Η διελκυστίνδα λογοκρισίας, ποινικοποιήσεως της ελευθερίας εκφράσεως του εκάστοτε αντιφρονούντος και ο αρτιφανής ολοκληρωτισμός της πολιτικής ορθότητας διαχέεται εις την σύγχρονη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα, με την κατάρριψη του προπυργίου της ελευθερία του τύπου, καίπερ, κατοχυρούται ρητώς και σαφώς εις ένα πλέγμα διατάξεων, ιδίως ως προς το εύρος ανοχής, επί της οξείας κριτικής, επί πολιτικών προσώπων, ως εκ τούτου παραθέτω ενδεικτική νομολογία εν προκειμένω:
«η ελευθερία της έκφρασης περιλαμβάνει όχι μόνον πληροφορίες και ιδέες που γίνονται ευμενώς δεκτές και θεωρούνται ουδέτερες ή αδιάφορες αλλά και εκείνες που προσβάλλουν, σοκάρουν ή αναστατώνουν… Το επιβάλλει ο πλουραλισμός, η ανεκτικότητα και το ευρύ πνεύμα, χωρίς τα οποία δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατική κοινωνία»
ΕΔΔΑ, handyside v. The United Kingdom, 7.12.1976, (1979-80), 1.E.H.R.R, 737, &49
Εις την υπόθεση Smolorz κατά Πολωνίας (απόφαση της 18-10-2012) το ΕΔΔΑ απεφάνθη ότι ο τύπος έχει καθήκον να δημοσιοποιεί πληροφορίες και ιδέες σε ζητήματα που ενδιαφέρουν το κοινό, επιτρέπεται ένας βαθμός υπερβολής ακόμη και πρόκλησης να είναι κάπως οξύς στις παρατηρήσεις του.
Η χρήση της σάτιρας και της ειρωνείας είναι απόλυτα συμβατή προς την άσκηση της ελευθερίας έκφρασης του δημοσιογράφου.
Περαιτέρω δε, όπως γίνεται παγίως δεκτόν, στην Νομολογία (ΑΠ 232/2015, 1976/2014, 1455.2014) η ανωτέρω διάταξη του άρθρου 367 για την ενότητα της εννόμου τάξεως εφαρμόζεται αναλόγως και εις το χώρο του ιδιωτικού δικαίου, όπως αυτός οριοθετείται από τις διατάξεις των άρθρων 57-59 και 914 του Α.Κ και επόμενα.
Έτι περαιτέρω εις επίρρωσιν των ως άνω, ζήτημα δημιουργείται εις την περίπτωση όπου η ελευθερία της έκφρασης σχετίζεται με την κριτική προς άλλα πρόσωπα και αγγίζει τα όρια της προσβολής της τιμής και της φήμης του άλλου. Τότε ανακύπτει ζήτημα σύγκρουσης δικαιωμάτων και όπως σε κάθε τέτοια περίπτωση θα πρέπει τα συγκρουόμενα δικαιώματα να σταθμιστούν με κριτήρια το δημόσιο και το δικαιολογημένο ενδιαφέρον για την διάχυση των απόψεων ή της κριτικής, καθώς και την ιδιότητα του προσώπου που υπόκειται σε κριτική, εάν πρόκειται δηλαδή για ιδιώτη ή δημόσιο πρόσωπο και ειδικά πρόσωπο που ασκεί δημόσια εξουσία, πάντοτε εντός των ορίων που θέτει η αρχής της αναλογικότητας .
Ούτως τα όρια της κριτικής καθίστανται ευρύτερα για τα δημόσια πρόσωπα, ενόψει και του δικαιολογημένου κοινωνικού ενδιαφέροντος για την διάχυση των σχετικών πληροφοριών.
Η ελευθερία του τύπου, συνιστά καίριο χαρακτηριστικό ενός πολιτικά φιλελεύθερου κράτους, με δημοκρατική μορφή πολιτεύματος, εδράζεται αναμφίβολα εις την ελευθερία εκφράσεως (διάδοσης και λήψεως στοχασμών και πληροφοριών) δια του εν-τύπου.
Η ελευθερία δε εκφράσεως των στοχασμών περιλαμβάνει εν προκειμένω όλες τις δυνατές μορφές τύπου, την παραδοσιακή (του εντύπου), τις απεικονίσεις ή ακόμη και μέσω ηχητικής αποτύπωσης της φωνής. Κάθε μορφή δηλαδή αναπαραγωγής σε όμοια αντίτυπα του αποτυπώματος έκφρασης. Συνιστώσες του δικαιώματος είναι η ελευθερία σύνταξης, έκδοσης και κυκλοφορίας του εντύπου.
Η δικαιολογητική βάση για την επιτρεπτή κριτική των δημοσίων και ιδίως των πολιτικών προσώπων στην νομολογία του ΕΔΔΑ προέρχεται από την σημασία που αποδίδεται στον ελεύθερο διάλογο πάνω σε ζητήματα δημοσίου ενδιαφέροντος χάριν της προάσπισης της δημοκρατίας, καθώς και από την συνειδητή επιλογή των πολιτικών να εισέλθουν στον δημόσιο χώρο, με συνακόλουθο αποτέλεσμα τον αυστηρό έλεγχο των πράξεων και των λόγων τους, τόσο από τους δημοσιογράφους όσο και από τους πολίτες, ως εκ τούτου κρίνεται επιτρεπτή η οξεία κριτική των πολιτικών προσώπων, τα οποία συνειδητά εκτίθενται στον αυστηρό έλεγχο των λόγων και των πράξεων τους, χάριν της ανοιχτής συζητήσεως των πολιτικών θεμάτων.
Η έννοια του δικαιολογημένου συμφέροντος πληροφόρησης του κοινού λειτουργεί ως λόγος άρσης του άδικου χαρακτήρα της προσβολής της τιμής και συνακόλουθα η συνδρομή του οδηγεί στον αποκλεισμό ευθύνης προς αποζημίωση, στις περιπτώσεις που το ως άνω αγαθό συγκρούεται με την ελευθερία του τύπου.
Συνελόντι ειπείν, η έννοια του δικαιολογημένου ενδιαφέροντος του κοινού για πληροφόρηση συνδέεται άρρηκτα με την ελευθερία της πολιτικής έκφρασης ως μέσω πραγμάτωσης της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας, η οποία στο πλαίσιο μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας, πραγματώνεται με την δημοσιότητα της πολιτικής διαδικασίας. Δεν συμβιβάζονται με μια δημοκρατική κοινωνία, μέτρα που αίρουν ή περιορίζουν σημαντικά την δημοσιότητα του πολιτικού βίου. Στο ως άνω πλαίσιο γίνεται δεκτό, ότι ο δημοσιογράφος λόγω της ιδιότητας του τύπου, ως φορέα του γενικού συμφέροντος, το οποίο συνίσταται στην διαμόρφωση της ελεύθερης γνώμης στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, διαφυλάττει τα συμφέροντα της ολότητας όταν μεταδίδει ειδήσεις, εκφράζει απόψεις και ασκεί κριτική σε δημόσια πρόσωπα για ζητήματα σχετικά με το αξίωμά τους ή ακόμη και σε ιδιώτες των οποίων η δράση ενδιαφέρει το κοινωνικό σύνολο και άπτεται του δημοσίου συμφέροντος.
Περαιτέρω και συμπληρωματικώς
Το άρθρο 14 παρ. 1 και 2 του Συντάγματος και 10 της Ε.Σ.Δ.Α, κατοχυρώνεται το θεμελιώδες για μια Δημοκρατική κοινωνία δικαίωμα της ελεύθερης εκφράσεως και διαδόσεως των στοχασμών, μεταξύ των άλλων και δια του τύπου (ελευθεροτυπία). Κατά τις διατάξεις αυτές, ο τύπος, ως θεσμός είναι ελεύθερος για να μπορεί να επιτελεί την δημόσια αποστολή του, που συνίσταται στην ακώλυτη αλληλεπίδραση αυτού και της κοινής γνώμης. Στο πλαίσιο αυτό απαγορεύεται η λογοκρισία και κάθε άλλη επέμβαση της Πολιτείας η οποία μπορεί να αναιρέσει ή να παρακωλύσει ουσιωδώς την άκηση του δικαιώματος αυτού, η δε πολιτεία λαμβάνει τα κατά περίπτωση πρόσφορα μέτρα, για την διευκόλυνση της ασκήσεως του δικαιώματος και την προαγωγή της αποστολής του τύπου.
Εξάλλου κατά το άρθρο 14 παράγραφος 1 του Συντάγματος, καθένας μπορεί να εκφράζει ελεύθερα και να διαδίδει, προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας τους νόμους του Κράτους, ενώ κατά την παράγραφο2 του ιδίου άρθρου, ο τύπος είναι ελεύθερος, η λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέτρο απαγορεύεται. Επίσης κατά το άρθρο παρ. 1 της ΕΣΔΑ (κύρωση με τον Ν. 53/1974) «Παν πρόσωπον έχει δικαίωμα εις την ελευθερίαν εκφράσεως. Το δικαίωμα τούτο περιλαμβάνει την ελευθερίαν γνώμης ως και την ελευθερίαν λήψεως ή μεταδόσεως πληροφορικών ή ιδεών άνευ επεμβάσεως των δημοσίων αρχών και ασχέτως συνόρων».
Εν κατακλείδι, το μείζον, εν προκειμένω έγκειται εις το κατά πόσο σήμερα, η ελευθερία έκφρασης φαλκιδεύεται και αποψιλώνεται εις τον πυρήνα της λόγω της ποινικοποιήσεως της διατυπώσεως ελευθερίας εκφράσεως και γνώμης.
