Η ελληνική κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη, με βάση την Οδηγία 2014/89/ΕΕ από τις 23 Ιουλίου 2014, να υλοποιήσει το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό για τα θαλάσσια ύδατα στα οποία ασκεί κυριαρχία ή έχει κυριαρχικά δικαιώματα ή ασκεί δικαιοδοσία σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Η προθεσμία για την κατάθεση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) κάθε κράτους-μέλους έληγε την 31η Μαρτίου 2021 και δόθηκε παράταση ενός έτους μέχρι τον Μάρτιο του 2022 λόγω του κοροναϊού. Η Ελλάδα δεν κατέθεσε, μέχρι σήμερα, κανένα σχέδιο (πρέπει να έχει τη μορφή νόμου που θα ψηφιστεί στη Βουλή) και η Κομισιόν την παραπέμπει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο όπου θα της επιβληθεί επαναλαμβανόμενο πρόστιμο μέχρις ότου υλοποιήσει την Οδηγία.
Η υποχρέωση κατάρτισης ΘΧΣ αποτελεί εφιάλτη για την κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη γιατί:
α) Εάν το σχέδιο καταρτιστεί με βάση το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ (UNCLOS) τότε αυτό θα προκαλέσει την εντονότατη αντίδραση της Τουρκίας.
β) Εάν καταρτιστεί ένα μερικό σχέδιο που θα αφορά μόνο το Ιόνιο Πέλαγος, όπου έχει οριοθετηθεί η ΑΟΖ με την Ιταλία και την περιοχή της Αν. Μεσογείου που έχει γίνει η μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο, τότε αυτό θα αποτελεί έμμεση παραδοχή όλων των τουρκικών διεκδικήσεων. Το ίδιο θα συμβεί αν καταρτιστεί σχέδιο που θα περιορίζεται στα υπάρχοντα σήμερα χωρικά ύδατα. Σε μια τέτοια περίπτωση θα υπάρξουν έντονες εσωτερικές αντιδράσεις σε πολιτικό και σε κοινωνικό επίπεδο.
γ) Εάν δεν κάνει απολύτως τίποτα, όπως μέχρι σήμερα, θα πληρώνει ετήσιο πρόστιμο και θα εγκαλείται ότι αδιαφορεί και υπονομεύει τα εθνικά συμφέροντα.
Για την αναγκαιότητα του ΘΧΣ η Οδηγία της Ε.Ε. αναφέρει ότι: «Η υψηλή και ταχέως αυξανόμενη ζήτηση για θαλάσσιο χώρο για διαφορετικούς σκοπούς, όπως οι εγκαταστάσεις για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η εξερεύνηση και εκμετάλλευση πετρελαίου και φυσικού αερίου, η θαλάσσια ναυτιλία και οι αλιευτικές δραστηριότητες, η διατήρηση του οικοσυστήματος και της βιοποικιλότητας, η εξόρυξη πρώτων υλών, ο τουρισμός, οι εγκαταστάσεις υδατοκαλλιέργειας και η υποθαλάσσια πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και οι πολλαπλές πιέσεις στους παράκτιους πόρους, απαιτούν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σχεδιασμού και διαχείρισης».
Το πεδίο εφαρμογής του χωροταξικού σχεδιασμού αφορά τα θαλάσσια ύδατα όπως αυτά ορίζονται βάσει του νόμου 3983/2011 ως: «Τα ύδατα, ο θαλάσσιος βυθός και το υπέδαφος στη θαλάσσια πλευρά της γραμμής βάσης από την οποίαν μετριέται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης ως τα όρια της περιοχής όπου η Ελληνική Δημοκρατία ή άλλο κράτος μέλος έχει κυριαρχικά δικαιώματα ή ασκεί δικαιοδοσία σύμφωνα με τη Σύμβαση των Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας».
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός πρέπει να περιλαμβάνει:
- Τις περιοχές αλιείας.
- Τις περιοχές υδατοκαλλιέργειας.
- Τις εγκαταστάσεις, τις υποδομές και τα υποθαλάσσια έργα για την έρευνα, την εκμετάλλευση και την εξόρυξη υδρογονανθράκων και άλλων ενεργειακών πόρων, πρώτων υλών, ορυκτών και αδρανών υλικών.
- Την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ και συμβατικές πηγές.
- Τις διαδρομές υποβρυχίων αγωγών και καλωδίων.
- Τις περιοχές στρατιωτικών ασκήσεων.
- Τις λιμενικές εγκαταστάσεις και τις οδούς θαλασσίων μεταφορών.
- Τις προστατευόμενες περιοχές.
- Τους ενάλιους αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία κ.α.
Η Κύπρος τόλμησε
Λίγες ημέρες πριν τα Χριστούγεννα το Υπουργικό Συμβούλιο στη Λευκωσία ενέκρινε τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτός αποτελείται από επτά επί μέρους σχέδια που καλύπτουν όλες τις ακτές της νήσου, συμπεριλαμβανομένων και αυτών της κατεχόμενης περιοχής. Στο ΘΧΣ της Κύπρου περιλαμβάνονται τα χωρικά ύδατα των 12 ν.μ. και η ΑΟΖ όπως έχει οριοθετηθεί, ενώ ορίζεται και η ΑΟΖ, με βάσει τη μέση γραμμή, με τις έναντι τουρκικές ακτές (βλέπε χάρτη).
Η αντίδραση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών ήταν έντονη. Παραθέτουμε το πλήρες κείμενο της δήλωσης του εκπροσώπου του Οντζού Κατσελί για να γίνουν αντιληπτά τόσο η αποτελεσματικότητα της κυπριακής ενέργειας όσο και οι αυθαίρετες και παράνομες τουρκικές αιτιάσεις:
«Οι περιοχές που καθορίζονται στο “Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχέδιο”, το οποίο βασίζεται σε οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και καταρτίζεται από όλα τα κράτη μέλη, παραβιάζουν, υπό αυτή τη μορφή τους, τα δικαιώματα της Τουρκίας και της “Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ)”.
»Η Τουρκία έχει καταθέσει τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της στη Μεσόγειο στα Ηνωμένα Έθνη ήδη από το 2004 και πιο πρόσφατα το 2020. Από την αρχή έχει δηλωθεί ότι μονομερείς πράξεις της “Ελληνοκυπριακής Διοίκησης”, σχετικά με τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας δεν θα γίνουν αποδεκτές και οι πρακτικές της χώρας μας στον τομέα αυτό συνεχίζονται σε αυτό το πλαίσιο. Αυτή τη φορά, η προσπάθεια της ελληνοκυπριακής πλευράς να εκμεταλλευτεί την Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό θεωρείται η τελευταία μάταιη προσπάθεια.
»Η Τουρκία έχει νόμιμα δικαιώματα και δικαιοδοσία στις θαλάσσιες περιοχές δυτικά της Νήσου Κύπρου και οι Τουρκοκύπριοι έχουν νόμιμα δικαιώματα στις θαλάσσιες περιοχές γύρω από τη Νήσο. Οι παράνομες και εντελώς άπληστες πρωτοβουλίες της “Ελληνοκυπριακής Διοίκησης” είναι αποκομμένες από την πραγματικότητα, δεν έχουν καμία ισχύ και υπονομεύουν τις προσπάθειες για την επίτευξη μιας συνολικής, δίκαιης και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού.
»Οι προσδοκίες της Τουρκίας από τρίτους, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν έχουν αλλάξει. Δεν θα πρέπει να αγνοηθούν οι αρνητικές επιπτώσεις των θεμάτων που σχετίζονται με τη θαλάσσια δικαιοδοσία στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού. Αντί να προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα γεγονότα στην περιοχή, η ελληνοκυπριακή πλευρά θα πρέπει να ενθαρρυνθεί να αναπτύξει τη συνεργασία με την “ΤΔΒΚ”, αποδεχόμενη ότι η λύση του Κυπριακού μπορεί να είναι δυνατή μόνο στη βάση των πραγματικοτήτων στο νησί».
Σε τελική ανάλυση η Κυπριακή Δημοκρατία επιβεβαίωσε την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματά της, όπως απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο, εκμεταλλευόμενη μια Οδηγία της Ε.Ε. και η Τουρκία έμεινε να διαμαρτύρεται.
Η Ελλάδα δεν τολμάει
Αντίθετα με την ημικατεχόμενη και αδύναμη Κυπριακή Δημοκρατία, η ελληνική Κυβέρνηση δεν τόλμησε ούτε πρόκειται να τολμήσει να προχωρήσει στο Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό. Πρέπει να καθορίσει σημεία βάσης. Πρέπει να κλείσει τους κόλπους χαράζοντας ευθείες γραμμές βάσης. Πρέπει να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα στα 12 ν.μ.. Πρέπει να ανακηρύξει τη συνολική ΑΟΖ καταθέτοντας τις συντεταγμένες της, εντός της οποίας θα περιλαμβάνονται και οι δύο οριοθετήσεις με Ιταλία και Αίγυπτο. Όλα αυτά προϋποθέτουν εγκατάλειψη της ακολουθούμενης πολιτικής του κατευνασμού και θα στείλουν στον «σκουπιδοντενεκέ» την πολυδιαφημισμένη Διακήρυξη των Αθηνών που υπέγραψαν Μητσοτάκης-Ερντογάν στις 7 Δεκεμβρίου 2023 (βλέπε σχετικό άρθρο « Τι κέρδισε ο Ερντογάν στην Αθήνα »).
Μια Οδηγία της Ε.Ε., αρμοδιότητας του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, έχει καταστεί εφιαλτικό μείζον πολιτικό πρόβλημα για την ελληνική Κυβέρνηση.
Η τελευταία, φοβική, ανίκανη και ετεροπροσδιορισμένη, αδυνατεί να εκμεταλλευτεί το όποιο «παράθυρο ευκαιρίας» παρουσιάζεται τώρα που η Τουρκία θέλει να δείχνει «καλό παιδί» μήπως και καταφέρει να αγοράσει τα F-16 από τις ΗΠΑ και να αναβαθμίσει τις οικονομικές σχέσεις της με την Ε.Ε.
Πότε περιμένει η Αθήνα να επεκτείνει τα χωρικά ύδατά της και να ανακηρύξει την ΑΟΖ, μήπως όταν ισχυροποιηθεί περισσότερο στρατιωτικά η Τουρκία ή μήπως όταν αποκτήσει περισσότερα πυραυλικά συστήματα και UAV ή μήπως όταν μελλοντικά καταστεί πυρηνική δύναμη;
«Όλα ανακτώνται εκτός από το χρόνο» όπως έλεγε ο Ναπολέων Βοναπάρτης.
Υ.Γ. Εξανίσταται κανείς όταν η Τουρκία έχει παράνομα υπογράψει οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας (για ΑΟΖ δε θέλει να ακούει) με την αυτοαποκαλούμενη «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», ένα μόρφωμα που δεν αποτελεί διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος (την αναγνωρίζει μόνο η Τουρκία) και η Ελλάδα δεν τολμάει να οριοθετήσει ΑΟΖ με την Κυπριακή Δημοκρατία, όταν θα πρόκειται για μια οριοθέτηση, σύμφωνη με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, μεταξύ δύο ανεξάρτητων διεθνώς αναγνωρισμένων κρατών- μελών του ΟΗΕ.
www.ellinikiantistasi.gr
