Μοντέλο Λιβάνου και Ισραήλ για Κύπρο, Ελλάδα και Τουρκία:

Η συμφωνία Λιβάνου και Ισραήλ για καθορισμό των μεταξύ τους θαλάσσιων συνόρων, που επιτεύχθηκε με αμερικανική μεσολάβηση, προκαλεί έντονη κινητικότητα στην περιοχή, στη σκιά και των ευρύτερων γεωπολιτικών εξελίξεων. 

Τα δεδομένα που διαμορφώνονται παραπέμπουν στη δημιουργία ενός μοντέλου επίλυσης δύσκολων διαφορών, που φαίνεται από διάφορες κινήσεις, ασκήσεις επί χάρτου που γίνονται, ότι ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες περιπτώσεις, όπως το τρίγωνο Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας.

Το σκηνικό φαίνεται να στήνεται με αμερικανικές ευλογίες, και ενόψει των σοβαρών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη με το φυσικό αέριο, προφανώς και θα προωθηθεί γρηγορότερα από ό,τι μπορεί κανείς να προβλέψει.

Πρόκειται για ένα μοντέλο, που αφορά την επίλυση δύσκολων διαφορών, μεταξύ εχθρικών κρατών, που δεν αναγνωρίζει το ένα το άλλο. Ένα μοντέλο το οποίο, στην περίπτωση Λιβάνου και Ισραήλ, στηρίζεται σε αμερικανικές εγγυήσεις για την εφαρμογή της συμφωνίας. Ο ειδικός απεσταλμένος του Λευκού οίκου, Έιμος Χόκσταϊν, μετά από πολλές προσπάθειες και πολλά πήγαινε-έλα, έφθασε στον στόχο, την επίτευξη συμφωνίας. Πρέπει να σημειωθεί και η προσωπική εμπλοκή του Προέδρου Μπάιντεν, ο οποίος παρενέβη  στον Γάλλο ομόλογό του, Εμανουέλ Μακρόν, για να αναλάβει η γαλλική εταιρεία ΤΟΤΑL τις έρευνες στην περιοχή, όπου εκτιμάται ότι υπάρχει κοίτασμα.

Σημειώνεται συναφώς πως το Ισραήλ παραχώρησε 860 τ.χ. θάλασσας  στον Λίβανο για να γίνει συμφωνία, καθώς προέταξε το θέμα της ασφάλειας. Η λογική πίσω από αυτό είναι η προσέγγιση πως, επειδή θα αναπτυχθεί το κοίτασμα στο τεμάχιο 9 (του Λιβάνου), θα υπάρξει τεράστιο οικονομικό όφελος για την αραβική χώρα, η οποία καταρρέει οικονομικά, και έτσι θα δημιουργηθούν προϋποθέσεις για την επικράτηση συνθηκών σταθερότητα και ειρήνης και άρα ευημερίας. Η ευημερία του Λιβάνου, θα θωρακίσει την ασφάλεια του Ισραήλ,  το οποίο εκτιμά πως έτσι θα μειωθεί η δύναμη και η επιρροή της Χεζμπολάχ.

Η συμφωνία Λιβάνου-Ισραήλ έχει κινητοποιήσει τη Λευκωσία. Αντιπροσωπεία υπό τον πρέσβη, τέως γενικό διευθυντή του υπουργείου Εξωτερικών, Τάσο Τζιωνή, επισκέφθηκε τις τελευταίες ημέρες τη Βηρυτό και το Τελ Αβίβ, ενώ προηγουμένως υπήρξαν επαφές και με άλλους παίκτες της περιοχής.

Οι συμφωνίες οριοθέτησης της Κύπρου με το Ισραήλ και με τον Λίβανο, η οποία, ειρήσθω εν παρόδω, δεν επικυρώθηκε από το κοινοβούλιο της χώρας αυτής, πρέπει τώρα να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Αυτά που διαμορφώθηκαν ως αποτέλεσμα της συμφωνίας Ισραήλ-Λιβάνου.

Σε ό,τι αφορά τη Συρία, η συνομολόγηση συμφωνίας με την Κυπριακή Δημοκρατία φαντάζει δύσκολη υπόθεση, λόγω και της ακολουθούμενης πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι του καθεστώτος Άσαντ, αλλά όχι αδύνατη. Κι αυτό γιατί και η Συρία θα θέλει να αξιοποιήσει πιθανά κοιτάσματα, που φαίνεται να υπάρχουν στη θαλάσσια περιοχή της. Σημειώνεται συναφώς πως στο κομμάτι αυτό, της Συρίας, ρόλο διαδραματίζει και η Ρωσία.

Η πρόσφατη συμφωνία Βηρυτού-Τελ Αβίβ, λοιπόν, ενδιαφέρει αλλά και επηρεάζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Με τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων Ισραήλ και Λιβάνου δημιουργείται ένα τριεθνές σημείο, που θα πρέπει να συμφωνηθεί. Την ίδια ώρα, ο Λίβανος θα πρέπει να συζητήσει και να συμφωνήσει με τη Συρία. Τα όποια ζητήματα εκτιμάται ότι θα ξεπερασθούν και μάλιστα σύντομα καθώς οι Αμερικανοί έχουν υψηλό ενδιαφέρον και επείγονται.

Είναι προφανές πως, τόσο οι Αμερικανοί όσο πρωτίστως οι Ευρωπαίοι, λόγω του Ουκρανικού έχουν στρέψει την προσοχή τους στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Είναι σαφές πως επείγει το θέμα της εξεύρεσης εναλλακτικών ενεργειακών πηγών. Στην περιοχή μας υπάρχουν πολλά αναξιοποίητα κοιτάσματα. Αυτά μπορούν να αξιοποιηθούν εάν και εφόσον ξεπεραστούν προβλήματα και εμπόδια. Ελλάδα και Κύπρος ευνοούνται από τις εξελίξεις, καθώς είναι πρόδηλο πως αυτός που εμποδίζει την ανάπτυξη των κοιτασμάτων είναι η κατοχική Τουρκία.

Είναι έτοιμη η κατοχική Τουρκία να  συζητήσει με την Ελλάδα και την Κύπρο; Δεν φαίνεται να υπάρχει πρόθεση της Άγκυρας να συζητήσει με την Κύπρο. Υπενθυμίζεται συναφώς πως μετά τις ανακοινώσεις για τη συμφωνία Λιβάνου και Ισραήλ, το τουρκικό ΥΠΕΞ έσπευσε να αναφέρει πως αυτό το μοντέλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Η τοποθέτηση αυτή άτοπη και εκτός πραγματικότητας, έγινε όμως για να μην μπει στην εξίσωση η ίδια η Τουρκία, που θεωρεί «εκλιπούσα» την Κυπριακή Δημοκρατία.

Ο υπουργός Εξωτερικών, Γιαννάκης Κασουλίδης, δήλωσε πάντως, πρόσφατα στο κρατικό ραδιόφωνο, ότι θα τηλεφωνούσε στον Αμερικανό απεσταλμένο των ΗΠΑ Έιμος Χόκσταϊν για να τον συγχαρεί για την επιτυχία του με την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ και πως θα έθετε ενώπιόν του και την ιδέα, εάν το επιθυμεί να αναλάβει ανάλογη πρωτοβουλία ανάμεσα στην Κύπρο και την Τουρκία.

Δεν έγινε γνωστό εάν αυτό το τηλεφώνημα έγινε. Το ζητούμενο σε κάθε περίπτωση είναι πως θα πρέπει η όποια μεσολάβηση να γίνει στη βάση του διεθνούς δικαίου και όχι με τις γνωστές διαχρονικές προσεγγίσεις των ΗΠΑ, με τις «ισορροπίες» του τρόμου, οι οποίες στηρίζονται στη λογική του κατευνασμού του ισχυρότερου.

Ανοικτός ο δρόμος για καθορισμό ΑΟΖ Ελλάδος και Κύπρου

Οι εξελίξεις δείχνουν τον δρόμο προς την Αθήνα να κάνει το βήμα, το οποίο δεν τολμά. Να ξεκινήσει συζητήσεις με την Κυπριακή Δημοκρατία για τον καθορισμό θαλάσσιων συνόρων.

Το μομέντουμ δημιουργεί ευκαιρίες. Κυρίως όταν όλες οι χώρες της περιοχής συζητούν μεταξύ τους και συμφωνούν. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι έτοιμη να κάνει το βήμα αυτό και όπως σημειώνουν ενημερωμένες πηγές είναι και τεχνικά προετοιμασμένη. Για να προχωρήσει χρειάζεται, ωστόσο, πολιτική απόφαση εδώ και στην Αθήνα.

Η Αθήνα διαχρονικά παρουσιάζεται αρνητική, φοβούμενη τις αντιδράσεις της Άγκυρας. Από την άλλη, η Λευκωσία αποφεύγει να το εγείρει για να μην φέρει σε… δύσκολη θέση την Αθήνα!

Η προσέγγιση αυτή επί της ουσίας εξυπηρετεί την κατοχική Τουρκία, η οποία προφανώς και γνωρίζει πως δεν καθορίζεται ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας, επειδή τη φοβούνται!

Η Λευκωσία έκανε την κίνηση προς Τουρκία και βρήκε τοίχο

Το 2019 η Κυπριακή Δημοκρατία προχώρησε στην κατάθεση συντεταγμένων για καθορισμό Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) για τη θάλασσα απέναντι από τις ακτές της Τουρκίας και πρότεινε στη βόρεια γείτονα χώρα, να αρχίσουν συζητήσεις επί του θέματος. Μετά την κατάθεση των συντεταγμένων, που έγινε επί υπουργίας Νίκου Χριστοδουλίδη, στάλθηκε ρηματική διακοίνωση προς την Τουρκία με πρόταση για έναρξη διαπραγματεύσεων οριοθέτησης διά συμφωνίας ή με απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Η ρηματική διακοίνωση απορρίφθηκε από την κατοχική δύναμη.

Η Κυπριακή Δημοκρατία είχε αξιολογήσει όλα τα ενδεχόμενα από την απόφασή της αυτή, είναι όμως προφανές πως η χρονική στιγμή κρίθηκε αρμοδίως ως η κατάλληλη για την προώθηση και άσκηση ενός κυριαρχικού δικαιώματος. Η ετοιμασία των συντεταγμένων έγινε σε δύο επίπεδα, τεχνικά μέσα και από το Κτηματολόγιο κι άλλες υπηρεσίες του κράτους καθώς και νομικά. Η κατάθεση έγινε στη Διεύθυνση Ωκεανικών Υποθέσεων και Δικαίου της Θάλασσας των Ηνωμένων Εθνών. Υπενθυμίζεται συναφώς ότι η Κύπρος πήρε την πρωτοβουλία των κινήσεων στον τομέα της οριοθέτησης αποκλειστικών οικονομικών ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο. Από το 2003 μέχρι το 2010 υπογράφηκαν με την Αίγυπτο, τον Λίβανο και το Ισραήλ. Είναι σαφές πως χωρίς τέτοιες συμφωνίες, καμιά εταιρεία δεν θα ξεκινούσε έρευνες αν δεν ήξερε με βεβαιότητα πού είναι τα ακριβή όρια των ερευνητικών τεμαχίων της.

Στην αντίπερα όχθη, η Τουρκία, όπως είναι γνωστό, προχώρησε με «συμφωνία» σε παράνομη χάραξη θαλάσσιων συνόρων με το κατοχικό καθεστώς. Δεν είχε μάλιστα ακολουθήσει τη μέση γραμμή, αλλά κατέλαβε περισσότερη θάλασσα σε βάρος του ψευδοκράτους, της Κύπρου βασικά.

Επρόκειτο στην πραγματικότητα για μια συμφωνία με τον εαυτό της, η οποία δεν αναγνωρίζεται.