείο της Λουϊζιάνα στο Ruston, ενώ το 1938 έλαβε και το πτυχίο του στις θεωρητικές επιστήμες από το Centenary College, του Shreveport της  Λουϊζιάνα. Εισήλθε στο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Δοκίμων Αξιωματικών της Αεροπορίας στο Randolph Field, του Tέξας τον Φεβρουάριο του 1935 και ένα χρόνο μετά, έλαβε τα διακριτικά του ιπταμένου στο  Kelly Field του Τέξας. Μετά από ενεργή υπηρεσία ενός χρόνου, ως ιπτάμενος δόκιμος με τη 17^η και την 3^η Μοίρα επιθετικών προσβολών, έλαβε τον βαθμό του Ανθυποσμηναγού, την 1^η Μαρτίου του 1937.

H πρώτη του τοποθέτηση σε θέση διοίκησης ήταν στο Barksdale Field, Shreveport της Λουϊζιάνα, αρχικώς σε επίπεδο μοίρας και εν συνεχεία σε επιχειρησιακά καθήκοντα επιπέδου σμηναρχίας. Τον Ιανουάριο του 1941, ως επικεφαλής Αξιωματικός Επιχειρήσεων βοήθησε στην ενεργοποίηση της 8^ης Αεροπορικής Διοίκησης στη Savannah της Τζώρτζια και στο Bolling Field, στη Washington D.C.

Τον Ιούλιο του 1941 μετατέθηκε στην Αγγλία, με την 8^η Αεροπορική Διοίκηση και υπηρέτησε ως Αξιωματικός Επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια του 1943. Για τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μαζικής αεροπορικής ανάπτυξης στην Αγγλία, ο Hardy τιμήθηκε με το Μετάλλιο Διακεκριμένων Υπηρεσιών (Distinguished Service Medal).

Με την τοποθέτησή του ως Αξιωματικός Επιχειρήσεων των Δυνάμεων της Αμερικανικής Αεροπορίας Στρατού, στη Μεσόγειο, συμμετείχε στον σχεδιασμό των αεροπορικών επιθετικών πρωτοβουλιών των Συμμάχων στη Νότια Ευρώπη και τα Βαλκάνια, καθώς και στις αποβατικές τους επιχειρήσεις στη Νότια Γαλλία, τον Αύγουστο του 1944.

Επιστρέφοντας στις Ηνωμένες Πολιτείες, στα τέλη του 1944, ο Hardy ανέλαβε καθήκοντα Αξιωματικού Σχεδίων Προσωπικού και αργότερα Υποδιοικητή της Διεύθυνσης Προσωπικού στο Αρχηγείο της Αεροπορίας Στρατού των ΗΠΑ στη Washington, D.C. Τον Αύγουστο του 1947 εισήχθη στη 2^α τάξη του Κολλεγίου Αεροπορικού Πολέμου στην Αεροπορική Βάση του Maxwell στην Αλαμπάμα, ενώ μετά την αποφοίτησή του υπηρέτησε ως βοηθός Επιτελάρχη και αργότερα ως Υποδιοικητής προσωπικού και επιχειρήσεων στο Αρχηγείο της 15^ης Αεροπορικής Δυνάμεως στο Colorado Springs.

To 1949 o Hardy τοποθετήθηκε στο Αρχηγείο της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ στη Washington, D.C., ως επικεφαλής ομάδας στη Διεύθυνση Πολεμικών Σχεδίων και με ειδικά καθήκοντα στη Συμβουλευτική Επιτροπή Προϋπολογισμού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας των ΗΠΑ (Budget Advisory Committee of the Joint Chiefs of Staff). Εισήλθε στο Εθνικό Κολλέγιο Πολέμου τον Αύγουστο του 1950, απ’ όπου και αποφοίτησε τον Ιούνιο του 1951.

Εν συνεχεία ανέλαβε τη Διοίκηση της 43^ης Πτέρυγας Μεσαίου Βομβαρδισμού, υπαγόμενης στην 36^η Αεροπορική Διεύθυνση της 15^ης Αεροπορικής Δυνάμεως, στην Αεροπορική Βάση του Davis-Monthan στην Αριζόνα. Τον Σεπτέμβριο του 1952 ανέλαβε τη Διοίκηση της 36^ης Αεροπορικής Διεύθυνσης.

Tον Δεκέμβριο του 1953 τοποθετήθηκε σε θέση Αναπληρωτή Προσωπάρχη στο Αρχηγείο της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, ενώ το 1957 μετατέθηκε στο Αρχηγείο των Αεροπορικών Δυνάμεων Ειρηνικού  (PACAF) στην Αεροπορική Βάση Hickam στη Χαβάη. Αφού υπηρέτησε για έναν χρόνο ως Βοηθός Επιτελάρχη στην PACAF, υπεύθυνος σχεδίων και επιχειρήσεων, ανέλαβε παρόμοια καθήκοντα στην ενοποιημένη Διοίκηση Ειρηνικού. Με αυτή του την ιδιότητα είχε εκτενή επιτελική εμπλοκή στην Κρίση των Στενών της Ταϊβάν του 1958 και στην επαναδιαπραγμάτευση της Ιαπωνικής Αμυντικής Συνθήκής τον επόμενο χρόνο.

Στην Κρίση αυτή είχε εμπλακεί και ο Διευθυντής της CIA Alen Dulles [στην Εικόνα 13, ο Πρόεδρος Κένεντι παρασημοφορεί τον Alen Dulles με το Μετάλλιο Εθνικής Αφαλείας, στις 28/11/1961]  ο οποίος απολύθηκε, όμως, αργότερα, από τον Πρόεδρο Κένεντι μετά το φιάσκο της εισβολής στον Κόλπο των Χοίρων της Κούβας (πρόκειται για την αποτυχημένη επιχείρηση της λεγόμενης «Ταξιαρχίας 2506» η οποία είχε συγκροτηθεί από κουβανούς εξόριστους στις ακτές της Φλόριντα των ΗΠΑ και με τη στήριξη της Κυβέρνησης του Κένεντι αποπειράθηκε, ανεπιτυχώς, να ανατρέψει το καθεστώς του Φιντέλ Κάστρο, στις 17 Απριλίου 1961).

Η Ταϊβάν, γνωστή και ως Φορμόζα, είναι νησί που βρίσκεται στη συμβολή της Ανατολικής και της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας, το οποίο, μετά την ήττα τους στο εμφύλιο πόλεμο από τους Κομμουνιστές του Μάο Τσε Τουγκ, οι Εθνικιστές του Τσανγκ Κάι Σεκ ανακήρυξαν ως ανεξάρτητο κράτος, με πρωτεύουσα την Ταϊπέι, υπό την ονομασία Δημοκρατία της Κίνας, μαζί με τα γειτονικά μικρότερα νησιά, όπως τα Kinmen (Quemoy/Kεμόυ) και Matsu (Ματσού) -τα οποία κείνται έναντι της ανατολικής ακτογραμμής της Κίνας, εν μέσω των στενών της Tαϊβάν- και το Dongding (Ντάτσεν)]

Επιστρέφοντας από τον Ειρηνικό, ο Hardy, με τον βαθμό του Υποπτεράρχου, διετέλεσε Διοικητής (από τον Ιούλιο του 1960, μέχρι τον Ιούνιο του 1964) του Κέντρου Τεχνικής Εκπαιδεύσεως του Keesler  (Keesler Technical Training Center), στο Biloxi του Mississippi. Μετά το Biloxi, μετέβη στην Αγγλία, ως Διοικητής της 3^ης Αεροπορικής Δυνάμεως με επιπρόσθετα καθήκοντα ως επικεφαλής της Συμβουλευτικής Ομάδας Στρατιωτικής Βοήθειας  για το Ηνωμένο Βασίλειο (Military Assistance Advisory Group for the United Kingdom).

Τον Νοέμβριο του 1966 ο Hardy τοποθετήθηκε Διοικητής στων Συμμαχικών Αεροπορικών Δυνάμεων Νοτίου Ευρώπης  (Allied Air Forces Southern Europe) και τον Αύγουστο του 1968 ανέλαβε καθήκοντα ως Διοικητής του Βιομηχανικού Κολλεγίου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ, στο Fort McNair, στη Washington, D.C.

Στα στρατιωτικά του παράσημα περιλαμβάνονται τα Μετάλλια Διακεκριμένων Υπηρεσιών τόσο του Στρατού όσο και της Αεροπορίας των ΗΠΑ, το Μετάλλιο της Λεγεώνας της Αξίας με τη διπλή διεμβολή φύλλων δρυός, ο Πολεμικός Σταυρό του Βελγίου, με τη διεμβολή του Φοίνικος, ο Ταξιάρχης του Βασιλικού Τάγματος του Βασιλέως Γεωργίου Α’ της Ελλάδος,  και ο Ταξιάρχης της Αξίας του Τάγματος της Ιταλικής Δημοκρατίας.  Συνολικά είχε συμπληρώσει 7,000 ώρες πτήσεως σε πολεμικά αεροσκάφη.

Απεβίωσε την 1η Μαΐου του 20212, στο Baton Rouge, οριακά πριν συμπληρώσει τα 99 χρόνια ζωής. Εισήλθε στο Hall ofFame του Centenary College του Shreveport και ανακηρύχθηκε «θρύλος της Λουϊζιάνα» το 2008…Όπως έγραψε ο Τζον Κένεντι, «Εν πρώτοις ας αναμνησθώμεν ότι άπασαι αι αποφάσεις αναφορικώς με τον πόλεμον και την ειρήνην δέον να βαρύνουν πάντοτε ημάς…».

Ηγεσία εν μέσω κρίσεων, από ψυχιατρική σκοπιά

To διάγγελμά του Προέδρου Κένεντι, κατά τις πρώτες ημέρες της κρίσης των πυραύλων της Κούβας, με το οποίο ανακοίνωσε τον ναυτικό αποκλεισμό της νήσου του Κάστρο, μεταδόθηκε από την αμερικανική τηλεόραση [Εικόνα 14] και από ραδιοφωνικούς σταθμούς σε όλον τον κόσμο [ο πατέρας μου αναφερόταν με ζωηρά χρώματα προσωπικής ανάμνησης στη συγκεκριμένη τηλεοπτική μετάδοση την οποία είχαν παρακολουθήσει εν επιφυλακή, τα στελέχη των συμμαχικών Πολεμικών Αεροποριών του ΝΑΤΟ, μαζί με τους συναδέλφους τους της USAF εντός της Αεροπορικής Βάσης του Keesler στο Biloxi (Εικόνα 15), 570 περίπου ν.μ. από την Κούβα]

Ο Nassir Ghaemi συγκρίνει, από τη σκοπιά της ψυχιατρικής, τους καταστροφικούς χειρισμούς του JFK κατά την εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων το 1961 με την υποδειγματική διαχείριση, από τον ίδιο πολιτικό άνδρα, της Κρίσης των Πυραύλων του 1962 οι οποίες είχαν αμφότερες στο γεωγραφικό επίκεντρό τους την Κούβα.

Ο Αμερικανός Καθηγητής Ψυχιατρικής αποδίδει την παρατηρούμενη, αυτή, διαφορά ως προς την αποτελεσματικότητα  του JFK, ως ηγέτη και λήπτη αποφάσεων σε καταστάσεις κρίσεως, στην αλλαγή –κατά το διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στις δύο αυτές απαιτητικές διεθνείς συγκυρίες- της ιατρικής ομάδας που φρόντιζε την ψυχοσωματική του υγεία, καθώς –είναι γνωστό- ότι έπασχε από τη νόσο του Addison, για την αντιμετώπιση της οποίας ελάμβανε κορτικοστεροειδή, τα οποία έχουν πολλές παρενέργειες  στη συναισθηματική σφαίρα των ασθενών η αντιμετώπιση των οποίων, εκείνη την εποχή, γινόταν με τη συμπληρωματική λήψη ψυχοτρόπων ουσιών, όπως οι αμφεταμίνες.

Όταν ο Robert Kennedy άλλαξε τους προσωπικούς γιατρούς του Προέδρου, την Janet Travell και τον Max Jacobsen, οι οποίοι του χορηγούσαν αμφίβολης αποτελεσματικότητας θεραπευτικούς συνδυασμούς προκαΐνης, στεροειδών αναβολικών και αμφεταμινών, με τον γιατρό του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ George Burkley, η υφήλιος είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει τη μετεξέλιξη του αποτυχόντος -τόσο στη συνδιάσκεψη της Βιέννης με τον Χρουτσόφ, όσο και στον χειρισμό της εισβολής στον Κόλπο των Χοίρων-  το 1961, Τζον Κένεντι, στον αποτελεσματικό πολεμικό ηγέτη της Πυραυλικής Κρίσης του 1962, ο οποίος έσωσε κυριολεκτικά δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους από τον πυρηνικό όλεθρο, καθώς δεν ξεκίνησε παρορμητικά μία παγκόσμια σύγκρουση, σε αντίθεση με τη γνώμη αρκετών από τους στρατιωτικούς του συμβούλους, όπως ο Αρχηγός της USAF, Πτέραρχος Curtis LeMay [Εικόνα 16] που τον προέτρεπε να προχωρήσει σε αεροπορικό βομβαρδισμό των σοβιετικών πυραυλικών εγκαταστάσεων στην Κούβα, έστω και αν αυτό θα σήμαινε την αναπόφευκτη κλιμάκωση της Κρίσης σε μία αναπόφευκτη πυρηνική αναμέτρηση, αμοιβαίας  καταστροφής.

Αξίζει, μάλιστα να σημειωθεί πως στη διάρκεια των 13 ημερών που σοβούσε η Κρίση των Πυραύλων της Κούβας, ο Κένεντι είχε διακόψει τη σχεση του με τον LeMay, τον οποίον δεν ήθελε ούτε να τον βλέπει μπροστά του, απαγορεύοντας στους συμβούλους του και στα μέλη της  ExComm (της Εκτελεστικής Επιτροπής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας – Executive Committee of the National Security Council – που είχε συσταθεί από τον ίδιο για τη στενή παρακολούθηση της διαχείρισης της Κρίσης των Πυραύλων) να αναφέρουν ακόμη και το όνομα του θερμοκέφαλου και πολεμοχαρούς Πτεράρχου, ο οποίος κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε από τους βασικούς υποστηρικτές του δόγματος των καταστροφικών βομβαρδισμών-τάπητα (carpet bombing) και μάλιστα με εμπρηστικές βόμβες, της Ιαπωνίας.

Την ίδια στιγμή, ο Κένεντι, δεν έκανε ούτε ένα βήμα πίσω στο σκληρό διαπραγματευτικό «πόκερ» που παίχθηκε ανάμεσα σε εκείνον και τον Σοβιετικό ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ.

Τον συνδυασμό αυτό αντοχής στην πίεση (resilience), ρεαλισμού (realism) και ικανότητας να μπαίνει στη θέση του ανθρώπου που έχει απέναντι, τον οποίο επέδειξε ο Κένεντι στη συγκεκριμένη, πρωτόφαντη για τα παγκόσμια χρονικά, πολεμική συγκυρία, ο Καθηγητής Γκέμι τον αποδίδει στο υπερθυμικό του ταμπεραμέντο και στον συνδυασμό καταθλιπτικών εκφάνσεων της ψυχοσύνθεσής του, όπως αυτά αποκαλύπτονται από σχετική έρευνα που έκανε στα ιατρικά αρχεία του JFK, όπου καταγράφεται ότι ο τελευταίος είχε λάβει θεραπεία με ένα νευροληπτικό φάρμακο, κατά τη διάρκεια μίας περιόδου κατάθλιψης, το διάστημα που ασκούσε τα καθήκοντά του στον Λευκό Οίκο, την ίδια στιγμή που η ευρύτερα γνωστή υπερσεξουαλικότητα και υπερενεργητικότητα που χαρακτήριζαν τον Πρόεδρο Κένεντι δύνανται να αποτελούν εκφάνσεις υπομανιακών συμπτωμάτων κάτι που είναι σύμφωνο με το ψυχιατρικό ιστορικό της οικογένειας Κένεντι.

Πράγματι, πολλά μέλη της οικογένειας είχαν προβλήματα με χρήση ουσιών και συναισθηματικές διαταραχές, όπως η υποβληθείσα σε λοβοτομή αδερφή του Τζον και του Ρόμπερτ Κένεντι, η Ρόζμαρι, ο ανιψιός τους, πρώην Γερουσιαστής,  Πάτρικ Κένεντι και ο τέταρτος γιός του Ρόμπερτ, Ντέιβιντ Κένεντι ο οποίος πέθανε από υπερβολική δόση ναρκωτικών όπως ακριβώς συνέβη και με την εγγονή του Ρόμπερτ, τη Saoirse Kennedy Hill, η οποία έχασε και αυτή τη μάχη με τα ναρκωτικά και την κατάθλιψη.

Η άτυχη, αλλά και τόσο χαρισματική και πολυπράγμων Saoirse, σε ένα συγκλονιστικό άρθρο για την εφημερίδα του Πανεπιστημίου της, απεκάλυψε τη νοσηλεία της για κατάθλιψη, άφησε να εννοηθεί ότι είχε δεχθεί –παλαιότερα- σεξουαλική παρενόχληση και ανέφερε ότι ένιωθε έναν «βαρύ ογκόλιθο στο στήθος της». Ίσως, λοιπόν, υπό αυτό το πρίσμα, να κατανοήσουμε την ερμηνεία πολλών ξεχωριστών αλλά και τραγικών συμπεριφορών, ορισμένων γνωστών ή λιγότερο γνωστών συνανθρώπων μας, ενστερνιζόμενοι την ανάγκη καταπολέμησης του στίγματος όσων πάσχουν από τις υπερβολικές εκδοχές τόσο της λύπης, όσο και της χαράς.

Αυτούς και την ανάγκη τους για ψυχιατρική θεραπεία οφείλουμε να σεβαστούμε, προτρέποντάς τους να μη διστάσουν, να επισκεφθούν εγκαίρως κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, ακούγοντας την ύστατη συμβουλή της πρόωρα χαμένης Saoirse Kennedy Hill, προς τους υποφέροντες από άγχος και κατάθλιψη συνασθενείς της: «Μην πείτε: Είναι όλα στο μυαλό σας».

Υπό το πρίσμα αυτό, της καταπολέμησης του στίγματος της ψυχικής νόσου, η οποία, στις καταθλιπτικές εκφάνσεις της οπλίζει τους πάσχοντες με τα προτερήματα του «καταθλιπτικού ρεαλισμού» (“depressive realism”, δηλαδή της ικανότητας να εστιάζουν τις προβλέψεις –άρα- και τις προετοιμασίες τους στις πιθανότητες αρνητικής έκβασης των καταστάσεων που καλούνται να αντιμετωπίσουν) και της αυξημένης «ενσυναίσθησης», (empathy – δηλαδή της ικανότητάς τους να μπαίνουν στη θέση του άλλου και άρα να αντιλαμβάνονται καλύτερα και να προβλέπουν τα συναισθήματα, τις αντιδράσεις και τις επιλογές του), ενώ στις υπομανιακές της εκδηλώσεις προσφέρει τα πλεονεκτήματα της αυξημένης αντοχής στην πίεση (“resilience”) και της δημιουργικότητας (“creativity”),  ο Nassir Ghaemi υποστηρίζει πως η ψυχική νόσος του Κένεντι, όχι μόνον δεν αποτέλεσε το εμπόδιο που θα έπρεπε να αφήσει πίσω του, στον δρόμο της πολιτικής του επιτυχίας, αλλά ενδεχομένως να υπήρξε και ένας από τους βασικούς παράγοντες που συνετέλεσαν τόσο στην ανάρρησή του στον Λευκό Οίκο, όσο και στην ξεχωριστά επιτυχημένη διακυβέρνησή του, μετά το 1961, τόσο στο επίπεδο της διασφάλισης της διεθνούς ειρήνης στο εξωτερικό, όσο και στην προώθηση των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων για τα δικαιώματα του έγχρωμου πληθυσμού στο εσωτερικό των ΗΠΑ.

Ο Ghaemi, μάλιστα, αντιπαραβάλλει αυτούς τους ιδιαίτερους προσδιοριστές πολιτικής επιτυχίας και ψυχικής διαταραχής που εμφάνιζε ο JFK με την πολιτική αποτυχία του ψυχικώς ισορροπημένου Άγγλου Πρωθυπουργού Νέβιλ Τσαμπερλέιν, το νορμοθυμικό ταμπεραμέντο του οποίου τον οδήγησε σε λαθασμένες, ενδοτικές πολιτικές εκτιμήσεις και αποφάσεις απέναντι στην επιθετικότητα του Αδόλφου Χίτλερ στη συνδιάσκεψη του Μονάχου, το 1938, αποθρασύνοντας την κατακτητική μανία του Γερμανού δικτάτορα και μη μπορώντας να αποτρέψει την κατάρρευση της παγκόσμιας ειρήνης, με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, λίγο αργότερα.

*Ο Χρίστος Χ. Λιάπης MD, MSc, PhD είναι Επικ. Καθηγητής Ψυχιατρικής Δημοκρίτειου Παν/μιου Θράκη, κάτοχος Μεταπτυχιακού στη Διεθνή Ιατρική & τη Διαχείριση Κρίσεων Υγείας, Visiting Professor Philips University of Cyprus

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Graham Allison, Philip Zelikow «Η κρίση της Κούβας. Η ουσία της απόφασης». Εκδόσεις Παπαζήσης, 2006

Tania Crasniaski «Ιστορία με ιατρική συνταγή». Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2019

Ντέιβιντ Όουεν «Ασθενείς Ηγέτες στην Εξουσία». Εκδόσεις Καστανιώτης, 2009

Nassir Ghaemi “A first rate madness” Εκδόσεις Penguin, 2012

https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Cuban_crisis_map_missile_range.jpg

https://www.military.com/history/first-recipient-of-air-force-cross-was-only-casualty-of-cuban-missile-crisis.html

https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zygjq6f/revision/6

https://www.voanews.com/a/anniversary-of-cuban-missile-crisis/1524149.html

https://stchistory.com/ewExternalFiles/91cmc.pdf

https://en.wikipedia.org/wiki/John_Spencer_Hardy

https://www.keesler.af.mil/Portals/14/documents/History/Heritage%20Pamphlet%20JUL%202023.pdf

https://en.wikipedia.org/wiki/Keesler_Air_Force_Base

7.Ο Έλληνας, μετέπειτα Επισμηναγός ε.α της Π.Α., Χρυσόστομος Χ. Λιάπης (ο οποίος απεβίωσε το 2002), ανάμεσα σε Αμερικανούς συναδέλφους του στην Αεροπορική Βάση του Keesler στο Mississippi (Εικ 9, Εικ 10 και Εικ 15), μεσούσης της Κρίσης των Πυραύλων της Κούβας, κατά τη διάρκεια της ΝΑΤΟϊκής εκπαίδευσής του το 1962 [Εικ 7], ως Αρχισμηνίας Τ/Η της –τότε- Βασιλικής Αεροπορίας (ΝΑΤΟ – TNG NR 2077). Αποφοίτησε από τον εκπαιδευτικό κύκλο μαθημάτων Eπιδιορθωτών Εξοπλισμού Ραδιο-αναμετάδοσης (Radio Relay Equipment Repairman – Carrier and AN/TRC EQUIP / Course ABR 30430B), της Διοίκησης Αεροπορικής Εκπαιδεύσεως (Air Training Command), στο Κέντρο Τεχνικής Εκπαίδευσης του Keesler (Keesler Technical Training Center – Keesler Airforce Base, Mississippi) υπό τον Σμήναρχο John C. Evers, Διοικητή του 3380 Τεχνικού Σχολείου και υπό τον, τότε, Υποπτέραρχο της USAF John S. Hardy

Ο Έλληνας, μετέπειτα Επισμηναγός ε.α της Π.Α., Χρυσόστομος Χ. Λιάπης (ο οποίος απεβίωσε το 2002), ανάμεσα σε Αμερικανούς συναδέλφους του στην Αεροπορική Βάση του Keesler στο Mississippi (Εικ 9, Εικ 10 και Εικ 15), μεσούσης της Κρίσης των Πυραύλων της Κούβας, κατά τη διάρκεια της ΝΑΤΟϊκής εκπαίδευσής του το 1962 [Εικ 7], ως Αρχισμηνίας Τ/Η της –τότε- Βασιλικής Αεροπορίας (ΝΑΤΟ – TNG NR 2077). Αποφοίτησε από τον εκπαιδευτικό κύκλο μαθημάτων Eπιδιορθωτών Εξοπλισμού Ραδιο-αναμετάδοσης (Radio Relay Equipment Repairman – Carrier and AN/TRC EQUIP / Course ABR 30430B), της Διοίκησης Αεροπορικής Εκπαιδεύσεως (Air Training Command), στο Κέντρο Τεχνικής Εκπαίδευσης του Keesler (Keesler Technical Training Center – Keesler Airforce Base, Mississippi) υπό τον Σμήναρχο John C. Evers, Διοικητή του 3380 Τεχνικού Σχολείου και υπό τον, τότε, Υποπτέραρχο της USAF John S. Hardy

Ο Έλληνας, μετέπειτα Επισμηναγός ε.α της Π.Α., Χρυσόστομος Χ. Λιάπης (ο οποίος απεβίωσε το 2002), ανάμεσα σε Αμερικανούς συναδέλφους του στην Αεροπορική Βάση του Keesler στο Mississippi (Εικ 9, Εικ 10 και Εικ 15), μεσούσης της Κρίσης των Πυραύλων της Κούβας, κατά τη διάρκεια της ΝΑΤΟϊκής εκπαίδευσής του το 1962 [Εικ 7], ως Αρχισμηνίας Τ/Η της –τότε- Βασιλικής Αεροπορίας (ΝΑΤΟ – TNG NR 2077). Αποφοίτησε από τον εκπαιδευτικό κύκλο μαθημάτων Eπιδιορθωτών Εξοπλισμού Ραδιο-αναμετάδοσης (Radio Relay Equipment Repairman – Carrier and AN/TRC EQUIP / Course ABR 30430B), της Διοίκησης Αεροπορικής Εκπαιδεύσεως (Air Training Command), στο Κέντρο Τεχνικής Εκπαίδευσης του Keesler (Keesler Technical Training Center – Keesler Airforce Base, Mississippi) υπό τον Σμήναρχο John C. Evers, Διοικητή του 3380 Τεχνικού Σχολείου και υπό τον, τότε, Υποπτέραρχο της USAF John S. Hardy

4: Διάγραμμα των πυρηνικών πυραύλων που διατηρούσαν οι ΗΠΑ στις συμμαχικές χώρες του ΝΑΤΟ, στην ψυχροπολεμική Ευρώπη. Ανάμεσά τους διακρίνονται και οι πύραυλοι Jupiter που αποσύρθηκαν από την Τουρκία, 6 μήνες μετά τα γεγονότα του Οκτωβρίου του 1962, στο πλαίσιο μίας μυστικής συμφωνίας για την επίλυση της «Κρίσης των Πυραύλων» της Κούβας.

3: Ο Robert Francis Kennedy – RFK, αδερφός και στενός συνεργάτης του Προέδρου Kennedy ο οποίος κατείχε τη θέση του Γενικού Εισαγγελέα των ΗΠΑ. Δολοφονήθηκε, επίσης, τον Ιούνιο του 1968 ενώ διεκδικούσε το χρίσμα του υποψηφίου των Δημοκρατικών για τις αμερικάνικες προεδρικές εκλογές.

1: Στα δεξιά εικονίζονται ο Nikita Khrushchev με τον ηγέτη της Κούβας Fidel Castro, σε διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών το 1960. Στα αριστερά, απόρρητος χάρτης που χρησιμοποιήθηκε από τους Αμερικανούς κατά τη διαχείριση της «Κρίσης των Πυραύλων» και ο οποίος απεικονίζει το βεληνεκές των πυρηνικών όπλων που ο σοβιετικός ηγέτης εγκατέστησε στο νησί του Κάστρο, σε σχέση με τη δυνατότητά τους να πλήξουν την Αμερικανική επικράτεια.

5: O Επισμηναγός της USAF Rudolf Anderson στο αεροπλάνο του U-2F Dragon Lady. Στις 27 Οκτωβρίου, καθώς πετούσε πάνω από την Κούβα, το αεροσκάφος του επλήγη από έναν SAM Dvina που εκτοξεύθηκε από τις αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες που οι σοβιετικοί είχανε εγκαταστήσει στο νησί. Υπήρξε η μοναδική απώλεια της «Κρίσης των Πυραύλων», όταν θραύσμα του SAM έσκισε τη στολή χαμηλής ατμοσφαιρικής πίεσης, υψηλού υψομέτρου που φορούσε.

16: Ο πτέραρχος Κέρτις Λεμέι, Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της Κρίσης των Πυραύλων της Κούβας, στο οβάλ γραφείο, μαζί με άλλους αξιωματικούς της USAF, σε σύσκεψη με τον Πρόεδρο Κένεντι.

12: Ο Διοικητής της Αεροπορικής Βάσης του Keesler, κατά τη διάρκεια της Κρίσης των Πυραύλων της Κούβας, Υποπτέραρχος John S. Hardy.

13: Ο Πρόεδρος Κένεντι παρασημοφορεί τον Διευθυντή της CIA, Alen Dulles με το Μετάλλιο Εθνικής Αφαλείας, στις 28/11/1961.

14: Press Conference του Προέδρου Kennedy στο οβάλ γραφείο, κατά τη διάρκεια της «Κρίσης των Πυραύλων» της Κούβας το 1962.

6: Οι αεροφωτογραφίες που τράβηξε στις 14 Οκτωβρίου ο Rudolf Anderson αποκαλύπτοντας τις υπό κατασκευή θέσεις εκτόξευσης των σοβιετικών πυρηνικών πυραύλων στην Κούβα